Αλ. Ιτιμούδης: Η “ήπια ισχύς” των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων ως εργαλείο γεωπολιτικής της Ελλάδος.

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

του Αλέξανδρου Ιτιμούδη*

Διαβάζοντας πρόσφατα ένα άρθρο του καθηγητή Joseph Nye, ο οποίος επισταμένα έχει μιλήσει για τον αντίκτυπο της «ήπιας ισχύος» (soft power) και ιδιαίτερα για τον ρόλο που μπορεί αυτή να παίξει στην γενικότερη αμερικανική πολιτική, μου ήρθε αυθόρμητα στο μυαλό η δυνητική πηγή δύναμης για την Ελλάδα που δεν είναι άλλη από τα ελληνικά ιδρύματα ανώτατης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Στο άρθρο του ο καθηγητής παραθέτει κάποια σημεία που χρίζουν ιδιαίτερου ενδιαφέροντος και προσοχής. Συγκεκριμένα αναφέρει μια φράση του Γραμματέα Colin Powell, το 2001, όπου ανέφερε μεταξύ άλλων πως «δεν μπορώ να σκεφτώ κανένα καλύτερο πλεονέκτημα για την χώρα μας, από την φιλία των μελλοντικών ξένων ηγετών που θα έχουν εκπαιδευτεί στα δικά μας πανεπιστήμια».

Στο ίδιο άρθρο επίσης παρατίθεται το παράδειγμα της ανταλλαγής φοιτητών που πραγματοποιήθηκε κατά τα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, όπου εκεί, σε αντίθεση με την διάχυτη ανησυχία που υπήρξε για πιθανή «κλοπή» τεχνολογικών και επιστημονικών γνώσεων από τους σοβιετικούς φοιτητές, υπήρξε μια πολύ ενδιάφερουσα τροπή, καθώς ένα μεγάλο μέρος τους αφομοίωσε τις αμερικανικές πολιτικές και πολιτιστικές ιδέες από κοινού με τα αντίστοιχα επιστημονικά γνωστικά επιτεύγματα. Το ζήτημα είναι πως ένα μέρος των ελίτ φοιτητών που σπούδασαν εκεί, κάποια στιγμή θα αναλάμβανε θέσεις κλειδιά στον σοβιετικό κυβερνητικό μηχανισμό λήψης αποφάσεων. Το αποτέλεσμα ήταν ο σοβιετικός φοιτήτης του Πανεπιστημίου της Κολούμπια, Αλεξάνταρ Γιακόβλεφ, να αποτελέσει έναν από τους βασικούς παράγοντες επιρροής του σοβιετικού ηγέτη Μιχαήλ Γκορμπατσόφ.

Αυτό που γίνεται κατανοητό και που θέλει να μεταφέρει ο Joseph Nye μέσα από το συγκεκριμένο άρθρο του είναι πως τα κράτη, ειδικά στην σύγχρονη εποχή, μπορούν να εργαλειοποιήσουν αποτελεσματικά πολλές πτυχές της πολιτιστικής και επικοινωνιακής τους επιρροής με τρόπο που να τους αποφέρει οφέλη ανάλογα με τα αντίστοιχα εργαλεία της «σκληρής ισχύος» (hard power), όπως είναι η στρατιωτική και η οικονομική ισχύς. Αυτό εξηγείται πολύ απλά αν κανείς συνειδητοποιήσει το πως εκλαμβάνεται η προσωπική και συλλογική εμπειρία στον σύγχρονο διαμεσολαβημένο κόσμο της συνεχούς πληροφοριακής ροής.

