Ουκρανία: Pax Optima Rerum: η Ειρήνη είναι το Καλύτερο Πράγμα

14 Αυγούστου 2025

Alfred de Zayas 

Φωτογραφία από Nathaniel St. Clair

Η ειρήνη είναι το ύψιστο αγαθό – κάθε μέρα που περνά, περισσότεροι στρατιώτες και αμάχοι σκοτώνονται στον ουκρανικό πόλεμο. Υπολογίζεται ότι πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους σε αυτόν τον ανούσιο πόλεμο, ο οποίος πρέπει να τελειώσει το συντομότερο δυνατόν. Αυτό μπορεί να γίνει με μια δόση κοινής λογικής και επαγγελματισμού.

Ο πόλεμος δεν έπρεπε ποτέ να είχε ξεκινήσει, και θα μπορούσε να είχε λήξει τον Μάρτιο 2022, αν η Ουκρανία δεν είχε αρνηθεί το συμβιβασμό που διαπραγματεύτηκε ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη. Υπήρχαν πολλές ευκαιρίες να καθίσουμε και να συζητήσουμε τους όρους μιας εκεχειρίας, αλλά οι ΗΠΑ, η Ευρώπη και η Ουκρανία επέμεναν ότι «ο Πούτιν πρέπει να χάσει». Έτσι, τα πολλά προσχέδια ειρήνης που εκδόθηκαν από αφρικανικές χώρες, την Κίνα και αμέτρητους διεθνείς οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένου του International Peace Bureau, καθώς και ιδιωτών μελετητών, απέβησαν άκαρπα. Αυτό το πείσμα και η ακαμψία συνεχίζονται καθώς η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ο Φρίντριχ Μέρτς και άλλοι ευρωπαίοι ηγέτες αντιτίθενται στην αμερικανική ειρηνευτική πρωτοβουλία και συνωμοτούν ώστε ο πόλεμος να συνεχιστεί με κάθε κόστος.

Όταν ο Τραμπ και ο Πούτιν συναντηθούν στη βάση Elmendorf‑Richardson έξω από το Άνκορατζ της Αλάσκας στις 15 Αυγούστου, θα τεθεί στο τραπέζι η ειρήνη. Δεν θα είναι μια εύκολη συνάντηση, διότι οι σχέσεις ΗΠΑ‑Ρωσίας ποτέ δεν ήταν τόσο δυσοίωνες. Παρ’ όλα αυτά, η Παγκόσμια Πλειοψηφία της ανθρωπότητας τους εύχεται μια καλή αρχή άμεσων διαπραγματεύσεων, μια επιχειρηματική σύνοδο που θα χτίσει πάνω στην προηγούμενη δουλειά του Steve Witkoff και του Sergei Lavrov. Η ειρήνη είναι κρίσιμη για την Ευρώπη, για τις ΗΠΑ, για τον πολιτισμό.

Στην Ειρήνη της Βεστφαλίας το 1648, διαμορφώθηκε μια βιώσιμη ειρήνη που επέτρεψε στα μεγάλα ευρωπαϊκά Κράτη και εκατοντάδες γερμανικά πριγκιπάτα να κλείσουν το κεφάλαιο του καταστροφικού Τριακονταετούς Πολέμου, που κόστισε οκτώ εκατομμύρια ζωές και οικονομικά κατέστρεψε τη κεντρική Ευρώπη. Δεν υπήρχαν νικητές. Όλοι ήταν εξαντλημένοι και ήθελαν να τελειώσει.

Το αίνιγμα Ουκρανία‑Ρωσία δεν είναι διμερής σύγκρουση, αλλά ένας μπερδεμένος πολυμερής πόλεμος με εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών και των περισσότερων χωρών του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, οι οποίες από το 2014 υποστηρίζουν στρατιωτικά, οικονομικά, πολιτικά, διπλωματικά και προπαγανδιστικά την Ουκρανία. Λέω 2014 και όχι 2022, γιατί ο πόλεμος στο Ντονμπάς ξεκίνησε όταν οι ΗΠΑ και η Ευρώπη στήριξαν ένα πραξικόπημα κατά του δημοκρατικά εκλεγμένου Προέδρου της Ουκρανίας, Viktor Yanukovich, και με την άφιξη στο Κίεβο ενός μανιωδώς ρωσοφοβικού, αντισυνταγματικού καθεστώτος που απαγόρευσε τη χρήση της ρωσικής γλώσσας και βομβάρδιζε ανελέητα τον ρωσικό άμαχο πληθυσμό του Λουγκάνσκ και του Ντονέτσκ, προκαλώντας περίπου 14.000 θανάτους πριν από τη ρωσική εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου 2022.

