Οι ειδικοί σε θέματα απάτης εισβάλλουν σε ελληνικά συμβόλαια που αφορούν 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ από τα ευρωπαϊκά ταμεία ανάκαμψης

Δημοσίευμα του Politico τον Απρίλιο του 2024

Politico
Τα γραφεία των τριών ελληνικών εταιρειών τηλεπικοινωνιών και πέντε εταιρειών πληροφορικής καθώς και δύο συμβουλευτικών εταιρειών ερευνήθηκαν από αξιωματούχους. | Aris Messinis/AFP μέσω Getty Images
10 Απριλίου 2024, 20:21 CET
Από τη Νεκταρία Σταμούλη

ΑΘΗΝΑ – Οι αρχές διερευνούν καταγγελίες για απάτη που συνδέεται με τον τρόπο κατανομής €2,5 δισ. σε δέκα μόνο εταιρείες στην Ελλάδα, όπως αποκαλύπτει η POLITICO.

Τα γραφεία των τριών εταιρειών τηλεπικοινωνιών της χώρας – Cosmote, Vodafone και Nova – καθώς και πέντε εταιρειών πληροφορικής και δύο συμβουλευτικών ερευνήθηκαν από εξεταστές της ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού τον προηγούμενο μήνα. Το Ευρωπαϊκό Γραφείο Καταγγελιών (EPPO) ξεκίνησε επίσης έρευνα, όπως επιβεβαίωσε.

Η έρευνα αποτελεί το τελευταίο πλήγμα για την αξιοπιστία του μεταπανδημικού ταμείου οικονομικής ανάκαμψης της ΕΕ, αρχικά ύψους €723 δισ., που παρέχει δάνεια και επιχορηγήσεις στα 27 κράτη‑μέλη. Την προηγούμενη εβδομάδα, η αστυνομία συνέλαβε περισσότερους από 20 υπόπτους στην Ιταλία, την Αυστρία, τη Ρουμανία και τη Σλοβακία, που σχετίζονται με φερόμενο σχέδιο απάτης €600 εκατ. από το ταμείο στην Ιταλία.

Το ελληνικό σκέλος της έρευνας επικεντρώνεται σε δημόσιους διαγωνισμούς, όπου φέρεται ότι οι εταιρείες συνεννοήθηκαν, ώστε να μην ανταγωνίζονται μεταξύ τους στο ίδιο έργο – περιορίζοντας τον αριθμό των επιχειρήσεων που ωφελήθηκαν. Αυτό πιθανόν αύξησε τα τέλη που μπορούσαν να επιβάλλουν, εμποδίζοντας εντέλει τους Έλληνες φορολογούμενους από το να επωφεληθούν πλήρως από τα κονδύλια της ΕΕ.

Με έργα αξίας €35,95 δισ., η Ελλάδα είναι από τους κύριους δικαιούχους του ταμείου, γνωστού ως Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF). Περίπου το ένα πέμπτο αυτού του ποσού προορίζεται για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας, σύμφωνα με το σχέδιο που κατατέθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Μέχρι στιγμής, έχουν δημοπρατηθεί και ανατεθεί περίπου 600 ψηφιακά έργα αξίας άνω των €2,5 δισ., σύμφωνα με στοιχεία από το Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων. Το EPPO και η Επιτροπή Ανταγωνισμού διερευνούν τον τρόπο με τον οποίο κατανεμήθηκαν αυτά τα έργα.

Σε ανακοίνωσή της, η Επιτροπή Ανταγωνισμού της Ελλάδας ανέφερε ότι εξετάζεται αν υπάρχει παραβίαση της συνθήκης της ΕΕ που «απαγορεύει τις αντι‑ανταγωνιστικές συμφωνίες και αποφάσεις ενώσεων επιχειρήσεων που εμποδίζουν, περιορίζουν ή διαστρεβλώνουν τον ανταγωνισμό, τις μονομερείς πρακτικές που συνιστούν πρόσκληση για συνεννόηση ή μελλοντικές ανακοινώσεις τιμών προς τους ανταγωνιστές, καθώς και την κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης.»

Η Vodafone και η Nova επιβεβαίωσαν την έρευνα από την Επιτροπή Ανταγωνισμού. «Η Nova και η Nova ICT συνεργάστηκαν πλήρως με τις αρχές και παραμένουν στη διάθεσή τους», δήλωσε εκπρόσωπος. Οι υπόλοιπες εταιρείες δεν απάντησαν σε αιτήματα για σχόλιο. Το γραφείο του πρωθυπουργού και το υπουργείο Ανάπτυξης δεν σχολίασαν άμεσα.