Η άνοδος της τεχνολογίας των πληροφοριών και των μέσω κοινωνικής δικτύωσης αλλά και των μέσων μαζικής επικοινωνίας, έχουν δώσει την δυνατότητα στους λαούς όχι μόνο να επικοινωνούν και να ανταλλάζουν απόψεις, αλλά παράλληλα να μεταφέρουν εμπειρίες και εικόνες σε μεγάλες ποσότητες και σε σύντομο χρονικό διάστημα. Τα πανεπιστήμια λοιπόν πέρα από την υψηλή εξειδίκευση που προσφέρουν, παρέχουν την δυνατότητα σε ένα άτομο να βιώσει από κοντά όχι μόνο τον τρόπο λειτουργείας τους ως περιβάλλοντα κοινωνικής ανάπτυξης, αλλά και την ίδια την κουλτούρα της χώρας η οποία τους φιλοξενεί. Ήδη οι αριθμοί των φοιτητών που επιλέγουν να παρακολουθήσουν ξένα πανεπιστημιακά προγράμματα έχει εκτοξευτεί, και βασικό κριτήριο για την επιλογή τους αποτελεί τόσο το επίπεδο των σπουδών και των πανεπιστημιακών προγραμμάτων, όσο και η ίδια η χώρα.

Ένας ξένος φοιτητής επομένως, με την φοίτηση του σε ένα ξένο πανεπιστημιακό ίδρυμα μπορεί να «ζυμωθεί» εύκολα με πολιτισμικά στοιχεία άγνωστα προς αυτόν, να δικτυωθεί με τον ντόπιο πληθυσμό, να αναπλάσει νέες απόψεις καταρρίπτοντας παράλληλα στερεοτυπικές αντιλήψεις, ενώ σε ένα συνθετότερο νοητικό επίπεδο μπορεί να «στρατευτεί» γύρω από τις ιδέες του νέου περιβάλλοντος στο οποίο δραστηριοποιείται. Γίνεται έυκολα αντιληπτό, πως μια χώρα έχει πολλά οφέλη να αποκομίσει, πέραν του οικονομικού που είναι το προφανές, από την προσέλκυση ξένων φοιτητών στα ανώτερα ιδρύματα της.

Στην περίπτωση της Ελλάδας έχουμε δυστυχώς για την ώρα το εξής παράδοξο. Η Ελλάδα ακόμα και στην σημερινή συγκυρία αποτελεί έναν «πολιτισμικό γίγαντα» με μακρά ιστορικοπολιτισμική πορεία, βαθιές πνευματικές ρίζες, και ισχυρό γεωπολιτισμικό υπόβαθρο, τουλάχιστον στην περιοχή της χερσονήσσου του Αίμου και της Μεσογείου γενικότερα. Συγκεκριμένα για το 2019, σύμφωνα με τον δείκτη Soft Power Index, η Ελλάδα ήταν μέσα στις 30 ισχυρότερες χώρες με βάση την πολιτισμική επιρροή, καταμβάνοντας την 25η θέση. Θα μπορούσε να είναι σαφώς πολύ καλύτερα, και σε για αξίζει να κοιτάξουμε κάποια αριθμητικά δεδομένα.

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του OECD Data Education, το ποσοστό των αλλοδαπών φοιτητών που φοιτούσαν στα ελληνικά πανεπιστήμια αντιστοιχεί στο 3,5% του συνόλου των φοιτητών. Στο ποσοστό αυτό όμως περιλαμβάνονται και οι Κύπριοι φοιτητές, τους οποίους σαφώς δεν μπορούμε και ούτε πρέπει να τους βάλουμε στον ίδιο πληθυσμό με τους αλλοδαπούς σπουδαστές, μιας και πρόκειται για ελληνικό πληθυσμό. Αμέσως προκύπτει πως ο αριθμός των αλλοδαπών φοιτητών είναι πάρα πολυ μικρός για μια χώρα, όπως η Ελλάδα, η οποία επιδιώκει να ασκήσει επιρροή μέσω της εκπαιδευτικής διπλωματίας. Εδώ να τονιστεί πως σύμφωνα και με μια άλλη μέτρηση αναφορικά με το επίπεδο διεθνοποίησης των πανεπιστημίων της κάθε χώρας, η Ελλάδα κατάσσεται ιδιαίτερα χαμηλά, αποδεικνύοντας πως σε αυτόν τον τομέα έχουν ακόμα να γίνουν πολλά και σημαντικά βήματα.

