Το πολιτικό μέλλον της Ιταλίας αποφασίζεται (ή έστω συναποφασίζεται) σε επιβλητικές αίθουσες με χρυσοποίκιλτους τοίχους και πολύτιμα μάρμαρα. Το Κυρηνάλιο Μέγαρο που είχε αναγερθεί τον 16ο αιώνα ως παπική κατοικία, είναι η έδρα του προέδρου της Ιταλικής Δημοκρατίας Σέρτζιο Ματαρέλα και σημείο αναφοράς για επίδοξους πρωθυπουργούς. Ασφαλώς δεν αποφασίζει μόνος του ο Ματαρέλα ποιος θα σχηματίσει κυβέρνηση, αλλά όσο το Κοινοβούλιο και τα πολιτικά κόμματα παραλύουν από τις συνεχείς αντιπαραθέσεις τόσο αναδεικνύεται η υπερκομματική μορφή και ο ρυθμιστικός ρόλος του προέδρου.

Κυρηνάλιο, εξωτερική άποψη

“Ο πρόεδρος καλείται να σταματήσει ένα τρένο, το οποίο οδεύει προς την καταστροφή”, είναι το χαρακτηριστικό σχόλιο του περιοδικού L’ Espresso. Η μορφή του Ματαρέλα σε ρόλο μηχανοδηγού γίνεται τόσο οικεία στους Ιταλούς, όσο και η διαχρονική πολιτική κρίση με τις συνεχείς εναλλαγές κυβερνήσεων. Ο ίδιος ο Ματαρέλα στα 79 του χρόνια, με επτά χρόνια θητείας στο Κυρηνάλιο, έχει δει πολλούς πρωθυπουργούς να έρχονται και να φεύγουν. Μόλις έναν χρόνο και πέντε μήνες άντεξε η τελευταία ιταλική κυβέρνηση υπό τον Τζιουζέπε Κόντε. Κάτι λιγότερο είναι η μέση διάρκεια ζωής για οποιαδήποτε ιταλική κυβέρνηση. 66 κυβερνήσεις έχει γνωρίσει η Ιταλία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και έπεται συνέχεια.

Στον Ρομπέρτο Φίκο ο κλήρος  

Ο Ρομπέρτο Φίκο δεν κατάφερε τελικά να βρει ικανή πλειοψηφία

Πάνω από 30 ώρες κράτησαν οι διερευνητικές συνομιλίες του Σέρτζιο Ματαρέλα με όλα τα πολιτικά κόμματα στο Κυρηνάλιο μετά την αποχώρηση Κόντε. Αρχικά ο πρόεδρος έδωσε διερευνητική εντολή για τον σχηματισμό κυβέρνησης στον πρόεδρο της Βουλής Ρομπέρτο Φίκο, με την σαφή προειδοποιήση ότι θα πρέπει να ορκιστεί το ταχύτερο δυνατόν μία νέα κυβέρνηση που θα μπορεί να αντιμετωπίσει τις τρεις μεγάλες κρίσεις που διέρχεται η χώρα: την υγειονομική, την κοινωνική αλλά και την οικονομική κρίση. Ο Φίκο προσπάθησε να φέρει και πάλι σε ένα τραπέζι τους ισχυρογνώμονες πρωταγωνιστές του παλαιού κεντροαριστερού κυβερνητικού συνασπισμού, αλλά μάλλον δεν τα κατάφερε. Τις τελευταίες ώρες ακούγεται και πάλι το όνομα του πρώην διοικητή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι. Ο Ματαρέλα κατά πάσα πιθανότητα θα τον δεχθεί στο Κυρηνάλιο την Τετάρτη και αυτή η συνάντηση αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον.

Διεκδικεί ο Ματαρέλα έναν πιο ισχυρό ρόλο για την Προεδρία από ό,τι συμβαίνει σε άλλες χώρες; Ο Τομπίας Μόρσελ, διευθυντής του γραφείου του γερμανικού πολιτικού Ιδρύματος Φρίντριχ Έμπερτ στη Ρώμη, πιστεύει ότι ο ρόλος του Ματαρέλα είναι “απολύτως συγκρίσιμος” με εκείνον που είχε διαδραματίσει ο Γερμανός πρόεδρος Φρανκ Βάλτερ Στάινμαιερ στις δύσκολες μετεκλογικές διαπραγματεύσεις του 2017. Μετά το αδιέξοδο που είχε παρουσιαστεί στις διαβουλεύσεις μεταξύ Χριστιανοδημοκρατών, Φιλελευθέρων και Πρασίνων, ο Στάινμαιερ είχε πιέσει τους πρωταγωνιστές να αναζητήσουν και άλλες “εναλλακτικές λύσεις” πριν καταφύγουν σε νέες εκλογές. Έτσι προέκυψε εκ νέου ένας “μεγάλος συνασπισμός” Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλδημοκρατών υπό την Άνγκελα Μέρκελ.

