Νίκος Βαρσακέλης: Μάνατζερ στα Πανεπιστήμια; Η Ιδεοληψία ως Δόγμα;

Νίκος Χ. Βαρσακέλης

Καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

barsak@econ.auth.gr

Σύμφωνα με δήλωση της Υπουργού Παιδείας σε ειδική εκδήλωση, στο υπό κατάθεση νομοσχέδιο για την ανώτατη παιδεία σχεδιάζεται μια ακόμη διοικητική μεταρρύθμιση: Η δημιουργία θέσης μάνατζερ ο οποίος θα έχει αρμοδιότητες οικονομικές και διοικητικές. Σύμφωνα με δημοσιεύματα θα ελέγχεται  από οικονομική επιτροπή και όχι από το Πρυτανικό Συμβούλιο ή την Σύγκλητο ούτε από το προτεινόμενο από το νομοσχέδιο Συμβούλιο Ιδρύματος αλλά θα λογοδοτεί σε όργανα του Υπουργείου Παιδείας. Στόχος, σύμφωνα με τα γραφόμενα είναι ικανά στελέχη από τον ιδιωτικό τομέα να στελεχώσουν την διοίκηση των ΑΕΙ. Εάν τα παραπάνω αληθεύουν, τότε πραγματικά ο ιδεοληπτικός δογματισμός, για τον οποίο κατηγορείται η αριστερά, αρμόζει επίσης στην ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας από την αντίθετη πλευρά. Ως φιλελεύθερος οικονομολόγος, εξηγούμαι.

1. Ποιο ικανό στέλεχος θα αφήσει μια καλοπληρωμένη θέση εργασίας στον ιδιωτικό τομέα για να αναλάβει μια θέση σε ένα Πανεπιστήμιο με αμοιβή η οποία καθορίζεται από το ενιαίο μισθολόγιο; Η αμοιβές του ενιαίου μισθολογίου δεν καθορίζονται βάσει ικανοτήτων και αποτελεσματικότητας αλλά τυπικών προσόντων. Για παράδειγμα, ο Bill Gates ως διευθύνων σύμβουλος της Microsoft θα ελάμβανε μισθό αποφοίτου λυκείου!
2. Η σύμβαση, όπως γράφεται, θα είναι πενταετής. Άρα μετά θα πρέπει να επιστρέψει στην ιδιωτική αγορά χάνοντας πέντε χρόνια από την σταδιοδρομία του. Τι θα «πουλήσει» στην αγορά για να προσληφθεί σε μία ανώτερη θέση από αυτή που κατείχε πριν εμπλακεί στην διοίκηση ενός πανεπιστήμιου; Η αγορά των στελεχών είναι πολύ σκληρή και απαιτητική. Έφυγες από την αγορά; Δύσκολα ξαναγυρνάς και μάλιστα σε ανώτερη από πριν θέση.
3. Άρα για ποιο λόγο ένα ικανό στέλεχος θα αποφασίσει να αφήσει μια επιτυχημένη σταδιοδρομία στον ιδιωτικό τομέα για να έλθει στο πανεπιστήμιο; Ενδεχομένως διότι κουράστηκε από τον απαιτητικό εργασιακό χώρο και θέλει να ενταχθεί σε ένα πιο χαλαρό εργασιακό περιβάλλον, όπως θεωρείται το δημόσιο, και ελπίζει σε μια μονιμοποίηση. Άρα σε αυτήν την περίπτωση η προσφορά του θα είναι χαμηλότερη από την προσδοκώμενη. Ενδεχομένως να σκεφθεί ότι καθώς θα ασχολείται με τα οικονομικά, διαγωνισμούς, κλπ θα κάνει ορισμένες «γνωριμίες» οι οποίες θα του φανούν χρήσιμες για το μετά όπως για παράδειγμα ο πρώην καγκελάριος της Γερμανίας. Θα είναι αθώα η θητεία; Επομένως, είτε δεν θα προσέλθουν ικανά στελέχη, άρα πάλι μια τρύπα στο νερό, είτε θα προσέλθουν αλλά για αλλότριους λόγους. Ποιο θα είναι το όφελος για το ΑΕΙ και στις δύο περιπτώσεις;
4. Το ΑΕΙ είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, δηλαδή, ανήκει στους φορείς της Γενικής Κυβέρνησης και υπάγεται σε όλους τους νόμους που αφορούν το δημόσιο. Από το σύστημα των προσλήψεων έως και το τελευταίο ευρώ που δαπανάται. Σε μελέτη πριν από 3 χρόνια είχα περιγράψει αναλυτικά την διαδικασία για την προμήθεια ακόμη και του πλέον απλού αγαθού όπως πχ ένα στυλό. Η δημοσιονομική διαχείριση ενός δημοσίου οργανισμού δεν έχει καμία σχέση με την οικονομική διαχείριση ενός ιδιωτικού οργανισμού. Απαιτεί ειδικές γνώσεις τις οποίες ο προσλαμβανόμενος μάνατζερ αντικειμενικά δεν διαθέτει και θα χρειαστεί αρκετό χρόνο για να τις μάθει αλλά κυρίως να τις αφομοιώσει για να μπορέσει να είναι αποτελεσματικός. Σε αυτό το διάστημα το ΑΕΙ θα κολλήσει στην γραφειοκρατία, διότι ο μάνατζερ ως οικονομικά υπόλογος θα δυσκολεύεται να υπογράψει χωρίς να είναι βέβαιος ότι δεν θα εκτεθεί και θα κληθεί στην συνέχεια από το Ελεγκτικό Συνέδριο να πληρώσει το μάρμαρο. Και όλα αυτά σε ένα καθεστώς πολύπλοκης νομοθεσίας
5. Επειδή οι πολιτικοί προϊστάμενοι του Υπουργείου Παιδείας αρκετές φορές χρησιμοποίει επιχειρηματική ορολογία όπως «μάνατζερ», «διευθύνων σύμβουλος», «αποτελεσματικότητα» κλπ. θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν και ακόμη έναν όρο, «Εταιρική Διακυβέρνηση». Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα, η εταιρική διακυβέρνηση δεν υφίσταται καθώς ο μάνατζερ θα ελέγχεται από μια οικονομική επιτροπή και όχι από αυτούς που διοικούν τον οργανισμό όπως το Συμβούλιο Ιδρύματος, η Σύγκλητος ή το Πρυτανικό Συμβούλιο. Τι εννοώ; Είναι σαν να λέμε ότι σε μια ανώνυμη εταιρεία ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας δεν θα ελέγχεται από το ΔΣ και την Γενική Συνέλευση των μετόχων της εταιρείας αλλά από τον εφοριακό της περιοχής ή τον δήμαρχο ή το δημοτικό συμβούλιο! Εάν, για παράδειγμα, το Συμβούλιο Ιδρύματος θέτει έναν στρατηγικό στόχο για τις κτιριακές υποδομές και ειδικά για την κατασκευή ενός κτιρίου για την στέγαση μιας σχολής. Για την υλοποίηση του στόχου απαιτούνται μελέτες και ένταξη σε πρόγραμμα χρηματοδότησης. Το όλο project, υποχρεωτικά εκ της θέσεως του, θα αναλάβει να φέρει εις πέρας ο μάνατζερ. Το Συμβούλιο που έθεσε τον στρατηγικό στόχο δεν θα έχει καμία αρμοδιότητα στον έλεγχο. Ο έλεγχος για την υλοποίηση του project θα γίνεται από μια άσχετη οικονομική επιτροπή και το Συμβούλιο που έχει θέσει τους στόχους δεν θα έχει λόγο. Πραγματικά, εάν αληθεύουν τα δημοσιεύματα, ο «μουσικός» σηκώνει τα χέρια.

