του Παντελή Σαββίδη
Ο επίσημος χάρτης για τον εναέριο χώρο και τα χωρικά ύδατα.
Στη διαδικτυακή τηλεόραση Ανιχνεύσεις wb tv προσκεκλημένος ήταν, χθες, ο Πρέσβης ε.τ. Ελευθέριος Καραγιάννης ενώ στο πάνελ συμμετείχε και ο Επισμηναγός (Ι) ε.α. και υποψήφιος διδάκτωρ Γεωπολιτικής Στέφανος Καραβίδας.
Ο κ. πρέσβης διετέλεσε διπλωματικός σύμβουλος δύο υπουργών άμυνας και όταν ήταν στην υπηρεσία διετέλεσε και εκπρόσωπος της χώρας στον ICAO. Ο ICAO είναι ο διεθνής οργανισμός για τις πολιτικές πτήσεις.
Ανέκυψε κάποια στιγμή θέμα εθνικού εναέριου χώρου με έμφαση στο “ελληνικό παράδοξο” ,όπως αποκαλείται στη διεθνή βιβλιογραφία. Να έχει, δηλαδή, μια χώρα διαφορετικό εύρος χωρικών υδάτων και εναέριου χώρου.
Ο ορισμός που δίδεται για τον εναέριο χώρο είναι: “Εθνικός εναέριος χώρος ονομάζεται ο εναέριος χώρος που εκτείνεται πάνω από την επικράτεια ενός κυρίαρχου κράτους. Στη περίπτωση που το κράτος είναι παράλιο, ή νήσος, ή αρχιπελαγικό, καθίσταται σαφές ότι ο όρος περιλαμβάνει και τον υπερκείμενο χώρο της έκτασης των χωρικών των υδάτων, δυνάμενο να επεκταθεί και σε διεθνή”.
Αν και θα παραθέσω σχετικές θέσεις για να έχετε ιδίαν αντίληψη διαβάζοντάς τες, για να μην σας ταλαιπωρώ πολύ εκείνο που κατάλαβα είναι το εξής:
Η Ελλάδα όρισε μονομερώς, το 1931 εναέριο χώρο 10 ναυτικών μιλίων, μεγαλύτερο απο τα χωρικά ύδατα και επειδή η τουρκία δεν αντέδρασε η Ελλάδα θεωρεί πως η ανακήρυξή της έγινε αποδεκτή.
Είναι έτσι;
Κανείς πλην της Ελλάδας δεν δέχεται ότι η χώρα έχει εναέριο χώρο 10 ν.μ. Και όλη η διεθνής κοινότητα δέχεται ότι ο εναέριος χώρος της Ελλάδας είναι 6.ν.μ όσος και η αιγιαλίτιδα ζώνη. Προφανώς, αν η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 10 νμ ή στα 12 νμ θα επεκταθεί αναλόγως και ο εναέριος χώρος.
Άρα, σύμφωνα με την διεθνή παραδοχή η Ελλάδα ασκεί κυριαρχία στα 6 νμ. αιγιαλίτιδας ζώνης και εναέριου χώρου. Απο τα 6νμ και πέρα υπάρχει ένα εύρος στον αέρα όπου ο ICAO έχει αναθέσει στην Ελλάδα δικαιώματα. Δικαιώματα να κρατήσει τον χώρο ασφαλή. Όχι κυρίαρχο.
Κάνοντας χρήση αυτών των δικαιωμάτων η Ελλάδα απαιτεί απο τα κρατικά αεροπλάνα να υποβάλλουν σχέδια πτήσεως όταν εισέρχονται και στον χώρο πέραν των 6νμ (Η Ελλάδα, όπως είπαμε, θεωρεί, ότι η κυριαρχία της εκτείνεται ως τα 10 νμ). Καμιά χώρα, όμως, δεν υποβάλλει τέτοια σχέδια πέραν των 6 νμ. Η Ελλάδα διαμαρτύρεται στον ICAO, ο ICAO προβαίνει στις ανάλογες κινήσεις αλλά οι χώρες δεν συμμορφώνονται. Και αδιαφορούν.
