15 Ιανουαρίου 2024
Ο συνεχιζόμενος πόλεμος μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς έχει προκαλέσει συντριπτικό πλήγμα στο πολυμερές σύστημα ασφάλειας και απειλεί να αποξενώσει τον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο. Για να εξασφαλιστεί μια διαρκής ειρήνη για τους Παλαιστίνιους και την ευρύτερη περιοχή, η σύγκρουση πρέπει να αντιμετωπιστεί γρήγορα και να εμπνεύσει μεταρρυθμίσεις για τη δημιουργία μιας πιο δίκαιης παγκόσμιας τάξης.
ΒΙΕΝΝΗ
Μετά το χτύπημα του COVID-19 το 2020, που δημιούργησε χάος και δυστυχία, ήλπιζα ότι θα προέκυπτε μια ελπιδοφορα προοπτική από αυτήν την παγκόσμια τραγωδία. Για ένα διάστημα, φαινόταν πιθανό. Η πανδημία ήταν μια ισχυρή υπενθύμιση των κοινών μας τρωτών σημείων, της κοινής μας ανθρωπιάς και της σημασίας της αλληλεγγύης που ξεπερνά τις διαφορές και τα σύνορά μας.
Τώρα, όμως, αναρωτιέμαι αν έκανα λάθος ακόμη και να ελπίζω. Μόλις η πανδημία υποχώρησε, βιαστήκαμε να επιστρέψουμε πίσω στον γκρεμό με ανανεωμένο σθένος. Κανένα από τα μαθήματα αλληλεγγύης δεν έμεινε, λες και ήμασταν ντυμένοι με τεφλόν.
Πολλοί, αν όχι όλοι, από τους πυλώνες της παγκόσμιας τάξης μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο φαίνεται να καταρρέουν.
Η βίαιη σύγκρουση έχει γίνει η προεπιλεγμένη μέθοδος επίλυσης διαφωνιών μεταξύ χωρών (Ρωσία και Ουκρανία) και εντός χωρών (Υεμένη και Σουδάν), ενώ το πολυμερές σύστημα ασφαλείας, υπό την ηγεσία του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, διολισθαίνει.
Επιπλέον, το χάσμα ανισότητας μεταξύ του Παγκόσμιου Βορρά και του Παγκόσμιου Νότου έχει διευρυνθεί, και περισσότερες από τις τελευταίες χώρες υποφέρουν από εξουθενωτικά βάρη χρέους. Αυτό, με τη σειρά του, έχει επιδεινώσει τη φτώχεια, έχει τροφοδοτήσει τη μετανάστευση και έχει σπείρει τη δυσπιστία. Με τον λαϊκισμό και τον αυταρχισμό σε άνοδο, οι επιθέσεις στα ανθρώπινα δικαιώματα και τις δημοκρατικές αξίες έχουν ενταθεί και, σε ορισμένες περιπτώσεις, το επικάλυμμα των εκλογών έχει δώσει σε αυτές τις επιθέσεις ψευδή νομιμότητα. Και η εντεινόμενη αντιπαλότητα μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας γίνεται γρήγορα αυτοσκοπός.
Αλλά ο συνεχιζόμενος πόλεμος μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς έχει προκαλέσει ένα ιδιαίτερα συντριπτικό πλήγμα στο σύστημα. Οι χονδροειδείς παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου για την προστασία των αμάχων προκαλούν τις πεποιθήσεις. Στην πραγματικότητα, οι φρικαλεότητες που διαπράττονται εναντίον αμάχων, πρώτα κατά του Ισραήλ και τώρα στη Γάζα, είναι κακές στην πιο καθαρή μορφή τους. Αυτές οι αποτρόπαιες πράξεις θα πρέπει να βρίσκονται στην κορυφή της λίστας προτεραιότητας για τον εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου και να αντιμετωπίζονται στις διαδικασίες του Διεθνούς Δικαστηρίου.
Πρέπει να σταματήσουμε αυτή την κάθοδο στην άβυσσο.
Η ιπποτική περιφρόνηση των αρχών και των κανόνων του διεθνούς δικαίου, όπως οι περιορισμοί στο δικαίωμα αυτοάμυνας και ο εσκεμμένος αποκλεισμός του Συμβουλίου Ασφαλείας από την εκπλήρωση της «πρωταρχικής του ευθύνης για τη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας», έχουν γίνει ασυνείδητα. Ανώτεροι αξιωματούχοι ανθρωπιστικών θεμάτων του ΟΗΕ στη Γάζα έχουν χρησιμοποιήσει φράσεις όπως «κόλαση στη γη» και «η ανθρωπότητα εγκαταλείπει» για να εκφράσουν την απελπισία τους. Λίγοι φαίνεται να ακούνε.
