Η Μεσόγειος μετατρέπεται σε πολεμική ζώνη

του Δημήτρη Τσαϊλά, Υποναυάρχου ε.α.

Εισαγωγή

Ουκρανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη φέρονται να έπληξαν ένα ρωσικό πετρελαιοφόρο, το QENDI, στη Μεσόγειο Θάλασσα στις 19 Δεκεμβρίου, σύμφωνα με πηγή στην Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας (SBU). Η επιχείρηση, η οποία χαρακτηρίζεται ως άνευ προηγουμένου, φέρεται να έλαβε χώρα σε ουδέτερα ύδατα σε απόσταση μεγαλύτερη των 2.000 χιλιομέτρων από την Ουκρανία και προκάλεσε «σοβαρές ζημιές» που κατέστησαν το πλοίο άχρηστο.

Η SBU ισχυρίζεται ότι το δεξαμενόπλοιο ήταν μέρος του «σκιώδους στόλου» της Ρωσίας που παραβίαζε τις κυρώσεις, και χρησιμοποιείται για τη μεταφορά πετρελαίου και τη χρηματοδότηση του πολέμου κατά της Ουκρανίας, καθιστώντας την νόμιμο στρατιωτικό στόχο βάσει των νόμων του πολέμου. Ένα βίντεο που δείχνει εκρήξεις σε ένα πλοίο που αναγνωρίστηκε ως QENDIL κοινοποιήθηκε στον Ουκρανικό τύπο, αλλά ούτε το υλικό ούτε ο ισχυρισμός μπόρεσαν να επαληθευτούν ανεξάρτητα. Η Ρωσία δεν έχει σχολιάσει.

Η φερόμενη επίθεση θα σηματοδοτούσε την πρώτη γνωστή ουκρανική επίθεση με μη επανδρωμένο αεροσκάφος σε ρωσικό δεξαμενόπλοιο στη Μεσόγειο και έρχεται εν μέσω μιας ευρύτερης ουκρανικής εκστρατείας που στοχεύει ρωσικά πετρελαιοφόρα στη θάλασσα, συμπεριλαμβανομένων προηγούμενων επιθέσεων που ισχυρίστηκε ότι έγιναν στη Μαύρη Θάλασσα. Η SBU δήλωσε ότι το QENDIL ήταν άδειο εκείνη την ώρα, υποστηρίζοντας ότι δεν προκλήθηκε περιβαλλοντική ζημιά.

Ανάλυση

Με οποιοδήποτε σοβαρό ναυτικό μέτρο, η αναφερόμενη ουκρανική επίθεση με drone εναντίον ενός ρωσικού δεξαμενόπλοιου «σκιώδους στόλου» στη Μεσόγειο σηματοδοτεί ένα στρατηγικό σημείο καμπής. Ένα σημείο που θα πρέπει να ανησυχεί όχι μόνο τη Μόσχα και το Κίεβο, αλλά κάθε ναυτικό έθνος με συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο.

Εάν επιβεβαιωθεί, αυτή η επιχείρηση θα επεκτείνει τον Ρωσοουκρανικό πόλεμο πολύ πέρα ​​από το αναγνωρισμένο θέατρο των μαχών του, σε ύδατα που παραδοσιακά διέπονται από αυτοσυγκράτηση, προβλεψιμότητα και τις σιωπηρές αντιλήψεις για τον ναυτικό επαγγελματισμό. Τα ουδέτερα ύδατα δεν είναι απλώς γραμμές σε έναν χάρτη. Είναι σταθεροποιητικοί χώροι όπου η κλιμάκωση αποφεύγεται συνειδητά. Όταν ο πόλεμος εισβάλλει σε αυτές τις ζώνες, το επεισόδιο γίνεται το πιο επικίνδυνο όπλο.

Από αυστηρά επιχειρησιακή άποψη, η επίθεση καταδεικνύει την αυξανόμενη ικανότητα της Ουκρανίας για ασύμμετρο θαλάσσιο πόλεμο μεγάλης εμβέλειας. Αυτό και μόνο είναι αξιοσημείωτο. Η Ουκρανία έχει μετατρέψει τη ναυτική κατωτερότητα σε καινοτομία, εκμεταλλευόμενη τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη και τις πληροφορίες για να αντισταθμίσει το συμβατικό πλεονέκτημα της Ρωσίας. Με αυτόν τον τρόπο, το Κίεβο αμφισβήτησε ουσιαστικά την υπόθεση ότι η απόσταση και η θαλάσσια γεωγραφία παρέχουν ασυλία.

