«Η ευθύνη για προστασία» είναι μια παγίδα. Προειδοποίηση προς τους κοσμοπολίτες σταυροφόρους…

Chris Mott
4 Αυγούστου

Ο Dr. Christopher Mott είναι Washington Fellow στο Institute for Peace and Diplomacy· ειδικός στη Μεγάλη Στρατηγική και τη Γεωπολιτική· και πρώην ερευνητής και desk officer στο U.S. Department of State.

Εμείς, όσοι κινούμαστε στους κύκλους τόσο του ρεαλισμού και της αποστασιοποίησης όσο και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συχνά αντιμάχομαστε σχετικά με την περιττή επέμβαση στο εξωτερικό. Όμως τα τελευταία χρόνια βρεθήκαμε στην ίδια πλευρά αναφορικά με το Ισραήλ. Το Ισραήλ είναι σύμμαχος της Αμερικής, η χρησιμότητα του οποίου, αν ποτέ υπήρξε κάποια, έχει καταφανώς στερέψει μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, καθιστώντας το μόνο πρόβλημα. Αυτό ήταν προφανές τουλάχιστον από τον Πρώτο Πόλεμο του Κόλπου, όταν ο Σαντάμ Χουσεΐν προσπάθησε να παγιδεύσει το Ισραήλ να εισέλθει στην συμμαχία εναντίον του, προβλέποντας σωστά ότι μια τέτοια είσοδος θα υπονόμευε τις άλλες συμμαχίες των ΗΠΑ. Από τότε, το οικονομικό και εξωτερικής πολιτικής κόστος του να είσαι τόσο βαθιά δεμένος με το Τελ Αβίβ έχει κοστίσει πολύ στην Ουάσινγκτον, χωρίς πρακτικό όφελος (εκτός από ορισμένους κατασκευαστές αμυντικού υλικού και ιδεολόγους που ονειρεύονται τη χίμαιρα της παγκόσμιας ηγεμονίας ή, ακόμη χειρότερα, της αποκάλυψης). Πολλές από τις αποτυχημένες ξένες περιπέτειες της Αμερικής έχουν πράγματι ωφελήσει το ισραηλινό κράτος, με τη μορφή πρόκλησης διαδοχικών κρατικών καταρρεύσεων, θρησκευτικών εσωτερικών συγκρούσεων και μεταναστευτικών ρευμάτων σε όλη τη Μέση Ανατολή, προκαλώντας τεράστια ζημιά στη παγκόσμια σταθερότητα και ανοίγοντας δίκαιη κριτική ότι η δικομματική ελίτ βάζει το Ισραήλ πρώτο σε ζητήματα μεγάλης στρατηγικής.

Αναμφίβολα, το Ισραήλ θα συμπεριφερόταν τουλάχιστον κάπως πιο φυσιολογικά χωρίς την αδιάκοπη αμερικανική υποστήριξη. Έχοντας ήδη αποκλειστικό περιφερειακό πυρηνικό μονοπώλιο, η ύπαρξη του κράτους δεν είναι τόσο πολύ υπό απειλή όσο πολλοί από τους υποστηρικτές του στα μέσα έχουν την τάση να νομίζουν. Όμως η επιθετική του ικανότητα προβολής στο εξωτερικό ενισχύεται από την αμερικανική αμυντική και λογιστική υποστήριξη. Καθώς το Ισραήλ προκαλεί περαιτέρω καταστροφή σε όλη τη Μέση Ανατολή σ’ έναν ολοένα διευρυνόμενο κατάλογο χωρών που υφίστανται άμεση επίθεση, είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες εκείνες που μπορούν (και πρέπει) να διακόψουν την εξωτερική υποστήριξη για αυτό το χάος.

Αλλά δεν πρέπει να το κάνουν με τρόπο που να νομιμοποιεί τα συνηθισμένα νεοσυντηρητικά και φιλελεύθερα ρητορικά επιχειρήματα σχετικά με τη διδασκαλία της «Ευθύνης για Προστασία».