Αυτή η ανθρώπινη τραγωδία έχει μακρά προϊστορία. Δεν θα υπάρξει ειρήνη μέχρι να αντιμετωπιστούν οι ρίζες του πολέμου, κάτι που η διοίκηση Biden/Blinken και οι ευρωπαϊκές δυνάμεις αρνήθηκαν να κάνουν. Πιο σημαντικά, πρέπει να συμφωνηθεί ένα ευρωπαϊκό αρχιτεκτονικό πλαίσιο ασφαλείας που θα εγγυάται την κυριαρχία της Ουκρανίας και, ταυτόχρονα, θα τερματίζει τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά, η οποία καταδικάστηκε από τον George F. Kennan ήδη από το 1997.

Το σοβαρότερο εμπόδιο στη διαμόρφωση μιας βιώσιμης ειρηνευτικής συμφωνίας είναι η έλλειψη αξιοπιστίας των Ηνωμένων Πολιτειών, ή, για την ακρίβεια, των ευρωπαίων υποστηρικτών του Ζελένσκι. Τα mainstream μέσα θα μας πουν το αντίθετο, αλλά το γεγονός είναι ότι εμείς στη Δύση είμαστε διαβόητοι για την «κουλτούρα της εξαπάτησής μας», και αυτή η παράδοση μη τήρησης των συμφωνιών καθιστά δύσκολη τη διαμόρφωση βιώσιμων «συμφωνιών».

Η σύγκρουση στην Ουκρανία πηγαίνει πίσω σε παραβίαση μιας υπόσχεσης του Προέδρου των ΗΠΑ George H.W. Bush και επαναλαμβανόμενης από τον Υπουργό Εξωτερικών του James Baker προς τον Mikhail Gorbachev στα έτη 1989‑91, ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επεκταθεί ούτε ίντσα προς τα ανατολικά. Όπως έχει πειστικά υποστηρίξει και ο καθηγητής John Mearsheimer και ο καθηγητής Jeffrey Sachs, η πρόσκληση του ΝΑΤΟ προς την Ουκρανία και τη Γεωργία να ενταχθούν στη συμμαχία το 2008 αποτέλεσε κύρια αιτία της τρέχουσας σύγκρουσης. Είναι προφανές ότι η παρουσία του ΝΑΤΟ στα σύνορα της Ρωσίας συνιστά σημαντικό κίνδυνο ασφαλείας. Κανένα κυρίαρχο κράτος δεν θα αποδεχόταν μια τέτοια απειλή. Όπως έχει ειπωθεί από πολλούς, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα αποδέχονταν ποτέ το Μεξικό ή τον Καναδά να ενταχθούν σε στρατιωτική συμμαχία με τη Ρωσία – ή την Κίνα. Έχουμε ήδη το προηγούμενο της κρίσης των πυραύλων στην Κούβα τον Οκτώβριο του 1962, όταν οι ΗΠΑ απείλησαν τη Σοβιετική Ένωση με πυρηνική εξόντωση, εάν οι σοβιετικοί πύραυλοι που εγκαθίσταντο στην Κούβα δεν αφαιρούνταν αμέσως. Τότε, τα Ηνωμένα Έθνη συνέβαλαν σημαντικά στην αποσυμπίεση της κρίσης και ενώ ο Χρουστσόφ απέσυρε τους πυραύλους από την Κούβα, ο Κέννεντι απέσυρε τους αμερικανικούς πυραύλους από την Τουρκία.

Υπάρχουν συνέπειες όταν κάποιος αθετεί τον λόγο του, και αν μια χώρα παραβιάσει μια συμφωνία, το άλλο μέρος πρέπει να είναι ενήμερο και να ενεργεί με ιδιαίτερη προσοχή. Ο Τραμπ απέδειξε πρόσφατα ότι είναι βαθύτατα αναξιόπιστος, αν θυμηθούμε τον αμερικανικό βομβαρδισμό του Ιράν τον Ιούνιο του 2025, ενώ ταυτόχρονα διαπραγματευόταν με την Τεχεράνη για την επίτευξη μιας αμοιβαία ικανοποιητικής συμφωνίας. Θα χρειαστεί πολύς χρόνος για να ξεχαστεί αυτή η παραβίαση καλής πίστης.