Ωστόσο, η ικανότητα δεν ισοδυναμεί με σύνεση.

Ο λεγόμενος σκιώδης στόλος της Ρωσίας, που αποτελείται από γερασμένα δεξαμενόπλοια, με αδιαφανείς δομές ιδιοκτησίας και σημαίες ευκαιρίας, πράγματι υπονομεύει τις διεθνείς κυρώσεις και τη διαφάνεια στη θάλασσα. Αυτά τα σκάφη λειτουργούν σε νομικές γκρίζες ζώνες που ασκούν πίεση στα καθεστώτα επιβολής του νόμου και στρεβλώνουν τις παγκόσμιες αγορές ενέργειας. Επίσης, θέτουν πραγματικούς περιβαλλοντικούς κινδύνους, ιδίως σε ημίκλειστες θάλασσες όπως η Μεσόγειος.

Αλλά η απόφαση να στοχεύσουμε ένα τέτοιο σκάφος σε ουδέτερα ύδατα εγείρει άβολα ερωτήματα. Ποιος αποφασίζει πότε η οικονομική δραστηριότητα γίνεται νόμιμος στρατιωτικός στόχος στη θάλασσα; Ποιο όριο μετατρέπει την αποφυγή κυρώσεων σε μάχη; Και το πιο κρισιμότερο, ποιος φέρει την ευθύνη εάν η κλιμάκωση ξεπεράσει την πρόθεση;

Το διεθνές ναυτικό δίκαιο βασίζεται στη διάκριση και την αναλογικότητα. Ο ναυτικός πόλεμος, σε αντίθεση με τις χερσαίες μάχες, ιστορικά βασιζόταν στην αυτοσυγκράτηση ακριβώς επειδή οι λανθασμένοι υπολογισμοί στη θάλασσα σπάνια παραμένουν τοπικοί. Ένα ακινητοποιημένο δεξαμενόπλοιο σήμερα μπορεί να μετατραπεί σε πολυεθνική κρίση αύριο, είτε μέσω ρύπανσης, είτε λανθασμένης απόδοσης ή αντιποίνων.

Συμπέρασμα

Για τα μεσογειακά κράτη, συμπεριλαμβανομένων των μελών του ΝΑΤΟ, οι επιπτώσεις είναι άμεσες. Η θάλασσα είναι ήδη υπερφορτωμένη με στρατιωτικές περιπολίες, εμπορική ναυτιλία, ενεργειακές υποδομές και ανεπίλυτες περιφερειακές διαφορές. Η εισαγωγή πολέμου με μη επανδρωμένα αεροσκάφη μεγάλης εμβέλειας σε αυτό το περιβάλλον κινδυνεύει να ομαλοποιήσει μια μορφή σύγκρουσης για την οποία οι υπάρχοντες κανόνες είναι κακώς προετοιμασμένοι.

Αυτό δεν αποτελεί επιχείρημα για ηθική ισοδυναμία, ούτε υπεράσπιση της εκμετάλλευσης των θαλάσσιων κενών από τη Ρωσία. Είναι μια έκκληση για στρατηγική πειθαρχία. Οι πόλεμοι δεν κερδίζονται αποδεικνύοντας πόσο μακριά μπορεί κανείς να χτυπήσει, αλλά κατανοώντας πού δεν πρέπει.

Η Μεσόγειος δεν πρέπει να γίνει προέκταση μιας ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης. Μόλις η αρχή του ασύλου στη θάλασσα διαβρωθεί, η αποκατάστασή της θα είναι πολύ πιο δύσκολη από την παραβίασή της.

Στις ναυτικές υποθέσεις, όπως και στη στρατηγική, το προηγούμενο γίνεται πεπρωμένο.

*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security(INIS), του Strategy International (SI) και του Research Institute for European and American Studies (RIEAS).