του Θεόδωρου Θεοδώρου*
Η μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη ποτέ δεν αποτέλεσε ουσιαστικό πρόβλημα και ανησυχία για την Ελλάδα. Η πολυπολιτισμική διάρθρωση της ελληνικής κοινωνίας καταγράφεται από την σύσταση του Ελληνικού κράτους. Για τους Έλληνες πολίτες το μωσαϊκό των γλωσσών, των εθίμων και των παραδόσεων αποτελεί μια πραγματικότητα.
Όταν η διεθνής κοινότητα αποφάσισε την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, παρά τις αντίξοες και καταστροφικές συνθήκες που ξερίζωσαν από τις πατρογονικές εστίες περισσότερους από ένα εκατομμύριο ανθρώπους, η συμβίωση Μουσουλμάνων και Χριστιανών στη Θράκη διατηρήθηκε ως σχέση αρμονίας και σεβασμού. Ο ιστορικός κατά την καταγραφή των εξελίξεων στέκεται με πολύ προσοχή σε στιγμές εθνοκαθάρσεων και ολοκαυτωμάτων. Σε αντίθεση με ότι συνέβη στην Ευρώπη η Ελλάδα και στις πιο δύσκολες περιόδους της ιστορίας δεν κατηγορήθηκε για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας , όσο οι ιστορικοί κατέγραφαν εθνοκαθάρσεις και ολοκαυτώματα.
Η Ελλάδα σέβεται τη διαφορετικότητα των μουσουλμάνων συμπολιτών μας, τις θρησκευτικές ευαισθησίες, τις παραδόσεις και τα πολιτιστικά τους χαρακτηριστικά. Εξασφαλίζονται οι θρησκευτικές ελευθερίες όπως προβλέπονται από τη Συνθήκη της Λωζάννης. Όμως η Τουρκία εκλαμβάνει την συνέπεια ως αδυναμία. Αντίθετα η Ελλάδα επιλέγει πολιτικές δημοκρατικής διακυβέρνησης, αναπτυξιακής δραστηριοποίησης και διεθνούς συμμετοχής εξασφαλίζοντας θετικά αποτελέσματα.
Οι μουσουλμάνοι της Θράκης συμμετέχουν στο πολιτικό και οικονομικό γίγνεσθαι χωρίς διακρίσεις και διαφοροποιήσεις. Σε ιστορικές στιγμές αντιμετώπισαν τη ναζιστική επίθεση στα οχυρά και τα ονόματά τους συμπεριλαμβάνονται στον κατάλογο των πεσόντων Ελλήνων στρατιωτών. Από το χέρι Προέδρων της Ελληνικής Δημοκρατίας έχουν παρασημοφορηθεί μουσουλμάνοι στρατιώτες που πολέμησαν και διακρίθηκαν στις τάξεις του Ελληνικού στρατού. Μουσουλμάνοι συμπολίτες μας υπηρετούν στις ένοπλες δυνάμεις και σταδιοδρομούν στις δυνάμεις των συνοριοφυλάκων της χώρα μας. Συμβάλλουν σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα της παραγωγής, κυρίως με την καλλιέργεια της ιδιαίτερης ποικιλίας καπνών, τύπου μπασμά, έχουν παρουσία στον δευτερογενή και τριτογενή τομέα με επιτυχείς επιδόσεις. Στα εμπορικά και βιομηχανικά επιμελητήρια των περιοχών τους εκπροσωπούνται και εκλέγονται στα διοικητικά συμβούλια φορέων που αποτελούν την αποτύπωση της ελληνικής επιχειρηματικότητας και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Επίσης στον χώρο των επιστημών η παρουσία μουσουλμάνων επιστημόνων, στη Θράκη, αλλά και στο σύνολο της επικράτειας αναλόγως της επαγγελματικής τους επιλογής, εξελίσσεται θετικά. Στην εκπαίδευση, χάριν των προβλέψεων της Συνθήκης της Λωζάννης, οι μουσουλμάνοι δάσκαλοι, από πολύ νωρίς, συμπεριλαμβάνονται στους καταλόγους των δημοσίων λειτουργών.
Η επιτυχής πολιτική της χώρας μας στη Θράκη σηματοδοτήθηκε από τη ισονομία και ισοπολιτεία της κυβέρνησης Κ. Μητσοτάκη. Περιέργως, προσφάτως, «διαλογιστές» μειονοτικών θεμάτων προσπαθούν να επαναφέρουν στη δημόσια συζήτηση σημεία που οριστικά έχουν απαντηθεί στο σύνολό τους από τη μειονότητα, τα ελληνικά κόμματα και την κοινωνία, παρά τις επί μέρους διαφοροποιήσεις.