Η Ελλάδα έχει κάθε συμφέρον να προωθήσει την «ήπια ισχύ» της ξεκινώντας από την προσέλκυση ξένων φοιτητών, μέσω αγγλόφωνων πανεπιστημιακών προγραμμάτων, τουλάχιστον αρχικά για τις λεγόμενες «πρωτοκλασσάτες» σχολές. Η στόχευση θα πρέπει αρχικά να εστιάσει σε γειτονικές χώρες με τις οποίες υπάρχουν μέχρι και σήμερα προβλήματα. Όσο και αν ακούγεται για μερικούς ανήκουστο, η Ελλάδα έχει πολλά να κερδίσει αν κατορθώσει να ασκήσει επιρροή στους πληθυσμούς της Αλβανίας, του κράτους των Σκοπίων, ακόμα και της Τουρκίας, στοχεύοντας στο νεαρό πληθυσμό των χωρών αυτών.

Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στην εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας, τουλάχιστον από την συντριπτική πλειοψηφία των εκάστοτε αλλοδαπών φοιητητών, διότι με γνώμονα το γλωσσικό εργαλείο θα καταστεί δυνατή η αφομοίωση ιδεών, νοητικών μοτίβων, πολιτιστικών εικόνων και διαδικασίων καθώς και νοοτροπίας. Έτσι το ελληνικό κράτος θα έχει την δυνατότητα να διαμορφώσει νεαρούς ανθρώπους, με πρόσχημα την μόρφωση και την εκπαίδευση, και να τους καταστήσει φορείς των ελληνικών ιδεών.

Ο Ελληνισμός έχει το γεωπολιτικό μέγεθος να «συνθλίψει» τις γειτονικές του κουλτούρες, μέσω της πολιτισμικής επιρροής που θα ασκήσει σε αυτούς μέσω της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Κάποιοι από αυτούς θα μπορέσουν ίσως στο μέλλον να αποτελέσουν αξιόλογους «πρεσβευτές» του ελληνικού κράτους στα αντίστοιχα κράτη καταγωγής τους, και αυτό ίσως μπορέσει να αμβλύνει τις όποιες εχθρότητες υπάρχουν στο περίγυρο της Ελλάδας.

Ασφαλώς για να μπορέσει να συμβεί κάτι τέτοιο θα πρέπει να εκπονηθεί ένα πλάνο ανανέωσης εκ βάθρων για τα ελληνικά πανεπιστημιακά ιδρύματα, καθώς τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν είναι ευρέως γνωστά. Είναι όμως στρατηγικό λάθος η πολιτεία να μην δίνει έμφαση στον αφομοιωτικό ρόλο που μπορεί να προσδώσει η εκπαίδευση, και δη η τριτοβάθμια, διότι η δυναμική του σύγχρονου κόσμου δείχνει πως έχει πραγματοποιηθεί ήδη η μετάβαση σε ένα πολύ πιο σύνθετο και πολύπλοκο περιβάλλον αλληλεπίδρασης. Ως εκ τούτου, πρέπει να επισπευθεί η βαθύτερη κατανόηση της στρατηγικής ισχύος και η μετρατροπή της σε «έξυπνη ισχύ», η οποία περιλαμβάνει τόσο την «σκληρή» όσο και «ήπια» ισχύ.

*Ο  Αλέξανδρος Ιτιμούδης, είναι μεταπτυχιακός φοιτητής Γεωπολιτικής Ανάλυσης, Γεωστρατηγικής Σύνθεσης και Σπουδών Άμυνας και Ασφάλειας.