Στις 31 Ιουλίου, στον δημοφιλή ειδησεογραφικό λογαριασμό Breaking Points, ο συμπαρουσιαστής Saagar Enjeti απάντησε στον διαπρεπή ρεαλιστή μελετητή John Mearsheimer, ο οποίος χαρακτήρισε τον Πόλεμο στη Γάζα ως γενοκτονία, εκφράζοντας την αντιδημοφιλή άποψη ότι ακόμα κι αν είναι έτσι, δεν είναι βοηθητικό να χρησιμοποιείται ο όρος στο πλαίσιο της γεωπολιτικής. Προβλέποντας σωστά ότι θα υπάρξει αντίδραση στην άποψη του, ο Enjeti ανέφερε ότι συχνά γίνεται επίκληση του όρου  γενοκτονία ως δικαιολογία για στρατιωτική επέμβαση σε άλλες χώρες, κατόπιν αιτήματος αμφιλεγόμενων δρώντων στην Ουάσινγκτον και στις πρωτεύουσες άλλων συμμάχων. Αν οι αντίπαλοι της αμερικανοϊσραηλινής συμμαχίας ακολουθήσουν την προσέγγιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως πρώτη προτεραιότητα, όπως θα σήμαινε η επίκληση αυτής της διδασκαλίας, διακινδυνεύουν να ανοίξουν ξανά ολόκληρο το κουτί της Πανδώρας που μας οδήγησε στις καταστροφικές στρατιωτικές επεμβάσεις στη Λιβύη και στη Συρία, καθώς και να καθαρίσουν το πεδίο για υποστηρικτές του Αιώνιου Πολέμου να προωθήσουν μη βιώσιμη και στρατηγικά ατεκμηρίωτη αμερικανική επέμβαση σε χώρες όπως η Μιανμάρ, η Δημοκρατία του Κονγκό και το Σουδάν.

Ορισμένες ακτιβιστικές ομάδες στη δεξιά μπορεί να πιέσουν για ανθρωπιστική επέμβαση σε οποιαδήποτε χώρα όπου διώκονται Χριστιανοί ή ακόμη και «λευκοί», ενώ μερικοί στην αριστερά επιθυμούν τη δική τους εκδοχή του Ισραήλ, καλούμενη Κουρδιστάν, που θα ήταν ένα αδύνατο να αμυνθεί κράτος, περικυκλωμένο από τα οργισμένα κράτη απο τα οποία θα είχε αποσπασθεί για να αποκτήσει τη νέα του κυριαρχία. Και δεν αναφέρουμε τίποτα για το πώς οι ευαγγελικές υπέρ Ισραήλ οργανώσεις, που ισχυρίζονται ότι είναι ανθρωπιστικές εκ φύσεως, υποστηρίζουν ενεργά στρατιωτική εμπλοκή στη Γάζα μέχρι του σημείου να συμμετέχουν στη σύγκρουση ως μισθοφορικοί δρώντες. Αυτά αποτελούν εξίσου συνταγή για Αιώνιους Πολέμους όπως ήταν ο Πόλεμος κατά της Τρομοκρατίας. Ήδη, το ίδιο το Ισραήλ έχει γίνει υπέρμαχος της επίκλησης αντιπαραθέσεων μεταξύ της σουνιτικής φονταμενταλιστικής κυβέρνησης της Συρίας και του πληθυσμού των Δρούζων ως ανθρωπιστική δικαιολογία για τις αυξανόμενες εισβολές του σε εκείνην τη χώρα.

Αυτού του είδους η ρητορική βυθίζεται επίσης στην πολιτιστικά κορεσμένη και συνήθως λανθασμένη εμμονή με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, μια σύγκρουση που τελικά διεξήχθη για να αντιμετωπιστούν αναδυόμενες αναθεωρητικές δυνάμεις που διαταράσσουν την παγκόσμια ισορροπία δύναμης, με θετικά αποτελέσματα για τα ανθρώπινα δικαιώματα ως επακόλουθο, αλλά όχι ως αιτία της σύγκρουσης. Παρουσιάζοντας μια σύγκρουση πρώτιστα ως ηθικό ζήτημα, γίνεται ευκολότερο να συγκαλυφθούν οι πραγματικοί κίνδυνοι που εγκυμονεί η επένδυση σε αυτή.

