Χώρες όπως η Ουγγαρία του Βίκτορ Όρμπαν κινδυνεύουν να χάσουν δισεκατομμύρια ευρώ, σύμφωνα με τα σχέδια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που αναμένεται να παρουσιαστούν την Τετάρτη.
Το σχέδιο δαπανών της ΕΕ για την περίοδο 2028-2034, το οποίο έχει προγραμματιστεί να δημοσιευτεί την επόμενη Τετάρτη και σηματοδοτεί την έναρξη τουλάχιστον δύο ετών επίπονων διαπραγματεύσεων. | Guillaume Horcajuelo/EPA
ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ ― Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοιμάζεται να σφίξει τον κλοιό γύρω από τις χώρες που παραβιάζουν τις δημοκρατικές αρχές, συνδέοντας δισεκατομμύρια ευρώ σε εκταμιεύσεις με τη συμμόρφωση προς τα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Αυτό σημαίνει ότι κυβερνήσεις – κυρίως η Ουγγαρία – που έχουν παραβεί τα πρότυπα του κράτους δικαίου της ΕΕ, καταπνίγοντας τις ελευθερίες της δικαιοσύνης και των μέσων ενημέρωσης, κινδυνεύουν να χάσουν σημαντική χρηματοδότηση από τον κεντρικό προϋπολογισμό της Ένωσης.
Το σχέδιο δαπανών της ΕΕ για την περίοδο 2028-2034, που αναμένεται να δημοσιευτεί την ερχόμενη Τετάρτη και σηματοδοτεί την έναρξη μιας τουλάχιστον διετούς κοπιαστικής διαπραγμάτευσης, θα επεκτείνει τη σύνδεση μεταξύ των πληρωμών και της δημοκρατικής οπισθοδρόμησης, σύμφωνα με έγγραφο που περιήλθε σε γνώση του POLITICO. Μέχρι τώρα, μόνο μέρος του προϋπολογισμού ύψους €1,2 τρισεκατομμυρίου είχε τέτοια σύνδεση.
Η κίνηση αυτή αναμένεται να οξύνει τις εντάσεις μεταξύ της Επιτροπής και του Ούγγρου Πρωθυπουργού Βίκτορ Όρμπαν, ο οποίος αντιμετωπίζει σοβαρή πιθανότητα απώλειας της εξουσίας μετά από 15 χρόνια, σε εκλογές που έχουν προγραμματιστεί για το 2026. Η σχέση του με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και τις κυβερνήσεις των υπολοίπων κρατών μελών υπήρξε τεταμένη, καθώς έχει δεχθεί επικρίσεις για τις φιλορωσικές και αυταρχικές του πολιτικές.
Παρότι η ΕΕ έχει ήδη κινηθεί εναντίον της Ουγγαρίας, παρακρατώντας μέρος της χρηματοδότησης ― και ο Όρμπαν έχει δυσχεράνει τις ευρωπαϊκές προσπάθειες επιβολής κυρώσεων στη Μόσχα ― το επόμενο δημοσιονομικό πλαίσιο «θα προβλέπει ένα απλοποιημένο και εναρμονισμένο σύστημα αιρεσιμότητας για όλα τα κονδύλια της ΕΕ που κατανέμονται στα κράτη μέλη», σύμφωνα με το έγγραφο.
Η Επιτροπή επιδιώκει να εγκαταλείψει το υφιστάμενο σύστημα στο οποίο «κράτη μέλη με ιδιαίτερα προβλήματα θα μπορούσαν να μπουν στον πειρασμό να μεταφέρουν επενδύσεις μεταξύ προγραμμάτων ώστε να αποφύγουν την υπαγωγή σε συγκεκριμένη αιρεσιμότητα», όπως αναφέρεται.
Πολλές χώρες της ΕΕ υποστήριξαν τη σκλήρυνση της σύνδεσης μεταξύ κράτους δικαίου και χρηματοδότησης στις τοποθετήσεις τους προς την Επιτροπή πριν από την υποβολή του σχεδίου προϋπολογισμού. Μετά τη δημοσίευσή του, οι κυβερνήσεις θα ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις μεταξύ τους για το τελικό κείμενο ― αλλά πρόκειται για διαδικασία μακρά, η οποία δεν αναμένεται να ολοκληρωθεί πριν το 2027.
«Ο Κανονισμός για την Αιρεσιμότητα πρέπει να εφαρμόζεται σε όλη τη χρηματοδότηση της ΕΕ», έγραψε η Φινλανδία στη δική της θέση για τον νέο προϋπολογισμό, την οποία είδε το POLITICO.
Ωστόσο, η Ουγγαρία ανταπάντησε στο δικό της έγγραφο ότι οι κανόνες αυτοί «επιτρέπουν την άσκηση αυθαίρετης πολιτικής πίεσης σε τομείς πολιτικής που δεν σχετίζονται με την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης». Η Σλοβακία, η οποία έχει επίσης δεχθεί επικρίσεις για ζητήματα κράτους δικαίου, επανέλαβε τα ίδια επιχειρήματα στη δική της υποβολή.