Περισσότερες από μία προσφορές
Από κοινού, οι δέκα εταιρείες που ερευνώνται κέρδισαν συμβάσεις για περισσότερα από 600 έργα στον τεχνολογικό τομέα μεταξύ 2020 και 2023, αξίας κάθε ένα τουλάχιστον €100.000. Λίγα από αυτά τα έργα είχαν περισσότερες από μία προσφορές στη διαδικασία ανάθεσης.

Η έρευνα ξεκίνησε όταν η European Dynamics, ελληνική εταιρεία λογισμικού και IT υπηρεσιών, κατέθεσε καταγγελία τον Νοέμβριο 2023 στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία εποπτεύει τη διαχείριση του RRF, υποστηρίζοντας ότι ένας δημόσιος διαγωνισμός ήταν μεροληπτικός υπέρ συγκεκριμένων εταιρειών.

Όταν δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά, ο διαγωνισμός όριζε προϋπολογισμό €44 εκατ. για ένα έργο ψηφιακού εκσυγχρονισμού που συνδέεται με το Εθνικό Ηλεκτρονικό Σύστημα Δημοσίων Συμβάσεων (ESIDIS), πολλαπλάσιο του κόστους εθνικών έργων ηλεκτρονικών προμηθειών σε άλλες χώρες της ΕΕ.

Για παράδειγμα, στην Ιρλανδία κόστισε €4,6 εκατ. για επτά χρόνια, στην Κύπρο €4,5 εκατ. για εννέα χρόνια και στη Μάλτα €1,3 εκατ.

Τελικά, μετά από διαμαρτυρίες τεσσάρων εταιρειών, το έργο διασπάστηκε σε δύο διαγωνισμούς με συνολικό προϋπολογισμό €5,7 εκατ. και €12 εκατ. για δύο χρόνια. Το ελληνικό δημόσιο πρέπει επίσης να καλύψει το κόστος εξοπλισμού, αδειών λογισμικού και φιλοξενίας για το έργο.

Υπήρξε επίσης καταγγελία για μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση σε συστήματα ESIDIS από λογαριασμούς χωρίς δικαιώματα, σύμφωνα με δύο αξιωματούχους με γνώση της υπόθεσης, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με την αξιοπιστία ενός συστήματος που χρησιμοποιείται για τη διαχείριση χιλιάδων διαδικασιών δημοπράτησης αξίας δισεκατομμυρίων ευρώ.

Το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης της Ελλάδας δήλωσε ότι δεν έχει διαπιστωθεί καμία παραβίαση του συστήματος και ότι δεν έχει υποβληθεί καμία καταγγελία.

Εκπρόσωπος της Επιτροπής επιβεβαίωσε ότι έλαβε επιστολή από την European Dynamics σχετικά με τον διαγωνισμό του ESIDIS και ότι διαβίβασε όλες τις σχετικές πληροφορίες στο Ευρωπαϊκό Γραφείο Καταπολέμησης της Απάτης, OLAF.

«Θα συνεχίσουμε να αντιμετωπίζουμε κάθε πληροφορία ή καταγγελία που λαμβάνουμε στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων που προβλέπονται από τις Συνθήκες της ΕΕ και τον Κανονισμό του RRF», πρόσθεσε ο εκπρόσωπος.

Αξιωματούχος με γνώση της υπόθεσης δήλωσε στην POLITICO ότι το EPPO ζήτησε από την ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού τα αποδεικτικά στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί.

Το ιδιαίτερο πρόβλημα της Ελλάδας
Η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χώρα της ΕΕ όπου υπάρχουν ανησυχίες για το πώς διανέμονται αυτά τα κονδύλια. Πέραν των συλλήψεων στην ιταλική υπόθεση, το OLAF διερευνά πιθανές απάτες με τη χρήση μεταπανδημικών κονδυλίων ανάκαμψης σε αρκετές χώρες της ΕΕ.

Ωστόσο, τα προβλήματα με τις δημόσιες συμβάσεις φαίνεται να αποτελούν ιδιαίτερο πρόβλημα στην Ελλάδα. Υπάρχει διαχρονικά εκτεταμένη κριτική στη χώρα για τον τρόπο διεξαγωγής τους, με καταγγελίες ότι οι εταιρείες συντονίζονται για το πώς και πότε θα υποβάλουν αίτηση για έναν δημόσιο διαγωνισμό, αντί να ανταγωνίζονται για την καλύτερη αξία έναντι του κόστους.