Στο πλαίσιο του πολέμου στην Ουκρανία, θυμόμαστε ότι το 2014 και το 2015 έγινε η διαπραγμάτευση των Συμφωνιών γνωστών ως Μινσκ Ι και Μινσκ ΙΙ, οι οποίες προέβλεπαν τον τερματισμό του ουκρανικού βομβαρδισμού του Ντονμπάς και μια δέσμευση εκ μέρους της Ουκρανίας να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τους εκπροσώπους του Λουγκάνσκ και του Ντονέτσκ για τη διαμόρφωση μιας συνταγματικής ρύθμισης που θα παρείχε ένα βαθμό αυτονομίας στις ρωσικές πλειοψηφίες του Ντονμπάς.

Σε αντάλλαγμα, η Ουκρανία έλαβε εγγύηση της εδαφικής της ακεραιότητας και κυριαρχίας.

Δυστυχώς, η Ουκρανία υπαναχώρησε και από τις δύο δεσμεύσεις και επιτάχυνε τις τρομοκρατικές επιθέσεις της σε πολιτικούς στόχους στο Ντονμπάς. Αυτό συνέβη εν μέρει λόγω της στρατιωτικής, οικονομικής και πολιτικής υποστήριξης που παρείχαν οι ΗΠΑ και η Ευρώπη. Όσον αφορά την αξιοπιστία των Ευρωπαίων, αρκεί να θυμηθούμε τις δηλώσεις της Άνγκελα Μέρκελ και του Φρανσουά Ολάντ ότι εισήλθαν στις συμφωνίες του Μινσκ μόνο για να «κερδίσουν χρόνο» ώστε να εξοπλιστεί κατάλληλα η Ουκρανία. Μια τέτοια έλλειψη καλής πίστης όχι μόνο αντίκειται στη Συνθήκη της Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών, αλλά στέλνει επίσης το μήνυμα προς τους Ρώσους: προσέξτε, διότι αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι άξιοι εμπιστοσύνης.

Είναι εκνευριστικό να ακούμε ευρωπαίους ηγέτες να επικαλούνται το «διεθνές δίκαιο» και να αρνούνται ακόμη και να εξετάσουν εδαφικές παραχωρήσεις εκ μέρους της Ουκρανίας. Αυτό είναι σουρεαλιστικό. Δεν έχουν παραβιάσει οι ίδιοι το διεθνές δίκαιο αγνοώντας τις αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου; Δεν έχουν επιβάλει παράνομα μονομερή καταναγκαστικά μέτρα στη Ρωσία και τη μισή υφήλιο, παρά τα ετήσια ψηφίσματα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ και του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ που καταδικάζουν αυτά τα UCM, τα οποία λανθασμένα αποκαλούνται «κυρώσεις»; Δεν διέπραξαν οι ΗΠΑ και η Ευρώπη μια προκλητική επίθεση κατά της Σερβίας και δεν κατέστρεψαν την εδαφική ακεραιότητα της Γιουγκοσλαβίας το 1999; Δεν έκαναν χρήση φονικής βίας για να αποσπάσουν το Κοσσυφοπέδιο από τη Γιουγκοσλαβία και να του αποδώσουν διπλωματική αναγνώριση; Δεν ήταν οι ΗΠΑ που αναγνώρισαν τους παράνομους ισραηλινούς εποικισμούς σε παλαιστινιακή γη, που αναγνώρισαν την παράνομη «προσάρτηση» των Υψιπέδων του Γκολάν από το Ισραήλ, που επαίνεσαν την ισραηλινή επίθεση κατά του Ιράν τον Ιούνιο του 2025;

Δεν καταλαβαίνουν οι ευρωπαίοι ηγέτες ότι ο κόσμος δεν θεωρεί τις ΗΠΑ και την Ευρώπη υπερασπιστές του διεθνούς δικαίου, ότι οι περισσότεροι αφρικανοί και ασιάτες ηγέτες θεωρούν τις ΗΠΑ και την Ευρώπη σε ανοιχτή ανταρσία κατά του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και κατά του ίδιου του διεθνούς δικαίου;

Στα μάτια της πραγματικής «διεθνούς κοινότητας» – της Παγκόσμιας Πλειοψηφίας πλην της «συλλογικής Δύσης» — οι ΗΠΑ και η Ευρώπη δεν έχουν ηθική ή νομική ανωτερότητα έναντι του υπόλοιπου κόσμου και δύσκολα αποτελούν πρότυπα συμμόρφωσης με τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ. Η Παγκόσμια Πλειοψηφία απορρίπτει την ιμπεριαλιστική και νεοαποικιακή νοοτροπία της «συλλογικής Δύσης» και ελπίζει σε μια πολυμερή προσέγγιση βασισμένη στον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ.