Στάση αναμονής από τον Μπερλουσκόνι

“Σεβασμό” στις αποφάσεις του προέδρου υπόσχεται ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι

Ο Τομπίας Μόρσελ θεωρεί ότι στην παρούσα φάση ο Ιταλός πρόεδρος Ματαρέλα διαδραματίζει ρόλο “πολύ ενεργό, αλλά παράλληλα ουδέτερο και υπερκομματικό”, θέλοντας να αποφύγει τη διεξαξωγή νέων εκλογών σε μία χώρα ιδιαίτερα επιβαρυμένη από την πανδημία. Αξιοσημείωτο είναι ότι η Κεντροδεξιά, η οποία έχει ζητήσει επανειλλημμένα εκλογές, αποφεύγει να επικρίνει τους χειρισμούς Ματαρέλα. “Τις αποφάσεις του προέδρου δεν τις αξιολογούμε, απλώς τις χαιρετίζουμε με σεβασμό”, δηλώνει χαρακτηριστικά ο πρώην πρωθυπουργός και επικεφαλής της Forza Italia Σίλβιο Μπερλουσκόνι.

Ο πρόεδρος που δεν διστάζει

Από το Δημοκρατικό Κόμμα στο Italia Viva, ο Ματέο Ρέντσι συνεχίζει να διεκδικεί πρωταγωνιστικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα της Ιταλίας

Ο Βολφάνγκο Πικολί, επικεφαλής του Ινστιτούτου Τενέο στις Βρυξέλλες, εκτιμά ότι ο Ματαρέλα είναι έμπειρος νομικός, νηφάλιος, αλλά και αποφασισμένος να παρέμβει, όταν αυτό κριθεί απαραίτητο. Για παράδειγμα το 2018 είχε βάλει βέτο στην ανάληψη του υπουργείου Οικονομικών από τον ευρω-σκεπτικιστή Πάολο Σαβόνα στην πρώτη κυβέρνηση Κόντε. Έναν χρόνο αργότερα, όταν η ακροδεξιά Λέγκα του Ματέο Σαλβίνι “τα έσπασε” με τον Κόντε, ο Ματαρέλα παρενέβη για μία ακόμη φορά με διορθωτικές κινήσεις για να αποφευχθεί ο πολιτικός εκτροχιασμός. “Η ασταθής πολιτική κατάσταση στην Ιταλία, ιδιαίτερα τα τελευταία 20 χρόνια, δείχνει ότι ο πρόεδρος παραμένει πολιτικός παίκτης, ακόμη και όταν επιδεικνύει εγκράτεια και υπερκομματική διάθεση”, λέει ο Πικολί, ο οποίος θεωρεί ότι ιδιαίτερα η εξάσθενηση των παραδοσιακών πολιτικών κομμάτων στις αρχές της δεακετίας του ’90 έχει αναδείξει τον εν δυνάμει ρυθμιστικό ρόλο του προέδρου.

Στη σημερινή συγκυρία ένα ακόμη προσόν του Ματαρέλα είναι ότι γνωρίζει πολύ καλά τον πρωταγωνιστή της τελευταίας κυβερνητικής κρίσης. Πρόκειται για τον σοσιαλδημοκράτη Ματέο Ρέντσι, πρώην πρωθυπουργός και νυν επικεφαλής του μικρότερου κόμματος Italia Viva, που αποχώρησε από την κυβέρνηση Κόντε στις 13 Ιανουαρίου μετά από αντιπαραθέσεις για την αξιοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης. Ως πρωθυπουργός το 2015 ο Ρέντσι είχε προτείνει ο ίδιος την υποψηφιότητα του Σέρτζιο Ματαρέλα για την προεδρία της Δημοκρατίας.

Πέτρα Καμίνσκι, Γιοχάνες Νόιντεκερ (DPA)

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου

DW