Ως χειριστής του φακέλου, τα χρόνια της σταδιοδρομίας μου στο Υπουργείο Εξωτερικών, άλλα και από τη σημερινή θέση του Γενικού Διευθυντή στο Ερευνητικό Κέντρο ΜΟΧΑ, με έδρα στην Καβάλα, εκτιμώ ότι θα μπορούσα να συμβάλω δημιουργικά υπογραμμίζοντας τα ακόλουθα:
- Οι θρησκευτικοί ηγέτες σε καμία σύγχρονη δημοκρατία δεν εκλέγονται με πάνδημη εκλογική διαδικασία. Σε όλες τις επίσημες θρησκείες οι ηγέτες ( Πατριάρχες, Πάπας, Ραβίνοι και Μουφτήδες) αναδεικνύονται μέσα από μοναδικά θεσμικά θρησκευτικά όργανα, όπως είναι η Ιερά Σύνοδος, Κονκλάβιο Καρδιναλίων, Συμβούλιο Ραβίνων, Συμβούλιο Ουλεμάδων. Η τουρκική προτροπή για εκλογή μουφτή από τους πιστούς συμπίπτει με τη μοναδική ιρανική σιητική περίπτωση και ναρκοθετεί τις βάσεις του δημοκρατικού πολιτεύματος. Η Ελλάδα, χώρα δημοκρατική, απορρίπτει με ισχυρή επιχειρηματολογία, πολιτική και θρησκευτική, κάθε σκέψη πάνδημης εκλογής μουφτή, με αποτέλεσμα να μη συμπεριλαμβάνεται πλέον αναφορά στην εκλογή μουφτή στα ψηφίσματα ή στα κείμενα κρατών και διεθνών οργανισμών, κυρίως αυτών που ασχολούνται με δικαιώματα των μειονοτήτων. Σημαντικό στοιχεία της επιτυχούς πολιτικής μας αποτελεί η συναντίληψη και των Ισλαμικών κρατών ότι
Α. ο μουφτής δεν μπορεί να αναδεικνύεται μέσα από πάνδημη εκλογική διαδικασία
Β. ορθώς ο μουφτής διορίζεται στη θέση του από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.
Όποιος λοιπόν επαναφέρει το ζήτημα και αναμασά το θέμα εκλογής μουφτή μάλλον δεν παρακολουθεί τις εξελίξεις στη Θράκη και στο διεθνή περίγυρο.
- Ο μουφτής ως θρησκευτικός ηγέτης και ιεροδίκης αποφασίζει για θέματα οικογενειακού δικαίου, κληρονομιών και κηδεμονίας τέκνων. Η μερική εφαρμογή της σαρία στο Ελληνικό κράτος εξασφαλίζεται στους μουσουλμάνους πολίτες πολύ πριν την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης. Παρακολουθώντας όμως τις σύγχρονες κοινωνικές εξελίξεις παρέχεται το δικαίωμα σε όλους τους Ελληνες πολίτες να επιλέγουν ελευθέρως μεταξύ πολιτικού και θρησκευτικού γάμου. Οι μουσουλμάνοι που παντρεύονται στα δημαρχεία, από μουσουλμάνους δημάρχους, υπάγονται στο αστικό δίκαιο και όχι στον Ιερό Νόμο. Οι μουσουλμάνοι συμπολίτες μας όμως συνεχίζουν να επιλέγουν τον μουφτή τους και τη θρησκευτική διαδικασία συμβίωσης σύμφωνα με τον Ιερό Νόμο. Η προτίμηση τους στη διατήρηση της σαρία διαμηνύει στην Πολιτεία να μην επιβάλει μονομερώς κατάργησή της παραβιάζοντας τις θρησκευτικές ελευθερίες της μειονότητας. Το δίκαιο περί μειονοτήτων και η παραδοσιακή σχέση μας με τα μουσουλμανικά κράτη δεν αφήνουν περιθώριο για μονομερείς κυβερνητικές παρεμβάσεις που καταργούν αναγνωρισμένα μειονοτικά δικαιώματα. Μόνο αν ζητηθεί ευθέως από τη μειονότητα κατάργηση της σαρία δικαιούται η κυβέρνηση να συζητήσει με τη μειονότητα αλλαγές επί του θέματος. Μέχρι σήμερα δεν έχει εκφρασθεί από τη μειονότητα παρόμοιο αίτημα. Προφανώς καμία ελληνική κυβέρνηση δεν προτίθεται να αναλάβει πρωτοβουλίες που θα μπορούσαν να εκληφθούν ως παραβιάσεις εξασφαλισμένων μειονοτικών δικαιωμάτων και ως θρησκευτικές προκλήσεις στις ευαισθησίες Αράβων φίλων, αλλά και της πλειοψηφίας των μουσουλμανικών χωρών. Επισημαίνεται ότι αρκετές χώρες της Ευρώπης, στις οποίες κατοικούν μουσουλμάνοι, επισήμως ή σιωπηρώς, εντάσσουν πλέον τη σαρία στη νομική τους πρακτική, όπως ακριβώς πράττει η Ελλάδα σχεδόν έναν αιώνα.