Οι επικριτές της συμμαχίας με το Ισραήλ πρέπει πάντοτε να έχουν κατά νου, προπάντων, ότι η τραγωδία και η μαζική σφαγή βρίσκονται πάντοτε σε εξέλιξη κάπου στον κόσμο. Δεν μπορούν όλες να επιλυθούν από κάποια καλοπροαίρετη ή βασανισμένη από τύψεις δύναμη που επεμβαίνει από μακριά και αναδομεί τις πληγείσες κοινωνίες. Η κυριαρχία της κλιμάκωσης, δηλαδή η ιδέα ότι ορισμένες δυνάμεις έχουν μεγαλύτερη ικανότητα να δεσμευτούν σ’ έναν πόλεμο, φθίνει πάντα όσο αυξάνεται η απόσταση από τη σύγκρουση.

Συνεπώς, για να έχει μια χώρα πραγματικά λόγο να εμπλακεί σε μια τέτοια επέμβαση, πρέπει να εξυπηρετεί τόσο το εθνικό της συμφέρον όσο και να επηρεάζει την άμεση περιφέρειά της.

Ένα εξαιρετικό παράδειγμα αυτού είναι η εισβολή του Βιετνάμ στην Καμπότζη το 1978, που έθεσε τέλος σε μια από τις πιο καταστροφικές γενοκτονίες αναλογικά στην ιστορία, αλλά ήταν επίσης σαφώς προς το περιφερειακό συμφέρον του Ανόι και συνέβαλε στη σταθεροποίηση ενός χαοτικού προβλήματος που επηρέαζε τα σύνορά του. Παρ’ όλα αυτά, επρόκειτο για μια μακρά και δαπανηρή υπόθεση. Παρομοίως, η λογιστική και διπλωματική στήριξη των ΗΠΑ προς τον Μπενίτο Χουάρεζ τη δεκαετία του 1860 συνέβαλε στην απομάκρυνση της μακρινής Γαλλίας από το Μεξικό, αξιοποιώντας έναν συνδυασμό κυριαρχίας της κλιμάκωσης και γεωγραφικής εγγύτητας.

Το δίδαγμα από αυτό για όσους αντιτίθενται στην επέμβαση στους πολέμους της Μέσης Ανατολής είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να διακόψουν κάθε υποστήριξη προς το Ισραήλ, ασφαλώς, αλλά δεν πρέπει κατόπιν να διαπράξουν το σφάλμα του να τάσσονται υπέρ της παραμονής τους στη σύγκρουση από οποιαδήποτε πλευρά.

Η τελική μοίρα των Παλαιστινίων θα βρίσκεται στα χέρια εκείνων που διαθέτουν την κυριαρχία της κλιμάκωσης, δηλαδή του Ισραήλ και των Αράβων γειτόνων του.

Η αδυναμία αυτών των αραβικών κρατών, τόσο διπλωματικά όσο και στρατιωτικά, αποτελεί το βασικό πρόβλημα εδώ. Σε μια εποχή αυξανόμενου πολυπολισμού, ωστόσο, ενδέχεται να υπάρξουν ευκαιρίες για αντιστάθμιση.

Ο προσπάθειες του Ισραήλ να κυριαρχήσει στην περιοχή δείχνουν σήμερα γεμάτες τακτικές επιτυχίες, αλλά η περιοχή αντιστέκεται στην ηγεμονία. Η Τουρκία και το Ισραήλ, που άλλοτε ήταν πρόθυμοι να υποβάλουν τη Συρία σε μια πολιτική «διαίρει και βασίλευε» μέσω των τζιχαντιστικών μαριονετών τους, διατρέχουν πλέον κίνδυνο σύγκρουσης μεταξύ τους για το μέλλον της χώρας.