Επομένως τι πρέπει να γίνει; Χρειάζονται τα πανεπιστήμια θέση μάνατζερ; Χρειάζονται όλα τα ΑΕΙ μάνατζερ; Ποιος θα είναι ρόλος των αντιπρυτάνεων; Ποιο πραγματικό πρόβλημα θα κληθεί να λύσει που δεν λύνεται με την υπάρχουσα διοικητική δομή; Ποια μελέτη έχει γίνει ή πάλι νομοθετούμε στο πόδι; Δεύτερον, έχοντας εμπειρία από την διοίκηση ενός πανεπιστήμιου καθώς χρημάτισα αντιπρύτανης οικονομικών του ΑΠΘ, και συνεργαζόμενος λόγω της θέσης με ανθρώπους της κεντρικής διοίκησης και άλλων φορέων του δημοσίου, διαπίστωσα ότι στην δημόσια διοίκηση υπηρετούν αρκετά στελέχη υψηλότατου επιπέδου. Εάν η μελέτη δείξει ότι ο συντονισμός των υπηρεσιών δεν μπορεί να γίνει από τον αρμόδιο αντιπρύτανη τότε η θέση του μάνατζερ- γραμματέα του πανεπιστημίου μπορεί να καλυφθεί από αυτά τα στελέχη. Αυτά τα ικανά στελέχη διαθέτοντας μακροχρόνια εμπειρία στην διοίκηση μπορούν σε σύντομο χρονικό διάστημα να αποδώσουν υψηλό βαθμό αποτελεσματικότητας.