Υπάρχει τώρα μια διαφαινόμενη ρήξη μεταξύ της Δύσης και του αραβικού και μουσουλμανικού κόσμου, ακόμη και όταν δυτικοί και αραβικοί πληθυσμοί στρέφουν την οργή τους προς τους ηγέτες τους. Η απάνθρωπη, γεμάτη οργή ρητορική εκπέμπεται από όλες τις πλευρές και αντηχεί στους δρόμους των πόλεων, στις πανεπιστημιουπόλεις και σε μικρές πόλεις σε όλο τον κόσμο. Όλες οι προσπάθειες να χτιστούν γέφυρες σεβασμού και κατανόησης τις τελευταίες δεκαετίες φαίνεται να έχουν καταρρεύσει.
Επιπλέον, ο αραβικός και μουσουλμανικός κόσμος έχει χάσει την πίστη του στους αντιληπτούς δυτικούς κανόνες: το διεθνές δίκαιο και τους θεσμούς, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις δημοκρατικές αξίες.
Κατά την άποψή τους, η ίδια η Δύση δείχνει ότι η ωμή βία υπερισχύει όλων των άλλων.
Φυσικά, η αυξανόμενη πεποίθηση ότι η δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα –οι φιλελεύθερες αξίες που κάποτε ενέπνευσαν την Αραβική Άνοιξη– είναι απλώς εργαλεία για τη δυτική κυριαρχία είναι μουσική στα αυτιά των αυταρχικών και δεσποτικών ηγετών.
Ο πόλεμος υπογραμμίζει δύο μαθήματα. Πρώτον, οι συγκρούσεις δεν επιλύονται από μόνες τους και το να τις αφήνεις να φουντώνουν είναι κοντόφθαλμο και επικίνδυνο. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες δέχτηκε άγρια επίθεση από το Ισραήλ, όταν είπε ότι η επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου «δεν έγινε στο κενό». Αλλά αναγνώριζε μια αλήθεια –την παγωμένη ταπείνωση και το αίσθημα αδικίας μεταξύ των Παλαιστινίων– που οι περισσότεροι άνθρωποι που παρακολουθούν την παλαιστινιο-ισραηλινή σύγκρουση έχουν από καιρό αναγνωρίσει.
Η σύγκρουση έχει προκαλέσει εκκλήσεις για αναβίωση της δύσμοιρης «ειρηνευτικής διαδικασίας» που χωλαίνει εδώ και δεκαετίες. Αλλά οι ίδιοι ηγέτες που τώρα προωθούν μια λύση δύο κρατών σιωπηλά κοιτούσαν καθώς το Ισραήλ καταβροχθίζει (μέσω της προσάρτησης και της επέκτασης των εποικισμών) το μεγαλύτερο μέρος της γης που προοριζόταν για ένα παλαιστινιακό κράτος. Ο απόηχος της σημερινής βίας μπορεί κάλλιστα να προσφέρει την τελευταία ευκαιρία για την επίτευξη μιας δίκαιης και διαρκούς ειρήνης πριν ολόκληρη η περιοχή καεί στις φλόγες.
Το άλλο σημαντικό μάθημα είναι ότι η οικοδόμηση ενός πιο ισχυρού και δίκαιου παγκόσμιου συστήματος ασφάλειας και χρηματοοικονομικής αρχιτεκτονικής απαιτεί διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.
Για αρχή, το δικαίωμα αρνησικυρίας των πέντε μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ θα πρέπει να περιοριστεί δραστικά, αν όχι να εξαλειφθεί. Οι ΗΠΑ και η Ρωσία πρέπει επίσης να επαναλάβουν τις συνομιλίες για τα πυρηνικά όπλα και να κάνουν ουσιαστικά βήματα προς τον αφοπλισμό. Είναι σκανδαλώδες το γεγονός ότι δεν υπάρχει πλέον ενιαία συμφωνία ελέγχου πυρηνικών όπλων μεταξύ των δύο μεγαλύτερων πυρηνικών δυνάμεων του κόσμου.
Οι θεσμοί του Μπρέτον Γουντς – το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα – πρέπει να δώσουν στον αναπτυσσόμενο κόσμο δίκαιο λόγο στη λήψη αποφάσεων σε παγκόσμιο επίπεδο και δίκαιη πρόσβαση σε οικονομικούς πόρους για την ανάπτυξη. Αν και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ζητούν μια τέτοια αναμόρφωση από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης πριν από περισσότερα από 30 χρόνια, δεν έχει σημειωθεί πρόοδος.
Δεν πρέπει να επιτρέψουμε μια ευκαιρία που γεννήθηκε από τον πόλεμο να ξεφύγει από τα χέρια μας.
Χωρίς ριζική μεταρρύθμιση της διεθνούς τάξης, ο πόλεμος της Γάζας προαναγγέλλει έναν κόσμο που θα βγει εκτός ελέγχου.