Άτομα με γνώση της υπόθεσης αναφέρουν αδιαφανείς διαδικασίες και παραχωρήσεις προς τις εταιρείες. Παρά τις πολυάριθμες μεταρρυθμίσεις που επιβλήθηκαν από τους διεθνείς δανειστές σε αντάλλαγμα για δανειακή βοήθεια κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους πριν από πάνω από μια δεκαετία, έρευνες δείχνουν ότι η διαφθορά έχει επιδεινωθεί αντί να μειωθεί.

Στον τεχνολογικό τομέα, εταιρείες εκφράζουν αυξανόμενη δυσαρέσκεια επειδή αποτυγχάνουν να κερδίσουν κυβερνητικά συμβόλαια, ενώ άλλες, ορισμένες πολύ μικρές σε μέγεθος, έχουν αναλάβει έργα αξίας δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ.

Μόνο μία προσφορά
Η POLITICO εξέτασε 110 ελληνικούς δημόσιους διαγωνισμούς που χρηματοδοτήθηκαν από την ΕΕ, κυρίως από το ταμείο ανάκαμψης, από το 2021 έως τον Ιανουάριο του 2024.

Η συντριπτική πλειονότητα των συμβάσεων, 101 προσφορές, ανατέθηκε σε μία από τις δέκα εταιρείες που βρίσκονται υπό έρευνα και δεν υπήρξε ανταγωνισμός από άλλον διαγωνιζόμενο. Μόνο εννέα διαγωνισμοί είχαν περισσότερες από μία προσφορές.

Ακόμα και σε διαγωνισμούς όπου περισσότερες εταιρείες υπέβαλαν προσφορά, κάθε μία φαινόταν να στοχεύει σε μοναδικό τμήμα του έργου.

Σε ερώτηση για σχόλιο, εκπρόσωπος της Επιτροπής δήλωσε ότι οι αποφάσεις ανάθεσης συμβάσεων εμπίπτουν στην αρμοδιότητα των ελληνικών αρχών.

«Η κύρια ευθύνη για τη συμμόρφωση με τους κανόνες της ΕΕ και του εθνικού δικαίου περί δημοσίων συμβάσεων ανήκει στα κράτη‑μέλη», πρόσθεσε ο εκπρόσωπος.

Φερόμενη χειραγώγηση προσφορών
Η καταγγελία της European Dynamics διαβιβάστηκε στο OLAF, το οποίο την έστειλε στο EPPO για έρευνα λόγω «ενδεχόμενων ποινικών στοιχείων για τα οποία είναι αρμόδιο το EPPO να διερευνήσει», σύμφωνα με πολλούς αξιωματούχους με γνώση της υπόθεσης.

Εκτός από τις εταιρείες τηλεπικοινωνιών, εφόδους δέχθηκαν οι εταιρείες πληροφορικής και λογισμικού Byte, Uni Systems, Netcompany-Intrasoft, Space Hellas, Cosmos Business Systems και οι δύο συμβουλευτικές εταιρείες Toolbox και Active.

Το OLAF δεν απάντησε σε συγκεκριμένα ερωτήματα της POLITICO. Το γραφείο Τύπου του ανέφερε: «Το OLAF συνήθως δεν σχολιάζει υποθέσεις που ενδέχεται να ερευνά ή όχι, προκειμένου να προστατεύσει την εμπιστευτικότητα οποιασδήποτε ενδεχόμενης έρευνας και των επακόλουθων δικαστικών διαδικασιών, καθώς και να διασφαλίσει τον σεβασμό των προσωπικών δεδομένων και των δικονομικών δικαιωμάτων.»

Σύμφωνα με έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου το 2021, περίπου το 42,4% των δημόσιων συμβάσεων στην Ελλάδα ανατέθηκαν με μία μόνο προσφορά. Το 2011, το ποσοστό αυτό ήταν 15%.

Το ποσοστό των διαγωνισμών με μία μόνο προσφορά σε χώρες με παρόμοιο πληθυσμό, όπως η Πορτογαλία, το Βέλγιο και η Τσεχία, ήταν 31,6%, 27,1% και 47,8% αντίστοιχα.

Το επιχείρημα που χρησιμοποιούν συχνά οι επιχειρηματικοί παράγοντες είναι ότι το φαινόμενο των διαγωνισμών με μία μόνο προσφορά οφείλεται στο πλήθος των ανοικτών ευκαιριών. Οι εταιρείες δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους για να συμμετέχουν σε όλες.

Το άρθρο ενημερώθηκε με δήλωση της Nova.

Politico