Τον εναέριο χώρο μεταξύ 6νμ και 10 νμ που η Ελλάδα θεωρεί δικό της ως κυρίαρχο, δεν τον αναγνωρίζουν ως ελληνική κυριαρχία ούτε οι ΗΠΑ. Και πετούν σε αυτόν τα αεροπλάνα τους (στρατιωτικά) χωρίς υποβολή σχεδίων πτήσεως. Και η Ελλάδα δεν τα αναχαιτίζει. Αναχαιτίζει, όμως, τα τουρκικά. Και μόνο τα τουρκικά.
Απο μια άποψη θα μου πείτε καλά κάνει και αναχαιτίζει, έστω, μόνο τα τουρκικά διότι η Τουρκία απειλεί την ελληνική επικράτεια. Οι ΗΠΑ όχι. Ναι, αλλά αυτή δεν είναι συμπεριφορά σοβαρής χώρας. Ή θεωρείς δικό σου εναέριο χώρο τα 10 νμ και τα υπερασπίζεσαι ή όταν επιλεκτικά αναχαιτίζεις ευλόγως ο γείτονας σου λέει, καλά εμένα με αναχαιτίζεις διότι θεωρείς δικό σου τον εναέριο χώρο, τους άλλους γιατί δεν τους αναχαιτίζεις;
Σημειωτέον ότι τα τουρικά αεροπλάνα δεν εισέρχονται στον ελληνικό εναέριο χώρο ως τα 6 μίλια. Όλες οι παραβιάσεις που κάνουν αφορούν στον εναέριο χώρο μεταξύ 6 και 10 νμ.
Αυτά ως υπόβαθρο. Σε ερώτηση δική μου προς φίλο καθηγητή Διεθνούς Δικαίου, καλά ανακηρύξαμε εναέριο χώρο 10 νμ και κανείς δεν τον αποδέχεται, πως επιβάλλουμε τον σεβασμό του, η απάντησή του ήταν: δια της ισχύος. Και η εύλογη απορία μου: ποιας ισχύος; Και επίδειξη ισχύος μόνο προς την Τουρκία; (Αφήστε που τώρα ούτε εκεί μπορούμε να την επιδείξουμε).
Το γενικό πνεύμα του κ. Καραβίδα στην εκπομπή ήταν πως όταν συμμετέχουμε σε διάφορα φόρα, ως εκπρόσωποι της χώρας, υποστηρίζουμε τις κρατικές θέσεις. Δεν εξετάζουμε το σωστό ή λάθος.
Ο κ. Καραγιάννης θεωρεί αυτονόητο πως οι κρατικοί εκπρόσωποι θα υποστηρίζουν στα φόρα που διαπιστεύονται τις επίσημες εθνικές θέσεις. Αλλά αυτό είναι άλλο θέμα.
Δείτε παρακάτω, λοιπόν, απο την παράθεση του σχετικού ιστορικού ποιες είναι οι κρατικές θέσεις. Και βγάλτε τα συμπεράσματά σας.
Εθνικός Εναέριος Χώρος -ΥΠΑΜ
Η Ελλάδα από το 1931 [με το Π.Δ. (Φ.Ε.Κ Α’ 325 της 18 Σεπτεμβρίου 1931)] έχει καθορίσει αιγιαλίτιδα ζώνη εύρους 10 ν.μ. για τους σκοπούς της αεροπορίας και της αστυνόμευσης αυτής. Η Τουρκία δεν υπέβαλε καμία ένσταση τότε ως προς το εύρος του ελληνικού εναερίου χώρου και επί σειρά δεκαετιών αναγνώριζε και σεβόταν το πλήρες εύρος του ελληνικού εναερίου χώρου.
Το σχετικό Π.Δ. εξακολουθεί να ισχύει μέχρι σήμερα με ρητή πρόβλεψη του άρθρου 191 παρ.2 του Κώδικα Αεροπορικού Δικαίου [Ν. 1815/1988 (ΦΕΚ Α΄ 250)].
Σύμφωνα με τα άρθρα 1 και 2 της Σύμβασης του Σικάγου του 1944 για την Διεθνή Πολιτική Αεροπορία και τα άρθρα 2 και 3 της Διεθνούς Συμβάσεως για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, ο εθνικός εναέριος χώρος ενός κράτους είναι ο εναέριος χώρος που εκτείνεται πάνω από το χερσαίο έδαφος και τα χωρικά του ύδατα.