- Η ακολουθούμενη γενική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του Υπουργείου Παιδείας αφορά και στη μειονοτική εκπαίδευση. Τα αποτελέσματα είναι σημαντικά και εμφανέστατα. Η προσχολική εκπαίδευση έχει συμβάλει ουσιαστικά στην καλή γνώση της ελληνικής γλώσσας από τους μουσουλμανόπαιδες. Οι μαθητές προσέρχονται στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, μειονοτικά ή δημόσια σχολεία, με λιγότερα προβλήματα στην ελληνική γλώσσα. Η απαίτηση της μειονότητας για παροχή περισσοτέρων δυνατοτήτων καλής γνώσης της κυρίαρχης γλώσσας της χώρας, μαζί με τη μητρική τους (ρομανί, πομακικά, τουρκικά) ικανοποιήθηκε άμεσα με τα δημόσια νηπιαγωγεία, που εγγράφουν κάθε έτος όλο και περισσότερα νήπια στις δομές τους. Στα δημόσια πρωτοβάθμια σχολεία όπως και σε αυτά της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των μουσουλμάνων, γεγονός το οποίο οδήγησε το Υπουργείο Παιδείας στην απόφαση πρόσληψης ιεροδιδασκάλων που διδάσκουν τα μαθήματα των θρησκευτικών στους μουσουλμάνους μαθητές. Με την καθιέρωση του ευνοϊκού μέτρου της εισαγωγής μουσουλμάνων στα ΑΕΙ, θετική διάκριση 0,5% χωρίς να περιορίζονται οι αριθμοί των υπολοίπων εισακτέων, αυξάνεται σταδιακά αλλά σταθερά ο αριθμός των μουσουλμάνων επιστημόνων που συμμετέχουν στην ελληνική κοινωνική, ακαδημαϊκή και οικονομική μας πραγματικότητα.
Η Ελλάδα από το 1923 έχει διέλθει μέσα από δύσκολες ή λιγότερο δύσκολες ιστορικές στιγμές με θετικό συνολικό απολογισμό. Τα λάθη, τις παραλήψεις και τα διοικητικά ατοπήματα δεν τα ξεχνούμε ούτε τα διαγράφουμε, διότι αποτελούν τμήμα της δημοκρατικής μας εξέλιξης. Με την ίδια φροντίδα όμως καταγράφουμε και αναδεικνύουμε ο,τιδήποτε μεταρρυθμιστικό και νεωτεριστικό ορίζει την επιτυχή πολιτική μας στη Θράκη. Τα 300 τζαμιά της Θράκης, με αντίστοιχο αριθμό ιμάμηδων καθώς και η Επιτροπή διαχείρισης της βακουφικής περιουσίας λειτουργούν και ενεργούν σε απόλυτη ελευθερία με σεβασμό στην ελληνική νομοθεσία. Τα δήθεν προβλήματα επωνυμίας των Ενώσεων της μειονότητας ανατρέπονται από την πραγματικότητα λειτουργίας μερικών εξ αυτών από το 1926.
Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή για τη Θράκη αξιοποιεί όλο το υπόβαθρο που δημιουργήθηκε στην πολιτική και ιστορική μας εξέλιξη προκειμένου η περιοχή αυτή της ελληνικής επικράτειας, με σημαντικές δυνατότητες σε όλους τους τομείς της οικονομίας, του τουρισμού και της πολυπολιτισμικότητας, να βρίσκεται μεταξύ των πρωτοπόρων της ΕΕ και της χώρας μας. Η κυριαρχία μας δεν απειλείται από τα «τερτίπια» της Τουρκίας, ούτε καταστρατηγείται η εξωτερική μας πολιτική από γείτονες που με ακραίες επιλογές έχουν φέρει τους λαούς τους στο περιθώριο της διεθνούς νομιμότητας. Η κοινωνική, πολιτιστική και πολιτική απόγνωση της Τουρκίας ποτέ δεν έθελξε τους μουσουλμάνους της Θράκης. Είτε ως Παλαιομουσουλμάνοι, Οθωμανοί, είτε ως Έλληνες και Ευρωπαίοι πολίτες διαφοροποιούνται στην πλειοψηφία τους από τις μεθοδεύσεις της Άγκυρας και του βαθέως κράτους, Κεμαλικού ή Ισλαμικού.
Έστω και με καθυστέρηση πολλές κυβερνήσεις της ΕΕ αντιλαμβάνονται και δημόσια καταγγέλλουν τις παρεμβατικές και διχαστικές μεθοδεύσεις της Τουρκίας που προωθούνται δια των Διπλωματικών και Προξενικών Αρχών με στόχο την πόλωση και την κοινωνική αναστάτωση όχι μόνο στην ΕΕ, αλλά και σε μουσουλμανικές χώρες.
Η διεθνής αξιοπιστία της Ελλάδας έχει αποκατασταθεί και ο ρόλος μας στις εξελίξεις της περιοχής θεωρείται ουσιαστικός. Οφείλουμε να αναδεικνύουμε αδιάκοπα όσα έχουμε επιτύχει αξιοποιώντας τη συζήτηση που εξελίσσεται στη χώρα και στον περίγυρο, ώστε να μη σπαταλάμε ασκόπως το διπλωματικό και πολιτικό κεφάλαιο που δημιουργήσαμε.
*Ο Δρ. Θεοδώρου Θεόδωρος είναι Πρέσβυς ε.τ, Γενικός Διευθυντής Ερευνητικού Κέντρου ΜΟΧΑ, Καβάλα
Πρώτη δημοσίευση “Μακεδονία της Κυριακής” 28.02.21
