Γράφει ο Ανδρέας Σταλίδης.
Είναι γνωστό ότι ο Νίκος Τσάφος χρίστηκε ως σύμβουλος του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στα ενεργειακά. Μάλιστα, ήρθε με περγαμηνές «γεφυροποιού» με τις ΗΠΑ αφού ήρθε ως «άνθρωπος των ειδικών αποστολών με διαπιστευτήρια από το περιβάλλον του Λευκού Οίκου». Με αυτές τις λέξεις τον υποδέχθηκε ο ελληνικός τύπος, «ώστε να επιτευχθεί κοινός βηματισμός».
Τον Δεκέμβριο του 2020 έκανε μία σειρά αναρτήσεων στο τουήτερ στην οποία αναλύει την ελληνική θέση ως προς τις θαλάσσιες ζώνες στο Αιγαίο. Λογικότατο λοιπόν ο αναγνώστης να θεωρεί ότι τα γραπτά του εκφράζουν απ΄ ευθείας τον ίδιο τον πρωθυπουργό και την πολιτική της κυβέρνησης.
Ας δούμε τι γράφει.
- Δείχνει έναν χάρτη με τον υπολογισμό της ΑΟΖ της Ελλάδας σε σχέση με τα γειτονικά κράτη και ξεκινάει με τη θέση ότι αυτός ο χάρτης “δεν αποτελεί την επίσημη ελληνική θέση, ούτε τις ελληνικές αξιώσεις και δεν βρίσκεται σε κανένα επίσημο ελληνικό έγγραφο. Δεν είναι επίσημος, δεν αποτελεί αξίωση της Ελλάδας“.
Συνεχίζει με το ότι «ο χάρτης είναι ακαδημαϊκή άσκηση με βάση τη μέση γραμμή και βασίζεται στο ότι δεν υπάρχει καμία συμφωνία και ότι τα νησιά έχουν πλήρη δικαιώματα σε ΑΟΖ. Αυτό είναι όλο.»
Παίρνει δηλαδή ξεκάθαρες αποστάσεις ασφαλείας από τη μέση γραμμή, αλλά και από το ότι τα νησιά δικαιούνται πλήρη ΑΟΖ θεωρώντας ότι αυτό δεν είναι η επίσημη ελληνική θέση.
- Προσθέτει ότι «στην πρόσφατη συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου, η Ελλάδα αναγνώρισε ότι τα νησιά δεν έχουν πλήρη επήρεια ως προς την ΑΟΖ». Συνεπώς, προσθέτει, «είναι ανειλικρινές να εμφανίζεται αυτός ο χάρτης (της μέσης γραμμής) ως θέση της Ελλάδας». «Δεν είναι», λέει.
Έχει σημασία ότι όλο αυτό είναι στην ίδια ανάρτηση, στην ίδια παράγραφο. Δηλαδή η αμέσως επόμενη φράση από το ότι η Ελλάδα δέχθηκε με την Αίγυπτο την μειωμένη επήρεια των νησιών της, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η μέση γραμμή δεν αποτελεί επίσημη ελληνική θέση ως προς την οριοθέτηση με την Τουρκία. Ἀρα, η Ελλάδα έχει εμμέσως πλην σαφώς αποδεχθεί τη μειωμένη επήρεια των νησιών της ως προς την Τουρκία!
- Μετά, καταμετρά τέσσερα ζητήματα που ανακύπτουν μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και προκαλεί εντύπωση ότι χρησιμοποιεί τον όρο «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου»(!), σαν να την αναγνωρίζει ως ανεξάρτητη κρατική οντότητα! Αυτό αποτελεί τερατώδες, αδικαιολόγητο και επιπόλαιο σφάλμα!