Εκτός εξουσίας
Η Ουγγαρία έχει ήδη στερηθεί χρηματοδότηση ύψους €18 δισεκατομμυρίων, η οποία ανεστάλη λόγω παραβιάσεων του ευρωπαϊκού δικαίου τα τελευταία χρόνια. Ο Όρμπαν, που διεξάγει προεκλογική εκστρατεία με αντιευρωπαϊκή ρητορική, είναι απίθανο να κινηθεί για την ανάκτηση των κονδυλίων πριν προσφύγει στην ετυμηγορία των ψηφοφόρων.
Σύμφωνα με Ευρωπαίο διπλωμάτη, η Επιτροπή εκμεταλλεύεται τις εσωτερικές αδυναμίες του Όρμπαν ― υπολείπεται στις δημοσκοπήσεις του συντηρητικού, φιλοευρωπαϊκού αντιπάλου του Πέτερ Μάγιαρ ― για να προτείνει αυστηρότερους κανόνες. Δεδομένου ότι οι εθνικές πρωτεύουσες δεν αναμένεται να ψηφίσουν για τους νέους κανόνες πριν από το 2027, υπάρχει πιθανότητα ο Όρμπαν να έχει ήδη αποχωρήσει από την εξουσία προτού εγκριθεί ο προϋπολογισμός.
Αξιωματούχοι της Επιτροπής εμφανίζονται βέβαιοι ότι μια κυβέρνηση υπό την ηγεσία του Μάγιαρ θα αποκαταστήσει τις σχέσεις με τις Βρυξέλλες και θα εφαρμόσει τις μεταρρυθμίσεις που απαιτεί η ΕΕ ώστε να απελευθερωθούν τα μπλοκαρισμένα κονδύλια.
Σύμφωνα με Ευρωπαίο αξιωματούχο, βάσει του σχεδίου, ο προϋπολογισμός θα περιλαμβάνει άμεση σύνδεση μεταξύ της παραβίασης του κράτους δικαίου από μια κυβέρνηση και της σχετικής πληρωμής που τίθεται σε αναστολή.
Αυτό σημαίνει ότι, ενώ οι αγροτικές επιδοτήσεις δεν θα επηρεάζονται από μια αυταρχική στροφή της κυβέρνησης, ένα πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών μπορεί να υποστεί πλήγμα σε περίπτωση παραβιάσεων της ακαδημαϊκής ελευθερίας.
Η Επιτροπή θέλει να διασφαλίσει ότι η χρηματοδότηση της ΕΕ θα συνεχίσει να φτάνει στους τελικούς αποδέκτες ― όπως ΜΚΟ ή πανεπιστήμια ― ανεξάρτητα από το αν μια κυβέρνηση συμμορφώνεται με το κράτος δικαίου.
Η γενική ιδέα είναι ότι η κοινωνία των πολιτών δεν θα πρέπει να πληρώνει το τίμημα για τα σφάλματα των ηγετών της.
Η Renew, η φιλελεύθερη ομάδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, θέλει να προχωρήσει ακόμη παραπέρα. Υποστηρίζει την απευθείας μεταβίβαση των μπλοκαρισμένων κονδυλίων της ΕΕ στην κοινωνία των πολιτών, παρακάμπτοντας αποτελεσματικά την κεντρική κυβέρνηση.
Αυτό το νέο σύστημα, γνωστό ως «έξυπνη αιρεσιμότητα» (smart conditionality), θα σήμαινε αλλαγή σε σχέση με τους ισχύοντες κανόνες, βάσει των οποίων τα παγωμένα κονδύλια επιστρέφονται συλλογικά στα 27 κράτη μέλη μετά τη λήξη της σχετικής προθεσμίας.
«Θέσαμε σαφείς όρους: Καμία χρηματοδότηση της ΕΕ για αυταρχικούς, αλλά συνεχής στήριξη της κοινωνίας των πολιτών», δήλωσε την Πέμπτη η πρόεδρος της Renew, Βαλερί Χαγιέ. «Η \[πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν] δεσμεύτηκε. Τώρα εναπόκειται σ’ αυτήν να τηρήσει τον λόγο της.»
Ωστόσο, η «έξυπνη αιρεσιμότητα» έχει δεχθεί επικρίσεις με το επιχείρημα ότι μειώνει τα κίνητρα των εθνικών κυβερνήσεων να προχωρήσουν στις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις.
Οι Επίτροποι αναμένεται να επιλύσουν το ζήτημα αυτό κατά τη διάρκεια έκτακτων συνομιλιών για τον προϋπολογισμό που έχουν προγραμματιστεί για το Σαββατοκύριακο.
Η … Ευρώπη “μας” …
Ποιος πληρώνει τον βαρκάρη;