Η τελευταία μας απορία…

Του Παντελή Σαββίδη

Ήταν ήσυχο το σαββατιάτικο πρωινό της προηγούμενης εβδομάδας όταν πήρα τους δρόμους για το Νευροκόπι, για ένα συνέδριο σχετικά με τις λίμνες του Νέστου και την αξιοποίησή τους.

Διασχίζοντας έναν δρόμο εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς που χαράχθηκε επι Μεταξά συνειδητοποιείς την μοναξιά- και την ερημιά- της ελληνικής επαρχίας.

Χιλιόμετρα χωρίς ψυχή, πινακίδες που λείπουν εκεί που τις χρειάζεσαι, GPS που σε ρίχνει σε χωματόδρομους, χωριά που διασχίζεις χωρίς να συναντάς άνθρωπο. Όταν επιτέλους φτάνεις, στο συνέδριο,  η πραγματική «θεματική» δεν είναι το νερό: είναι η εγκατάλειψη.

Μέσα στην αίθουσα, παρελαύνουν ευρωβουλευτές, βουλευτές, στελέχη. Η ρητορική είναι γνώριμη: μια Ελλάδα πρωτοπόρα, ένα κράτος που σχεδιάζει, που στηρίζει. Έξω όμως –εκεί που ζουν οι άνθρωποι– το αντίστροφο: ο πρωτογενής τομέας παρακμάζει, οι υποδομές σαπίζουν, ο πληθυσμός γερνά και φεύγει, τα σχολεία αδειάζουν. Η «εντροπία» της περιφέρειας τείνει στο άπειρο. Η Αθήνα, σαν αποκλειστική μητρόπολη, συγκεντρώνει εξουσία, πόρους, προσοχή. Η υπόλοιπη χώρα λειτουργεί ως αποικία της για εισροή πρώτων υλών, φθηνών ψήφων και σιωπηλής ανοχής.

Το Νευροκόπι είναι εμβληματικό. Ορεινό, ακριτικό, σκληρό κλίμα, ενεργειακή φτώχεια, δημογραφική καθίζηση. Είκοσι οικισμοί σκορπισμένοι σε τεράστια έκταση, με πληθυσμό που κατρακυλά και μεσαία ηλικία που ανεβαίνει. Παιδιά μεταφέρονται καθημερινά με λεωφορεία σε μεγαλύτερους οικισμούς για να μορφωθούν, ενώ υπέροχα ιστορικά κτίρια στα χωριά ρημάζουν. Ο πολιτισμός της υπαίθρου ξεθωριάζει, μαζί με τα καφενεία που κλείνουν και τα σπίτια που μπαζώνονται.

Και όμως, δίπλα στο Νευροκόπι βρίσκεται ο Θησαυρός – κυριολεκτικά. Ένα υδροηλεκτρικό έργο που τροφοδοτεί με ρεύμα το σύστημα, χωρίς οι κάτοικοι να απολαμβάνουν κανένα στοχευμένο αντισταθμιστικό όφελος, κανένα ειδικό τιμολόγιο για το ψύχος, καμία τεχνική υποστήριξη για ενεργειακή αυτονομία. Πληρώνουν ακριβά την ενέργεια που παράγεται στην αυλή τους. Αν αυτό δεν είναι ενεργειακή αδικία, τι είναι; Σε παλαιότερη επίσκεψή μου στην κωμόπολη αυτή είχα πληροφορηθεί πως για τον χειμώνα χρειάζονται ένα χρηματικό ποσό μεταξύ 5 και 10 χιλιάδων ευρώ για να ζεσταθούν! Χωρίς κρατική βοήθεια. Αν είναι δυνατόν!

Στην αγροτική οικονομία, οι πληγές είναι γνωστές και επιδεινούμενες. Η πατάτα Νευροκοπίου –σήμα ποιότητας– και το φασόλι υποχωρούν μπροστά στη λειψυδρία, στο ακριβό νερό, στη διάλυση των αρδευτικών δικτύων. Το φράγμα Λευκογείων δεν καλύπτει τις ανάγκες, οι παραγωγοί καταφεύγουν σε ιδιωτικές γεωτρήσεις με δυσβάστακτο κόστος, οι καλλιέργειες συρρικνώνονται. Όσο για την κτηνοτροφία, ασθένειες και έλλειψη πρόληψης ξηλώνουν κοπάδια και εισοδήματα. Πάνω απ’ όλα, λείπει σχέδιο: αποθήκευση, μεταποίηση, συλλογικές εμπορικές δομές, σύγχρονη πιστοποίηση. Χωρίς αυτά, ακόμη και τα καλύτερα προϊόντα χάνουν αξία.

Η φορολογική πολιτική ολοκληρώνει την αδικία. Το Νευροκόπι –όπως και δεκάδες ηπειρωτικές ακριτικές ζώνες– πληρώνει συντελεστές σαν να ήταν Μύκονος, χωρίς καμία χωρική διαφοροποίηση, χωρίς κίνητρα εγκατάστασης νέων, χωρίς εργαλείο προσέλκυσης επενδύσεων μικρής κλίμακας. Όταν υπάρχουν εξαγγελίες για μειωμένο ΦΠΑ, αυτές αφορούν συνήθως νησιά ή ειδικές κατηγορίες, αφήνοντας την ορεινή ενδοχώρα εκτός. Έτσι, η Αθήνα τιμολογεί οριζόντια και η περιφέρεια πληρώνει κάθετη φτωχοποίηση.

Κι έπειτα έρχεται το σκάνδαλο. ΟΠΕΚΕΠΕ: ο οργανισμός που έπρεπε να εγγυάται διαφάνεια στις ενισχύσεις γίνεται καθρέφτης κακοδιαχείρισης. Τα χρήματα των αγροτών καθυστερούν ή χάνονται στον βάλτο της γραφειοκρατίας, η αξιοπιστία της χώρας τραυματίζεται, οι μελλοντικές χρηματοδοτήσεις κινδυνεύουν. Στην πράξη, η περιφέρεια χρηματοδοτεί την πελατειακή νομιμοποίηση της μητρόπολης που την απομυζά.

Ας μην κοροϊδευόμαστε: το πρόβλημα δεν είναι ένα «τυχαίο λάθος πολιτικής». Είναι το αποτέλεσμα ενός αθηνοκεντρικού συστήματος που στήθηκε για να συγκεντρώνει την ισχύ. Η ιδεολογία του είναι μία: κατοχή και νομή της εξουσίας από μια κλειστή κάστα πολιτικοοικονομικού προσωπικού, με μια διανόηση και δημοσιογραφία που συχνά παρέχουν άλλοθι. Όταν η περιφέρεια γίνεται απλώς «χώρος» –κι όχι τόπος– τότε οι άνθρωποι της παύουν να είναι πολίτες και γίνονται υπήκοοι. Αυτό είναι αποικιοκρατία εσωτερικού τύπου.

Υπάρχει αντίδοτο; Ναι, αλλά απαιτεί θάρρος και μετατόπιση κέντρου βάρους: ενθάρρυνση των κατοίκων του λεκανοπεδίου να εγκατασταθούν στην περιφέρεια. Αλλά αυτό δεν πρόκειται να γίνει. Γι αυτό, μαζί με το δημογραφικό, η Ελλάδα πεθαίνει.

Όσο η Αθήνα θα συμπεριφέρεται ως μητρόπολη με την επαρχία ως αποικία, τόσο η Ελλάδα θα μικραίνει –σε έκταση νοήματος, όχι μόνο σε αριθμούς.

Ο κόσμος αλλάζει. Η Ελλάδα μπορεί; Μπορεί αν απο-αποικιοποιήσει το εσωτερικό της. Αν μετατρέψει κωμοπόλεις σαν το Νευροκόπι από καθρέφτη παρακμής σε πύλη ανάκαμψης.   Αν ξαναφτιάξει Τόπο. Αλλιώς, θα συνεχίσουμε να χαράσσουμε δρόμους που δεν οδηγούν πουθενά και να κάνουμε συνέδρια για να ξεχνάμε προς τα πού βαδίζουμε. Και τότε, το ερώτημα «Πού οδηγείται η Πατρίς;» θα πάψει να είναι ρητορικό. Θα είναι η τελευταία μας απορία.

πηγή : εφημερίδα “Θεσσαλονίκη”