Κατά συνέπεια, το εύρος του ελληνικού εθνικού εναερίου χώρου εκτείνεται στα 10 ν.μ. σύμφωνα με το προαναφερθέν Π.Δ. του 1931.
Η Ελλάδα έχει προβεί, ήδη από την θεσμοθέτηση του ελληνικού εναερίου χώρου, σε κάθε αναγκαία διεθνή γνωστοποίηση του εύρους αυτού (δημοσίευση σε χάρτες CINA, στους χάρτες του ICAO, στο Περιοχικό Σχέδιο Αεροναυτιλίας Ευρώπης, στο Εθνικό Εγχειρίδιο Αεροναυτιλίας (ΑΙΡ) κ.λπ.). Σημειωτέον ότι στη δεύτερη δημοσίευση των αεροναυτικών χαρτών του ICAO, το 1955, συμπεριελήφθησαν και πάλι αεροναυτικοί χάρτες, ελληνικοί αλλά και τουρκικοί, με απεικόνιση των εξωτερικών ορίων του ελληνικού εθνικού εναερίου χώρου (10 ν.μ.).
Εθνικός εναέριος χώρος -ΥΠΕΞ
Η κυριαρχία της Ελλάδας στον αέρα ασκείται εντός 10 ν.μ. από τις ακτές της (δυνάμει του Διατάγματος της 6ης Σεπτεμβρίου 1931 (το οποίο όρισε προς τούτο ειδική αιγιαλίτιδα ζώνη 10 ν.μ. από τις ακτές της), σε συνδυασμό με τους νόμους 5017/1931, 230/1936 και 1815/1988). Η Ελλάδα, ως κυρίαρχο κράτος, επέλεξε να ασκεί κυριαρχία στον αέρα μέχρι το όριο των 10 ν.μ. των χωρικών της υδάτων που όρισε το 1931, όσον αφορά τα ζητήματα αεροπορίας και αστυνομεύσεως αυτής, ενώ στη θάλασσα επέλεξε να ασκεί κυριαρχία μέχρι τα 6 ν.μ. (Ν. 230/1936 και Ν.Δ. 187/1973).
Η Τουρκία παραβιάζει συνεχώς τον ελληνικό εθνικό εναέριο χώρο με στρατιωτικά αεροσκάφη, συχνότατα οπλισμένα, τα οποία πραγματοποιούν και πτήσεις σε χαμηλό ύψος ακόμη και άνωθεν κατοικημένων νησιών.
Η συμπεριφορά αυτή της Τουρκίας, συνιστά κατάφωρη παραβίαση της ελληνικής κυριαρχίας και δύναται να προκαλέσει θερμό επεισόδιο. Ο ισχυρισμός της Τουρκίας περί αντιθέσεως του εύρους του ελληνικού εθνικού εναερίου χώρου προς το διεθνές δίκαιο είναι αβάσιμος για τους εξής λόγους:
α) δεδομένου ότι ο «δικαιούμενος το μείζον, δικαιούται και το έλασσον», η άσκηση κυριαρχίας στον εναέριο χώρο μέχρι τα 10 ν.μ. είναι απολύτως νόμιμη, αφού δεν υπερβαίνει τα 12 ν.μ. που ορίζει το δίκαιο της θάλασσας ως ανώτατο όριο του εύρους της αιγιαλίτιδας ζώνης και του εθνικού εναέριου χώρου,
β) η Ελλάδα έχει προβεί στη γνωστοποίηση της ανωτέρω νομοθεσίας,
γ) η Τουρκία, από το 1931 και για πολλές δεκαετίες αποδεχόταν το εύρος των 10 ν.μ. του ελληνικού εθνικού εναέριου χώρου χωρίς ουδεμία διαμαρτυρία ή αμφισβήτηση, γεγονός που θεμελιώνει κατά το διεθνές δίκαιο σιωπηρή αποδοχή. Το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα εφαρμόσθηκε από το 1931 ομοιόμορφα, χωρίς οποιαδήποτε διαμαρτυρία όσον αφορά στη νομική του βάση.