Στο πλαίσιο του πολέμου Ισραήλ/Παλαιστίνης, τι είναι πιο προφανές από την άρνηση των ΗΠΑ και της Ευρώπης να σεβαστούν τις Γνωμοδοτήσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου της Δικαιοσύνης της 9ης Ιουλίου 2004 και της 19ης Ιουλίου 2024; Η συνεχής στρατιωτική, οικονομική, πολιτική, διπλωματική και προπαγανδιστική υποστήριξη που παρέχεται στο γενοκτονικό κράτος του Ισραήλ από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη τούς αποκαλύπτει ως διεθνείς παράνομους και ηθικά χρεοκοπημένους.

Φυσικά, ο Πούτιν δεν είναι άγιος, και ο συντάκτης δεν προσποιείται ότι προσδίδει κάποιο ηθικό πλεονέκτημα στους Ρώσους. Αλλά για όσους ζουν στον πραγματικό κόσμο και όχι στους παράλληλους κόσμους που δημιουργούν τα think tanks και τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης, οι Ρώσοι έχουν ορισμένα νόμιμα συμφέροντα, τα οποία δεν πρόκειται να εγκαταλείψουν ούτε στη σύνοδο της Αλάσκας ούτε αλλού. Αξίζει να επανεξετάσουμε την ομιλία του Πούτιν στο Συνέδριο Ασφαλείας του Μονάχου το 2007 και τη συνέντευξή του στον Tucker Carlson τον Φεβρουάριο του 2024.

Οι Ρώσοι επιμένουν στο δικαίωμά τους για εθνική ασφάλεια. Αναμφίβολα, η επέκταση του ΝΑΤΟ και οι αδιάκοπες προκλήσεις προς τη Ρωσία συνιστούν παραβίαση του Άρθρου 2(4) του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, το οποίο απαγορεύει όχι μόνο τη χρήση βίας, αλλά και την «απειλή» χρήσης βίας.

Οι Ρώσοι ανησυχούν επίσης για τις ρωσικές πλειοψηφίες που ζουν στο Ντονμπάς και οι οποίες υπέστησαν επιθέσεις από την ουκρανική κυβέρνηση, κατά τρόπο που ασφαλώς απαιτούσε παρέμβαση σύμφωνα με το δόγμα της «Ευθύνης Προστασίας».

Ο Πούτιν δεν έσπευσε στον πόλεμο. Σύμφωνα με το Άρθρο 2(3) του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, προσπάθησε για περισσότερα από οκτώ χρόνια να επιλύσει τα προβλήματα διπλωματικά. Διαπραγματεύθηκε με και μέσω του ΟΑΣΕ, της Διαδικασίας της Νορμανδίας, των Συμφωνιών του Μινσκ κ.λπ.

Το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των Ρώσων του Ντονμπάς δεν είναι διαπραγματεύσιμο. Με τον ίδιο τρόπο που οι Αλβανοί Κοσοβάροι δεν θα αποδέχονταν ποτέ να κυβερνώνται από το Βελιγράδι, οι Ρώσοι του Ντονμπάς δεν θα αποδεχθούν ποτέ να κυβερνώνται ξανά από το Κίεβο. Έχει χυθεί υπερβολικά πολύ αίμα και πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι το επίπεδο του μίσους είναι τέτοιο ώστε η επανένταξη του Κοσσυφοπεδίου στη Σερβία και η «επιστροφή» του Ντονμπάς στην Ουκρανία απλώς δεν είναι βιώσιμες.

Ελπίζω ότι ο Τραμπ θα καταλάβει ότι για να επιτύχει μια συμφωνία με τον Πούτιν, πρέπει να αναγνωρίσει ότι η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί ποτέ στο ΝΑΤΟ και ότι οι Ρώσοι του Ντονμπάς πρέπει να έχουν την αυτοδιάθεσή τους. Αυτά δεν είναι μαξιμαλιστικά αιτήματα. Είναι γεγονότα που δεν μπορούν να αγνοηθούν.

