Δ. Τσαϊλάς: μια Αναβολή που Μιλάει Απόλυτα

του Δημήτρη Τσαϊλά, Υποναυάρχου ε.α.

Η απόφαση αναβολής της προγραμματισμένης συνάντησης μεταξύ του Έλληνα Πρωθυπουργού κ.κ. Κυριάκου Μητσοτάκη και του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη Νέα Υόρκη μπορεί να μοιάζει με απλό ζήτημα κακού προγραμματισμού.

Η επίσημη εξήγηση, ότι ο Ερντογάν έπρεπε να παραστεί σε μια συνάντηση Αράβων και Μουσουλμάνων ηγετών που διοργάνωσε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, προσφέρει μια βολική δικαιολογία. Αλλά η διπλωματία δεν αφορά ποτέ μόνο τα ημερολόγια. Ο χρόνος και οι προτεραιότητες αποκαλύπτουν πρόθεση, και η επιλογή του Ερντογάν μιλάει πιο δυνατά από οποιοδήποτε δελτίο τύπου.

Για την Αθήνα, η συνάντηση ήταν κάτι περισσότερο από συμβολική. Στόχος της ήταν να επιβεβαιώσει ότι ο διάλογος, όσο δύσκολος κι αν είναι, παραμένει ο μόνος μηχανισμός για τη διαχείριση των εύφλεκτων ζητημάτων που καθορίζουν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις: θαλάσσια σύνορα, παραβιάσεις του εναέριου χώρου και ανταγωνιστικές διεκδικήσεις για ενεργειακούς πόρους στην Ανατολική Μεσόγειο. Η αναβολή μιας τέτοιας συνάντησης υποδηλώνει είτε αμέλεια είτε σκόπιμη παραγκώνιση, δύο εκ των οποίων υπονομεύουν την εύθραυστη εμπιστοσύνη που χτίστηκε με κόπο μέσω πρόσφατων επαφών.

Η απόφαση του Ερντογάν να δώσει προτεραιότητα σε μια περιφερειακή σύνοδο κορυφής έναντι του διμερούς διαλόγου αποκαλύπτει μια ιεραρχία ανησυχιών που θα έπρεπε να προβληματίσουν την Ελλάδα και την Ευρώπη.

Υπογραμμίζει την προτίμηση της Άγκυρας να προβάλλεται ως κεντρικός παράγοντας στην πολιτική της Μέσης Ανατολής αντί να επικεντρώνεται στις πολύ πραγματικές διαμάχες που απειλούν τη σταθερότητα πιο κοντά στην πατρίδα.

Το μήνυμα είναι αδιαμφισβήτητο: Οι φιλοδοξίες της Τουρκίας στην περιφερειακή σκηνή υπερτερούν της προθυμίας της να συνεργαστεί εποικοδομητικά με τους άμεσους γείτονές της.

Η επιφυλακτική αντίδραση της Ελλάδας, υποβαθμίζοντας την αναβολή και τονίζοντας ότι ο διάλογος παραμένει στην ημερήσια διάταξη, αντανακλά την διπλωματική ωριμότητα. Ωστόσο, η υπομονή έχει όρια. Η Αθήνα δεν μπορεί να αντέξει να αντιμετωπίζεται ως δευτερεύον μέλημα, να καλείται ή να απορρίπτεται κατά βούληση της Άγκυρας. Ούτε μπορεί η διεθνής κοινότητα να αγνοήσει το μοτίβο: Ο Ερντογάν χρησιμοποιεί συχνά τον προγραμματισμό, τη ρητορική και την επιλεκτική εμπλοκή ως εργαλεία για να ασκήσει πίεση και να ενισχύσει την επιρροή της Τουρκίας.

Σε αυτό το πλαίσιο, η αναβολή δεν είναι ασήμαντο ζήτημα. Είναι μια ακόμη υπενθύμιση ότι η εξωτερική πολιτική του Ερντογάν ευδοκιμεί στην οπτική και την τοποθέτηση παρά στη σταθερή επίλυση προβλημάτων. Ο διάλογος παραμένει απαραίτητος, αλλά μόνο εάν και οι δύο πλευρές είναι εξίσου δεσμευμένες.

Διαφορετικά, η Ελλάδα κινδυνεύει να βρεθεί σε ένα θέατρο όπου το σενάριο γράφεται στην Άγκυρα – και όπου η αυλαία σηκώνεται μόνο όταν ταιριάζει στις πολιτικές φιλοδοξίες του Ερντογάν.