Όλα αυτά επισημαίνονται επειδή στον ελληνοτουρκικό διάλογο που διεξάγεται για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, ο εναέριος χώρος στον οποίο θα γίνονται αναχαιτίσεις και το αν τα αεροπλάνα θα είναι εξοπλισμένα ή μη εξοπλισμένα κατέχουν κυρίαρχη θέση.
Ο Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας-ICAO- είναι ο Οργανισμός που ρυθμίζει τις διεθνείς αερομεταφορές ,είναι τμήμα του ΟΗΕ , ιδρύθηκε το 1947, έχει 191 χώρες-μέλη και εδρεύει στο Μόντρεαλ του Καναδά.
Η Τουρκία από το 1931 ως το 1974 δεν είχε αμφισβητήσει τα 10 ν.μ του εναερίου χώρου της Ελλάδος , η οποία λόγω της στρατιωτικής επεμβάσεως της στην Κύπρο ,αλλά και του casus belli απειλεί την Ελλάδα ,η οποία νομίμως κατά τον Χάρτη του ΟΗΕ τον διατηρεί όπως και την στρατιωτικοποίηση των νησιών του Αιγαίου για την αποτελεσματική της αεράμυνα από τυχόν επίθεσή της .
ΤΟΥΤΩΝ ΔΟΘΕΝΤΩΝ ΚΑΙ Η ΣΗΜΕΡIΝΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ -ΟΠΩΣ ΟΛΕΣ ΟΙ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟ 1974- ΑΠΟ ΠΟΥΘΕΝΑ ΔΕΝ ΠΡΟΚΥΠΤΕΙ ΟΤΙ ΘΑ ΔΕΧΘΕΙ ΤΗΝ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΜΕΙΩΣΕΩΣ ΤΩΝ 10 Ν.Μ ΤΟΥ ΕΝΑΕΡΊΟΥ ΧΏΡΟΥ MAΣ ΟΥΤΕ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΩΣ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΜΕΧΡΙ ΝΑ ΛΥΘΕΙ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΚΑΙ ΝΑ ΑΡΘΕΙ ΤΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ CASUS BELLI., ΟΤΑΝ ΜΑΛΙΣΤΑ ΜΑΣ ΚΑΛΥΠΤΕΙ ΠΛΗΡΩΣ Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΟΥ ΟΗΕ.
«ο δικαιούμενος το μείζον, δικαιούται και το έλασσον»
Άλλο τι δικαιούσαι κι άλλο τι έχεις. Δικαιούμεθα 12 νμ χ.ύ., αλλά άπαξ και δεν τα έχομε εξαγγείλει, δεν τα έχομε.
Πουθενά στον κόσμο δεν υπάρχει αυτό το παράλογο και ασφαλώς τα σύνορα μιας χώρας δεν μπορούν να έχουν … μπαλκόνι στο ρετιρέ. Το γεγονός ότι η Τουρκία δεν είχε εκφράσει αντιρρήσεις, δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να τις εκφράσει τώρα, όπως τις εξέφρασαν οι ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ (η Τουρκία είναι μέλος του) και όποιοι άλλοι δεν αναγνωρίζουν αυτήν την αυθαίρετη διαφορά. Δεν υπάρχει χρησικτησία στα σύνορα μιας χώρας, λες και είναι χωράφι. Η μόνη λύση είναι η άμεση επέκταση των χωρικών μας υδάτων (θαλασσίων συνόρων) στα 12 ν.μ., όπως το δικαιούμεθα από το Δίκαιο τής Θαλάσσης, άλλως ασφαλώς θα υπάρχουν παραβιάσεις των επιπλέον 4 ν.μ εναερίου χώρου και από την Τουρκία. Δεν είμαστε κράτος σοβαρό, αλλά ψοφοδεές, που δεν τολμά να ασκήσει τα νόμιμα δικαιώματά του.
ΥΓ: Το 1931, όταν η Ελλάδα αυθαιρέτως όρισε (ποιοι οι λόγοι, άραγε;) εναέριο χώρο τα 10 ν.μ., υπέρέβη τα θαλάσσια σύνορά της κατά 7 ν.μ., επειδή τότε τα τελευταία ήσαν μονο 3 ν.μ. Έγιναν 6 ν.μ. από το 1936 και μετά.