Ελπίζω κάποιος να δώσει στον Τραμπ το κείμενο της παραγράφου 80 της Γνωμοδότησης του 2010 του Διεθνούς Δικαστηρίου της Δικαιοσύνης για το Κοσσυφοπέδιο:

Πολλοί συμμετέχοντες στη διαδικασία ενώπιον του Δικαστηρίου υποστήριξαν ότι η απαγόρευση μονομερών διακηρύξεων ανεξαρτησίας υπονοείται στην αρχή της εδαφικής ακεραιότητας. Το Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι η αρχή της εδαφικής ακεραιότητας αποτελεί σημαντικό μέρος της διεθνούς έννομης τάξης και κατοχυρώνεται στον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, ιδίως στο Άρθρο 2, παράγραφος 4, το οποίο προβλέπει: «Όλα τα Μέλη θα απέχουν στις διεθνείς τους σχέσεις από την απειλή ή τη χρήση βίας κατά της εδαφικής ακεραιότητας ή της πολιτικής ανεξαρτησίας οποιουδήποτε Κράτους, ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο αντίθετο προς τους Σκοπούς των Ηνωμένων Εθνών». Στο ψήφισμα 2625 (XXV) της Γενικής Συνέλευσης, με τίτλο «Διακήρυξη για τις Αρχές του Διεθνούς Δικαίου που αφορούν τις Φιλικές Σχέσεις και τη Συνεργασία μεταξύ των Κρατών σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών», το οποίο αντανακλά το εθιμικό διεθνές δίκαιο (Στρατιωτικές και Παραστρατιωτικές Δραστηριότητες εντός και κατά της Νικαράγουας (Νικαράγουα κατά Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής), Απόφαση επί της Ουσίας, Εκθέσεις ICJ 1986, σελ. 101-103, παρ. 191-193), η Γενική Συνέλευση επανέλαβε «\[τ]ην αρχή ότι τα Κράτη θα απέχουν στις διεθνείς τους σχέσεις από την απειλή ή τη χρήση βίας κατά της εδαφικής ακεραιότητας ή της πολιτικής ανεξαρτησίας οποιουδήποτε Κράτους». Το ψήφισμα αυτό στη συνέχεια απαριθμεί διάφορες υποχρεώσεις των Κρατών να απέχουν από την παραβίαση της εδαφικής ακεραιότητας άλλων κυρίαρχων Κρατών. Στο ίδιο πνεύμα, η Τελική Πράξη της Διάσκεψης για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη της 1ης Αυγούστου 1975 (Διάσκεψη του Ελσίνκι) προέβλεπε ότι «\[τ]α συμμετέχοντα Κράτη θα σέβονται την εδαφική ακεραιότητα κάθε συμμετέχοντος Κράτους» (Άρθρο IV). Επομένως, το πεδίο εφαρμογής της αρχής της εδαφικής ακεραιότητας περιορίζεται στη σφαίρα των σχέσεων μεταξύ Κρατών.

Είναι σαφές ότι στην περίπτωση του Κοσσυφοπεδίου, το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των Αλβανών προτάχθηκε έναντι της αρχής της εδαφικής ακεραιότητας της Σερβίας. Αυτό δημιούργησε ένα προηγούμενο που ακολουθήθηκε στην Κριμαία, στο Ντονμπάς και θα ακολουθηθεί από πολλούς άλλους λαούς που επιδιώκουν να καθορίσουν οι ίδιοι το μέλλον τους, συμπεριλαμβανομένων των Παλαιστινίων.

Συμπέρασμα: Η ειρήνη πρέπει να εγγυάται την ασφάλεια όλων των μερών και να επαναβεβαιώνει το δικαίωμα αυτοδιάθεσης όλων των λαών της περιοχής όπως προβλέπεται στο Άρθρο 1 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα.

Με αυτή την έννοια, ας ελπίσουμε ότι η σύνοδος της Αλάσκας θα φέρει κάποια προκαταρκτικά αποτελέσματα και ότι η σφαγή θα σταματήσει – καλύτερα σήμερα παρά αύριο.

Ο Alfred de Zayas είναι καθηγητής νομικής στη Σχολή Διπλωματίας της Γενεύης και υπηρέτησε ως Ανεξάρτητος Εμπειρογνώμονας του ΟΗΕ για τη Διεθνή Τάξη την περίοδο 2012‑18. Είναι συγγραφέας δώδεκα βιβλίων, μεταξύ των οποίων τα «Building a Just World Order» (2021), «Countering Mainstream Narratives» (2022) και «The Human Rights Industry» (Clarity Press, 2021).

Counterpunch