Το Ιράν, ανεξαρτήτως της παρούσας αδυναμίας του και ανεξαρτήτως της μορφής της μελλοντικής του διακυβέρνησης, θα παραμένει πάντα ένας ανεξάρτητος πόλος ισχύος στην περιοχή, με μια ιστορικά ριζωμένη ακεραιότητα που τα περισσότερα αραβικά κράτη στερούνται. Οι συνθήκες για να αντισταθμιστεί το Ισραήλ και να εξαναγκαστεί να συνειδητοποιήσει ότι το μόνο βιώσιμο μέλλον του είναι η περιφερειακή ενσωμάτωση υπάρχουν. Αυτές οι επί του παρόντος αμυδρές δυνατότητες θα ενισχύονταν σημαντικά με τη λήξη της αμερικανικής υποστήριξης προς το κράτος αυτό. Στη συνέχεια, θα απαιτούσαν απλώς τον κατάλληλο συνδυασμό ηγεσίας και βούλησης ώστε να προκύψει μια περιφερειακή αντιστάθμιση — κάτι που θα μπορούσε κάλλιστα να εμπνευστεί από την αναγκαιότητα απάντησης στην ισραηλινή ύβρη.

Οι κοσμοπολίτες σταυροφόροι ακόλουθοι της Σαμάνθα Πάουερ περιμένουν στα παρασκήνια για να συνηγορήσουν υπέρ μιας εξωτερικής πολιτικής εμπνευσμένης από τα ανθρώπινα δικαιώματα, που σήμερα βρίσκεται σε πλήρη δυσαρμονία με την πολυπολική πραγματικότητα του παρόντος. Είναι καθήκον μας να μην τους δώσουμε κανένα πυρομαχικό για τους μελλοντικούς τους αέναους πολέμους. Οι ισχυρισμοί του Ισραηλινού Λόμπι μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά χωρίς να πέσουμε στην παγίδα της επίκλησης ενός ανθρωπιστικού προηγούμενου που θα οδηγήσει σε ακόμη περισσότερη επεμβατικότητα στο μέλλον.

Κρις Μοτ
Ο Κρις Μοτ είναι συγγραφέας και γεωπολιτικός μελετητής στο Ινστιτούτο Ειρήνης και Διπλωματίας, ανεξάρτητος αναλυτής γεωπολιτικού κινδύνου και τακτικός συνεργάτης του AGON.

*Το Realist Review είναι ένα ανεξάρτητο αμερικανικό διαδικτυακό περιοδικό που ειδικεύεται στην ρεαλιστική σχολή σκέψης στις διεθνείς σχέσεις. Ιδρύθηκε από νέους ερευνητές και πολιτικούς αναλυτές με σκοπό να προσφέρει μια εναλλακτική φωνή απέναντι στον κυρίαρχο παρεμβατισμό της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.

Χαρακτηριστικά του Realist Review:

• Ιδεολογικός προσανατολισμός: Εμπνέεται από τη ρεαλιστική και νεορεαλιστική σχολή σκέψης (Mearsheimer, Walt, Kennan κ.ά.), προβάλλοντας την ανάγκη για συγκράτηση, πολυπολικότητα, και εθνικό συμφέρον στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ.

• Αντιπαρεμβατική στάση: Κριτικάρει την πολιτική «αέναων πολέμων» και τα δόγματα ανθρωπιστικής επέμβασης, καθώς και τις στρατιωτικές επεμβάσεις των ΗΠΑ σε Μέση Ανατολή, Ασία και Ευρώπη.

• Νέα γενιά ρεαλιστών: Το περιοδικό προσφέρει χώρο έκφρασης σε νέους αρθρογράφους που διαφωνούν με το κατεστημένο των think tanks και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Έχει φιλοξενήσει και άρθρα από πρώην στρατιωτικούς, διπλωμάτες ή φοιτητές διεθνών σχέσεων.