Κάποιες επισημάνσεις, προς αποφυγή παρεξηγήσεων, διότι το άρθρο δίδει την εντύπωση ότι μόνον ο εθνικός εναέριος χώρος (ΕΕΧ) και πιο συγκεκριμένα το καλούμενο “ελληνικό παράδοξο” είναι το σημείο τριβής μας με την Τουρκία, ως προς την αεροπορική δραστηριότητα στο Αιγαίο.
(α) Το πρακτικό σκέλος.
Η λογική της υπερεκτάσεως του ΕΕΧ, εν σχέσει προς τα εθνικά χωρικά ύδατα (ΕΧΥ), ήταν η προστασία του φιλίου στόλου από εχθρική προσβολή από αέρος, ακόμη και στα όρια των χωρικών υδάτων. Αυτό βεβαίως ίσχυε το 1931, με τα τότε μέσα, αλλά με τα σημερινά δεν έχει κανένα νόημα.
(β) Η τουρκική τακτική.
Είναι λάθος ότι η Τουρκία αμφισβητεί μόνον την περιοχή του δακτυλίου των 4ν.μ. και δεν εισέρχεται βαθύτερα στον ΕΕΧ. Από τα επίσημα στοιχεία του ΓΕΕΘΑ, διαπιστώνουμε και πλήθος υπερπτήσεων εδάφους (σε νήσους και νησίδες, την κυριότητα των οποίων η Τουρκία επίσης αμφισβητεί).
https://geetha.mil.gr/paravaseis-paraviaseis/enaerios-choros-archeio-paravaseon-paraviaseon/
Η τουρκική αεροπορική δραστηριότητα στο Αιγαίο εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο αμφισβητήσεων του καθεστώτος του.
(γ) Η ελληνική τακτική.
Από τα ανωτέρω στοιχεία, τεκμαίρεται ότι αντιδρούμε και σε πτήσεις στον διεθνή εναέριο χώρο (πέραν των 10ν.μ.), όταν δεν έχει προηγηθεί κατάθεση σχεδίου πτήσεως (παραβάσεις FIR, σε αντίθεση με παραβιάσεις ΕΕΧ). Το διακύβευμα εδώ είναι ο ευρύτερος έλεγχος επί του αρχιπελάγους. Η Ελλάδα θεωρεί ότι αυτή έχει την ευθύνη της περιοχής και πρέπει να συντονίζει, ενώ η Τουρκία αντιτείνει ότι στα πλαίσια της συμμαχίας του ΝΑΤΟ δεν οφείλει να ενημερώνει για τις στρατιωτικές αεροπορικές της δραστηριότητες την Ελλάδα. Η θέση της Τουρκίας ενισχύεται από το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν επέμενε στην κατάθεση σχεδίων πτήσεως από αεροσκάφη των ΗΠΑ, που ίπταντο στην περιοχή (αυτό ίσχυε σίγουρα έως και την δεκαετία του ’90, δεν γνωρίζω αν έχει αλλάξει κάτι στην προσέγγισή μας, έκτοτε).
(δ) Ο λόγος της ελληνικής εμμονής.
Κατά την γνώμη μου, καλώς πράττει η Ελλάδα και εξακολουθεί να υποστηρίζει το εύρος των 10ν.μ., καίτοι άνευ της παραμικρής πρακτικής αξίας. Αφ’ ενός, όταν έχουμε μία μακρά διένεξη με την Τουρκία, δεν είναι σώφρον να απεμπολούμε αυτοβούλως τετελεσμένα/κεκτημένα, άνευ ικανών ανταλλαγμάτων, αφ’ ετέρου το εύρος των 10ν.μ. θα μπορούσε να αποτελέσει έναν συμβιβασμό και ως προς τα ΕΧΥ, στο Α. Αιγαίο. Η ίδια η τουρκική ρητορική προσφέρει αυτήν την διέξοδο, καθώς αντιτίθεται στην διαφορά ΕΧΥ και ΕΕΧ, χωρίς, ωστόσο, να προσδιορίζει σαφώς το πού πρέπει αυτές οι ζώνες να ταυτιστούν.