Αν ο Ερντογάν πραγματικά επιδιώκει να γίνει περιφερειακός ηγέτης, πρέπει να δείξει ότι η ηγεσία ξεκινά με την ευθύνη απέναντι στους πλησιέστερους γείτονές του. Οτιδήποτε λιγότερο υποβιβάζει συναντήσεις όπως αυτή στη Νέα Υόρκη σε διπλωματικό θέατρο, που αναβάλλονται εύκολα και εξίσου εύκολα ξεχνιούνται.

Βλέποντας το εγγύς μέλλον

Για την Ελλάδα, το μάθημα είναι σαφές: ενισχύστε τις συμμαχίες, εμβαθύνετε τον συντονισμό με την Ευρωπαϊκή Ένωση και επιμείνετε ότι οι Βρυξέλλες θεωρούν την Άγκυρα υπόλογη για την αναβολή του διαλόγου. Η ΕΕ, με τη σειρά της, πρέπει να προχωρήσει πέρα ​​από τις δηλώσεις υποστήριξης και να υιοθετήσει έναν πιο ενεργό ρόλο στη διασφάλιση ότι η Τουρκία εμπλέκεται με συνέπεια και εποικοδομητικά. Διαφορετικά, ο κύκλος των αναβολών και των προκλήσεων θα συνεχίσει να διαβρώνει τη σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν επίσης να διαδραματίσουν ρόλο. Η Ουάσιγκτον δεν μπορεί ταυτόχρονα να αναδείξει την Τουρκία ως κεντρικό παράγοντα στη διπλωματία της Μέσης Ανατολής, παραμελώντας παράλληλα την αποσταθεροποιητική της συμπεριφορά στην Ανατολική Μεσόγειο.

Συγκαλώντας τον Ερντογάν σε υψηλού προφίλ συνόδους κορυφής ενώ ο ελληνοτουρκικός διάλογος έχει βαλτώσει, οι ΗΠΑ κινδυνεύουν να στείλουν το μήνυμα ότι οι περιφερειακές φιλοδοξίες της Άγκυρας έχουν μεγαλύτερο βάρος από τις ευθύνες της απέναντι στους συμμάχους του ΝΑΤΟ. Μια ισορροπημένη προσέγγιση θα απαιτούσε από τις ΗΠΑ να πιέσουν την Τουρκία να τηρήσει τις δεσμεύσεις της για εποικοδομητικό διάλογο με την Ελλάδα, αντί να επιβραβεύει τις τακτικές αποφυγής με διπλωματικά φώτα της δημοσιότητας.

Τέλος, το ίδιο το ΝΑΤΟ δεν μπορεί να παραμείνει θεατής. Τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία είναι μέλη, ωστόσο οι διαφορές τους συχνά παραλύουν τη συνοχή της συμμαχίας. Εάν επιτραπεί στον Ερντογάν να εργαλειοποιήσει τη συμμετοχή του στο ΝΑΤΟ για να ασκήσει πίεση σε άλλα θέατρα, αγνοώντας παράλληλα τη θεμελιώδη αρχή της αλληλεγγύης της συμμαχίας, το ΝΑΤΟ κινδυνεύει να διαβρωθεί εκ των έσω.

Η αναβολή μιας διμερούς συνάντησης μπορεί να φαίνεται κάτι ασήμαντο, αλλά η κυματοειδής επίδρασή της αγγίζει την αξιοπιστία του ΝΑΤΟ ως συμμαχίας που μπορεί να μεσολαβήσει, να σταθεροποιήσει και να αποτρέψει συγκρούσεις μεταξύ των δικών της μελών. Η αναβολή στη Νέα Υόρκη δεν πρέπει επομένως να αντιμετωπιστεί ως υποσημείωση αλλά ως προειδοποίηση. Εάν η Ευρώπη, οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ επιτρέψουν στον Ερντογάν να υπαγορεύσει τον ρυθμό του διαλόγου, το κόστος δεν θα βαρύνει μόνο την Ελλάδα, αλλά και την αξιοπιστία της δυτικής διπλωματίας και τη συνοχή της διατλαντικής συμμαχίας.

*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security(INIS), και του Strategy International (SI) και του Research Institute for European and American Studies (RIEAS).