- Στο τρίτο από αυτά τα ζητήματα (περί Καστελλορίζου), επαναλαμβάνει αυτό που έγραψε πιο πάνω, ώστε να μην αφεθεί καμία αμφιβολία. Γράφει «όπως είπα παραπάνω, η Ελλάδα αναγνώρισε στη συμφωνία της με την Αίγυπτο ότι τα νησιά μπορούν να έχουν μειωμένη επήρεια»!
- Επισημαίνει ότι υπάρχουν διαφορετικές εκτιμήσεις από την Ελλάδα και την Τουρκία, αλλά μόνο η Τουρκία «πράτει αναλόγως», δηλαδή εκδίδει άδειες και κάνει έρευνες στο Αιγαίο. Η Ελλάδα δεν εκδίδει ούτε καν άδειες στις αμφισβητούμενες περιοχές (προφανώς, θεωρεί ως αμφισβητούμενες περιοχές την πλήρη επήρεια των νησιών κατά τη μέση γραμμή).
- Και για να μην υπάρχει ούτε ίχνος αμφιβολίας για τη θέση του, λίγο παρακάτω επαναλβάνει ακόμη μία φορ ότι «Ακόμα και αν η ελληνική θέση για το Καστελλόριζο (εννοεί ότι δικαιούται ΑΟΖ και όχι ότι δικαιούται πλήρη ΑΟΖ) είναι αδικαιολόγητη, τότε αυτή η θέση αφορά το ένα μόνο από τα τέσσερα συναφή ζητήματα με την περιοχή». Και κλείνει με την περίφημη φράση ότι «Άλλωστε η Ελλάδα έχει δείξει στη συμφωνία της με την Αίγυπτο ότι είναι διατεθειμένη να υποχωρήσει»!
Όλα αυτά θα μπορούσε να τα υποστηρίζει δημοσίως ένας τρίτος ή ακόμη και ένας απλός Έλληνας πολίτης. Όλοι έχουν δικαίωμα στην άποψή τους.
Όταν όμως τα γράφει δημόσια, και μάλιστα στα αγγλικά σε ἐνα μέσο κοινωνικής δικτύωσης με ευρύ κοινό και διαθέσιμα σε όλον τον κόσμο, ένας άνθρωπος που διαφημίζει και ο ίδιος στο βιογραφικό του τη θέση του ως «chief energy adviser to the Prime Minister of Greece» (ύψιστος σύμβουλος ενέργειας του πρωθυπουργού της Ελλάδος), και με αυτή του την ιδιότητα εκφράζει αυτές τις θέσεις, τότε όλα αυτά ξεκάθαρα αντικατοπτρίζουν την επίσημη ελληνική θέση.
Δεν κλείνουν απλώς το μάτι στην Τουρκία, η οποία ασφαλώς και τα διαβάζει και τα γνωρίζει, αλλά λένε ξεκάθαρα σε όλον τον κόσμο, και μεταξύ αυτών και στους Έλληνες πολίτες, ότι η Ελλάδα έχει ήδη υποχωρήσει και ότι η Ελλάδα έχει ήδη δεχθεί μειωμένη επήρεια των νησιών της στον προσδιορισμό της ΑΟΖ! Το έχει δεχθεί στη συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ με την Αίγυπτο και αυτό αποτελεί προθάλαμο υποχωρήσεων έναντι της Τουρκίας στο Αιγαίο. Στη συμφωνία αυτή, τα ελληνικά νησιά της γραμμής Κρήτη-Κάσος-Κάρπαθος-Ρόδος είχαν επήρεια από 90% (Κρήτη) έως 70% (Κάρπαθος).
Το πόσο κρίσιμο είναι αυτό το ζήτημα, αποδεικνύεται από το ότι εάν το σύμπλεγμα του Καστελλορίζου έχει πλήρη επήρεια στην ΑΟΖ, τότε η Ελλάδα συνορεύει θαλασσίως με την Κύπρο. Εάν όμως δεν έχει, τότε συνορεύει θαλασσίως η Τουρκία με την Αίγυπτο.
Πηγή άρθρου – https://www.antibaro.gr/article/33979
Σε παρεμφερή συζήτηση, μόλις προχθές, σχολίασα για την εν λόγω άποψη και παραθέτω εκείνο το σχόλιο, προς αποφυγήν ασκόπων επαναλήψεων.
https://www.anixneuseis.gr/π-σαββίδης-χαριστικη-βολη-στη-δημοσιο/#comment-996332
Θα επανατονίσω, μόνο, ότι η κεντρική ιδέα της αναρτήσεως του κ. Τσάφου, όπως την αντιλαμβάνομαι, είναι να μην προβάλλεται εκ μέρους μας αυτός ο χάρτης, ώστε να μην παρουσιάζεται η Τουρκία ως θύμα του ελληνικού επεκτατισμού.
“My point is that original map is meant to stoke passions and convey to Turkey that it is a victim, to conceal its own aspirations, and to obscure the complexity of the various maritime conflicts in the region. It’s a bad and a bad-faith map. Let’s stop using it.”
Ως προς την (πραγματική ή υποθετική) ελληνική υποχωρητικότητα, διακρίνω 3 επί μέρους κύρια σημεία.
(α) Αιγαίο
Για το αρχιπέλαγος ο κ. Τσάφος δεν αφήνει το παραμικρό περιθώριο.
“The Aegean is largely a sea of Greek islands; who else would have an EEZ there?”
(β) Ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία
Εδώ υπάρχει παροκάλυπτη παραδοχή για μειωμένη επήρεια νήσων.
“In its agreement with Egypt, Greece acknowledged that islands might not have a full effect in drawing an EEZ.”
Μήπως, όμως, αυτή η ελληνική υποχώρηση πρέπει να συνεκτιμηθεί με την πίεση χρόνου για την σύναψη συμφωνίας και ήταν το απαραίτητο τίμημα για άλλα οφέλη;
Διότι αν κρίνουμε από τις έντονες αντιδράσεις Τουρκίας και Γερμανίας για την συμφωνία, μάλλον το γενικότερο ισοζύγιο υπήρξε θετικό για την Ελλάδα.
(γ) Θαλάσσια περιοχή Καστελλορίζου
Εδώ, όντως, υπονοείται πρόθεση της Ελλάδος για συμβιβασμό πέραν της “μέσης γραμμής”, που αποτυπώνει ο εν λόγω χάρτης.
“This map is an academic exercise about what a median-line approach to exclusive economic zones (EEZ) might look like. It is based on the idea that absent any agreement to the contrary, each island gets the full EEZ that it is entitled to by international law.
… it is a starting point.
… it’s disingenuous to present this map as a *fixed* position that conveys *maximalist* claims.
… Greece has recognized in its agreement with Egypt that islands might have a reduced influence. So this is a dispute [over Kastellorizo] to be settled by negotiation or by going to court.”
Το ερώτημα, όμως, που πρέπει να μας απασχολήσει είναι το εξής:
Δεδομένης της ανυπαρξίας σαφών κανόνων οριοθετήσεως ΑΟΖ στο διεθνές νομικό πλαίσιο και της περιπτωσιολογίας, πόσο ισχυρή είναι η επιχειρηματολογία μας για την “μέση γραμμή” και πόσο πιθανή είναι η κατοχύρωση σε εμάς όλης της διαφιλονικούμενης περιοχής, σε περίπτωση διαιτησίας;
Διότι αν το σενάριο αυτό συγκεντρώνει μικρές πιθανότητες πραγματώσεως (δεν το γνωρίζω, πεπειραμένοι ειδικοί θα πρέπει να μας διαφωτίσουν [*]) τότε είναι ατόπημα να δαιμονοποιούμε την όποια διαπραγματευτική αναδίπλωση.
[*]
Για παράδειγμα, ο κ. Καρυώτης θεωρεί ότι η Ελλάδα πρέπει να επιμείνει στην “μέση γραμμή”, ενώ ο κ. Ροζάκης εκτιμά πως η θέση μας αυτή δεν έχει στέρεη νομική βάση.
ΥΓ:
Εκεί που συντάσσομαι πλήρως με τον κ. Σταλίδη είναι η κριτική του για την απαράδεκτη χρήση του όρου “ΤΔΒΚ” από τον κ. Τσάφο.
Νίκος Τσάφος: Ο άνθρωπος των ειδικών αποστολών στα ενεργειακά
Κύριε Καραγιαννίδη, η μειωμένη επήρεια στη συμφωνία με την Αίγυπτο (σημείο β από όσα αναφέρετε) μπορεί να μην έχει διατυπωθεί έτσι από επίσημα χείλη, αλλά είναι γεγονός. Από την πρώτη στιγμή οι αναλύσεις των χαρτών αυτό δείχνουν.
Το κύριο σημείο του άρθρου μου είναι το (γ). Δηλαδή ότι ο καθ’ ύλην αρμόδιος σύμβουλος του πρωθυπουργού διατυπώνει δημοσίως, στα αγγλικά (δηλαδή απευθύνεται ΚΑΙ στους Τούρκους) τη θέση ότι η δεδομένη υποχώρηση της Ελλάδας με την Αίγυπτο (ανεξάρτητα από τους λόγους για τους οποίους έγινε) αποτελεί βάση για παρόμοια στάση στην περιοχή του συμπλέγματος Καστελλορίζου.
Παρεμπιπτόντως, θεωρώ ατυχή και την θέση ότι «η μέση γραμμή δεν αποτελεί επίσημη θέση της Ελλάδας». Όταν λέμε ότι ζητούμε εφαρμογή του Διεθνούς Δικαίου, εννοούμε τη μέση γραμμή. Όλα από εκεί ξεκινούν. Αν υπάρχει λόγος γίνονται περαιτέρω διορθώσεις. Αλλά είναι αδιανόητο πριν ακόμα ξεκινήσεις, να έχεις θέση υποχωρητική σε σχέση με αυτό που σου δίνει το Διεθνές Δίκαιο. Δεν είναι;
Ο κ. Ροζάκης έχει πει κατά καιρούς πράγματα που ΔΕΝ ευσταθούν. Έχει πει, επί παραδείγματι, πολλάκις κι όλας, ότι «εάν η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά ύδατα στα 12 μίλια, θα παρεμποδιστεί η διεθνής ναυσιπλοΐα». Γνωρίζει πολύ καλά ότι αυτό είναι παντελώς ανακριβές. Εκτός του ότι υπάρχει η αρχή της αβλαβούς διέλευσης, υπάρχει και τη σημερινό καθεστώς που ΟΛΑ ανεξαιρέτως τα πλοία περνούν ΕΝΤΟΣ των χωρικών υδάτων των 6 μιλίων. Κανένα πλοίο δεν κάνει την στρεβλή πορεία ζιγκ-ζαγκ από τα 6 στα 12. Αυτό πολύ εύκολα μπορεί να διαπιστωθεί από το marinetraffic.com ανά πάσα στιγμή. Η επιμονή σε αυτήν την άποψη ότι δήθεν παρεμποδίζεται η διεθνής ναυσιπλοΐα, πλήττει το ηθικό των Ελλήνων και αποδυναμώνει την διαπραγματευτική ισχύ.
Χαίρετε κ. Σταλίδη κι ευχαριστώ για την εκτενή σας απάντηση!
Διευκρινίζω εξ αρχής ότι είμαι μηχανικός και όχι νομικός και αποφεύγω συνήθως τις νομικίστικες προσεγγίσεις στις διεθνείς σχέσεις. Επομένως οι ειδικές γνώσεις μου επί του ζητήματος της ΑΟΖ είναι περιορισμένες και έχουν αντληθεί από κατά καιρούς διαδικτυακή αρθρογραφία και κυρίως από το βιβλίο του κ. Βαληνάκη, “Η Ελλάς των τεσσάρων θαλασσών” (σχετικό απόσπασμα στον κάτωθι σύνδεσμο).
https://drive.google.com/file/d/1SBq5-nGUzdiLGWjB8tC0Rmb9DE639mN_/view
Στο πόνημα αυτό, παρότι ο ίδιος ο συγγραφέας επισημαίνει χωρία (με έντονη γραφή) που αναφέρονται στην “ίση απόσταση”, τηρεί πολλές επιφυλάξεις για την καθολική ισχύ της (κριτήριο “δίκαιης λύσης”, “η πρακτική των κρατών… δεν έχει οδηγήσει στη διαμόρφωση ενός σαφέστατου κανόνα”, “τάση ορισμένων δικαστών να καταλήγουν σε τελική οριοθετική γραμμή κάπου μεταξύ των σχετικών θέσεων των διαδίκων”), καταλήγοντας πως αυτό που ισχύει εν τη πράξει είναι το σύστημα των 3 σταδίων (συν ενός προκαταρκτικού):
0 -> Καθορισμός των σχετιζομένων με την οριοθέτηση ακτών και της διαφιλονικουμένης θαλάσσιας περιοχής.
1 -> Χάραξη προσωρινού συνόρου, βάσει αντικειμενικών παραγόντων (μέση γραμμή).
2 ->Τροποποίηση αρχικού συνόρου, βάσει ειδικών περιστάσεων και ιδιαιτεροτήτων, ώστε να προκύψει “δίκαιο” αποτέλεσμα (προφανώς στο κριτήριο αυτό υπεισέρχεται ο υποκειμενικός παράγων).
3 -> Επαλήθευση του τελικού αποτελέσματος.
Βάσει των ανωτέρω, λοιπόν, δεν μου φάνηκε παράλογη η θέση Τσάφου ότι η “μέση γραμμή” στο Καστελλόριζο είναι το σημείο εκκινήσεως συζητήσεων και μπορούμε να δεχθούμε μείωσή της (στην ουσία εκφράζει τα 1ο και 2ο στάδια), ούτε αντιβαίνουσα το διεθνές δίκαιο (αφού αυτό δεν προκρίνει συγκεκριμένο κριτήριο οριοθετήσεως).
Με την κεντρική ιδέα της αναρτήσεως, πάντως, θα συμφωνήσω. Ο χάρτης αυτός, όπως παρουσιάζεται, δημιουργεί εσφαλμένες εντυπώσεις σε έναν τρίτο παρατηρητή. Είτε θα έπρεπε να επισημαίνεται και η ΑΟΖ της Τουρκίας στον Εύξεινο Πόντο, είτε θα έπρεπε να εμφανίζεται μόνο η επίμαχη περιοχή ανατολικώς της Κρήτης.
Ως προς τον κύριο Ροζάκη, συντάσσομαι μαζί σας, ότι η συγκεκριμένη άποψή του για τα 12νμ (μάλλον) δεν ευσταθεί, αλλά μπορεί μια λάθος εκτίμηση για ένα ζήτημα να αναχθεί σε κριτήριο απορρίψεως και για άλλο ζήτημα, εν προκειμένω της ΑΟΖ Καστελλορίζου; Δεν μου ηχούν ευχάριστα τα όσα κατά καιρούς αναφέρει ο κ. Ροζάκης, αλλά τον επικαλούνται πολλοί συνάδελφοί του, ως ειδήμονα, στην βιβλιογραφία, συνεπώς δεν νομίζω ότι μπορούμε ακόπως να τον αγνοήσουμε.
Ευχαριστώ και πάλι για την ευκαιρία μιας γόνιμης ανταλλαγής απόψεων, να είστε καλά!