spot_img

2 ΣΧΟΛΙΑ

  1. Να μη περάσει από το μυαλό μας πως ο Αμερικανοσπουδαγμένος Ρώσος Αλεξάνταρ Γιάκοβλεφ ήταν ”πράκτορας” των Αμερικανών-μπορεί να είχε και Αμερικανικό διαβατήριο, όπως και πολλοί Έλληνες πολιτικοί και όχι μόνο- στον ”τυφλοπόντικα της Ιστορίας της 70χρονης Σοβιετικής Ενώσεως” μεταρρυθμιστή κ.Μιχαήλ Γκορμπατσώφ, που την διέλυσε σε μια εβδομάδα το 1989;;;.
    ΚΑΙ αυτό το δίδαξαν πρώτοι-όπως όλα- οι Έλληνες με την φράση ”Ελληνες είναι οι της ελληνικής παιδείας μετέχοντες”.
    Πως επικράτησε ο Ελληνισμός επί τρείς αιώνες στην Μεσόγειο και τη Εγγύς Ανατολή μετά τον Μ.Αλέξανδρο ;;;
    Υπάρχει καλύτερη και αποτελεσματικότερη ”ευρωποίηση” από το πρόγραμμα ΕΡΑΣΜΟΣ ,με την μαζική κάθε χρόνο ανταλλαγή των φοιτητών όλων των Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων εντός της Ε..Ε;;;.
    ΚΑΙ αυτό-μαζί με άλλα- δεν είναι ο καλύτερος τρόπος για τον ”απεχθή” οικουμενισμό ,που θα καταργήσει την συμβολή των εθνών στον πολιτισμό ,με πρώτο τον Ελληνικό πολιτισμό;;;.
    Ο Παρθενώνας στην Αθήνα και η Αγιά Σοφία στην Κωνσταντινούπολη από Έλληνες ηγέτες και αρχιτέκτονες-μηχανικούς έγιναν ,αλλά τώρα τα διεκδικούν -ή, θα τα διεκδικούν- όλοι ως παγκόσμια μνημεία του πολιτισμού.
    ΣΕ ΚΑΘΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ”ΗΠΙΑ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΣΧΥ” ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ”ΠΑΝ ΜΕΤΡΟΝ ΑΡΙΣΤΟΝ” ΚΑΙ ”ΜΗΔΕΝ ΑΓΑΝ ” ,ΚΎΡΙΕ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΕ-ΝΑ ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ..

  2. Πολύ καλό το άρθρο και η προσέγγιση της πολιτισμικής ήπιας ισχύος της Ελλάδος. Ο Nye αναφέρει ως μικρές χώρες που μπορούν να μεγιστοποιήσουν τα οφέλη τους από την ήπια ισχύ, την Ελλάδα, το Βέλγιο και την Αυστρία.
    Στις ετήσιες έρευνες του 30com η Ελλάδα κατατάσσεται συνεχώς στην τρίτη δεκάδα (θέσεις 23-25) δηλ. πολύ υψηλά στην παγκόσμια κατάταξη και μπροστά από Κίνα, Ρωσία, και Τουρκία. Καλύτερη επίδοση επιτυγχάνει στις πηγές ήπιας ισχύος (πολιτισμός, πολιτικές αξίες, εξωτερική πολιτική). Εκεί που έχει σημαντικά περιθώρια είναι στις νεότερες πηγές (επιχειρηματικότητα, ψηφιακή διακυβέρνηση, εκπαίδευση).
    Αν βελτιωθεί η ήπια ισχύ της Ελλάδος στις νεότερες πηγές, θα βελτιώσει τη θέση της στις θέσεις 15-20 της παγκόσμιας κατάταξης, όπως σταθερά κατέχουν το Βέλγιο και η Αυστρία. Ένας τέτοιος στόχος είναι δύσκολος, αλλά όχι ανέφικτος.
    Η οικονομία της Ελλάδος βρίσκεται στην 51η θέση στο GDP και η στρατιωτική ισχύς στην 29η θέση στο GFP ranking.
    Οπότε με τη γλώσσα των αριθμών η ισχύς της Ελλάδος είναι: 1η Ήπια, 2η Στρατιωτική και 3η Οικονομική. Ίσως τελικά το brand name HELLAS βοήθησε στην αποφυγή του GREXIT.

Leave a Reply to Soft Ακύρωση απάντησης

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα