Dr. Efrat Aviv 11 Ιουνίου 2021
ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Οι διμερείς σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ υπάρχουν σε διάφορα επίπεδα εδώ και πολλά χρόνια. Σήμερα, οι σχέσεις μεταξύ των κρατών εξαρτώνται κυρίως από το εμπόριο, καθώς η αμοιβαία δυσπιστία εμποδίζει οποιαδήποτε ουσιαστική πρόοδο παρά τις περιοδικές προσπάθειες για τη μείωση των εντάσεων. Ωστόσο, η επιχείρηση Guardian of the Wall απέδειξε για άλλη μια φορά ότι τα αντι-ισραηλινά συναισθήματα υπάρχουν όχι μόνο στους εθνικιστικούς / ισλαμιστικούς / αριστερούς κύκλους της Τουρκίας, αλλά και στους κεμαλικούς / κοσμικούς κύκλους. Η έκταση του αντι-Ισραηλινισμού στην Άγκυρα είναι τόσο ακραία ώστε να είναι δύσκολη, αν όχι αδύνατη, να γεφυρωθεί. Το Ισραήλ δεν πρέπει να περιμένει καμία αλλαγή σε αυτό το συναίσθημα, ούτε καν στα πρώτα στάδια μιας μετα-Ερντογάνικης εποχής.
Φέτος γιορτάζουμε την 50ή επέτειο από το θάνατο του Efraim Elrom, Γενικού Προξένου του Ισραήλ στην Κωνσταντινούπολη, ο οποίος απήχθη και δολοφονήθηκε μετά από τρεις ημέρες αιχμαλωσίας από μια ριζοσπαστική αριστερή τουρκική οργάνωση. Εκείνη την εποχή, η υπόθεση έθεσε σοβαρά ερωτήματα στο Ισραήλ σχετικά με τη σχέση της χώρας με την Τουρκία. Ορισμένα μέλη του ισραηλινού διπλωματικού σώματος επέκριναν τη στάση της Τουρκίας απέναντι στην υπόθεση: η Άγκυρα είδε την υπόθεση του Έλρομ ως μια άλλη υπόθεση τρομοκρατικών επιθέσεων, σε αντίθεση με την Ιερουσαλήμ, η οποία έβλεπε τη διάσωση της ζωής του Έλρομ ως κορυφαία προτεραιότητα.
Αυτό συνέβη κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, και οι τουρκο-ισραηλινές σχέσεις είχαν τα σκαμπανεβάσματα τους εδώ και χρόνια από την ίδρυση του Κράτους του Ισραήλ. Αλλά η υπόθεση Elrom, όπως και άλλες περιπτώσεις κατά τη διάρκεια των δεκαετιών, υπογράμμισε το γεγονός ότι οι σχέσεις σχεδόν ποτέ δεν βασίστηκαν στην εμπιστοσύνη και την αληθινή φιλία.
Μία εξαίρεση ήταν η δεκαετία του 1990, κατά τη διάρκεια της οποίας το Ισραήλ και η Τουρκία συνεργάστηκαν σε θέματα ασφάλειας και εμβάθυναν τις διμερείς σχέσεις. Το Ισραήλ υπέγραψε συμφωνίες για την αναβάθμιση των τουρκικών τάνκς και πούλησε μη επανδρωμένα αεροπλάνα στην Άγκυρα. Ωστόσο, ακόμη και στη δεκαετία του 1990, θα ήταν υπερβολικό να αποκαλέσουμε τις τουρκικές και ισραηλινές κοινωνίες «φίλους».
Οι τουριστικές σχέσεις – που σημαίνει επισκέψεις Ισραηλινών Εβραίων στην Τουρκία, καθώς Τούρκοι τουρίστες ελάχιστα επισκέφτηκαν το Ισραήλ – άρχισαν να ανθίζουν τη δεκαετία του 1990 και έφτασαν στο αποκορύφωμά τους την πρώτη δεκαετία του 2000. Οι σχέσεις μεταξύ των χωρών επιδεινώθηκαν σοβαρά το 2008, αφού η προσπάθεια του Ερντογάν να μεσολαβήσει μεταξύ Ισραήλ και Συρίας απέτυχε και το Ισραήλ διεξήγαγε την Επιχείρηση Cast Lead. Άλλα περιστατικά που επιδείνωσαν τις σχέσεις ήταν η ομιλία του Ερντογάν στο Νταβός το 2009 και το Mavi Marmara και τα περιστατικά «low seat» του 2010. Οι σχέσεις επιδεινώθηκαν ακόμη περισσότερο μετά την Επιχείρηση Protective Edge το 2014, οπότε σχεδόν κανένας Ισραηλινός τουρίστας δεν επισκέφτηκε την Τουρκία . Η σχέση συνέχισε να διαλύεται, φτάνοντας σε ένα ναδίρ το 2021 με την ισραηλινή επιχείρηση “Φρουρά των Τειχών”.
Παράλληλα με την επιδείνωση των σχέσεων με το Ισραήλ, η Τουρκία καθιέρωσε τον λεγόμενο «τουρισμό Al-Aqsa», κατά οποίο η Άγκυρα υποστηρίζει τις προσπάθειες των Τούρκων να επισκεφθούν το τζαμί Al-Aqsa στην Ιερουσαλήμ ως τουρίστες (καθιστώντας τους ουσιαστικά τους μοναδικούς τούρκους τουρίστες στο Ισραήλ). Η Τουρκία επιθυμεί όχι μόνο να καθιερωθεί ως υπερασπιστής των Παλαιστινίων αλλά και να εκδιώξει και να αντικαταστήσει την Ιορδανία από την ηγεμονία της στα ιερά μέρη του Ισλάμ στο Ισραήλ. Λαμβάνοντας υπόψη αυτούς τους στόχους, η Τουρκία δεν ενδιαφέρεται να θερμάνει τις σχέσεις με το Ισραήλ, παρά τους θετικούς θορύβους από την Άγκυρα τον Δεκέμβριο του 2020.
Οι σχέσεις της Τουρκίας με άλλες χώρες της περιοχής σχετίζονται, επίσης, με την τουρκο-ισραηλινή σχέση. Η Άγκυρα και το Κάιρο διέκοψαν τις σχέσεις τους μετά την ανατροπή του 2013 του πρώτου δημοκρατικά εκλεγμένου προέδρου της Αιγύπτου, ηγέτη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας Μωχάμετ Μόρσι. Η Τουρκία χαιρετίζει τώρα μια «νέα εποχή» με την Αίγυπτο μετά από χρόνια έντασης.
Εάν
1) Η Άγκυρα καταφέρει να ηρεμήσει την ταραχώδη σχέση της με το Κάιρο.
2) συνεχίσει να βελτιώνει τις σχέσεις με την Ελλάδα, όπως φαίνεται από μια συνάντηση υψηλού επιπέδου στην Αθήνα στα τέλη Μαΐου 2021 και
3) Η Σαουδική Αραβία διατηρεί διάλογο με την Τουρκία για να αντιμετωπίσει τις διαφωνίες τους, η Άγκυρα μπορεί να εγκαταλείψει κάθε προσποίηση ότι προσπαθεί ή ακόμη και επιθυμεί να θερμάνει τις σχέσεις με το Ισραήλ.
Στην πραγματικότητα, το Ισραήλ μπορεί να είναι ένας λόγος για εντατικοποίηση των σχέσεων με τους Σαουδάραβες, καθώς η Άγκυρα έχει συζητήσει με το Ριάντ τη δυνατότητα ενίσχυσης των διμερών δεσμών ειδικά για να αντιταχθούν στις ισραηλινές ενέργειες στην Ιερουσαλήμ και τη Γάζα.
Η Τουρκία είναι ένα από τα λίγα κράτη με πλειοψηφία Μουσουλμάνων που είναι σημαντική περιφερειακή δύναμη και μία από τις μόνες χώρες που είναι πρόθυμες να συνεργαστούν με το Ισραήλ σε οποιοδήποτε επίπεδο.
Η Τουρκία μπορεί να έχει μετριοπαθή επίδραση σε ορισμένους περιφερειακούς παράγοντες και θεωρητικά μπορεί να χρησιμεύσει ως κανάλι μεταξύ Ισραήλ και νέων καθεστώτων στον αραβικό κόσμο. Η Τουρκία είναι επίσης σημαντική για το ισραηλινό εμπόριο, από την πολιτική αεροπορία έως την τεχνολογία μεταμόσχευσης μαλλιών.
Η Τουρκία, το Αζερμπαϊτζάν και το Ισραήλ σχηματίζουν ένα στρατηγικό τρίγωνο, όπως αποδεικνύεται από την πρόσφατη διαμάχη για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους οι καλές σχέσεις με την Τουρκία είναι επιθυμητές για το Ισραήλ.
Το ερώτημα είναι, είναι δυνατές καλές σχέσεις; Κρίνοντας από την ανταπόκριση της Τουρκίας – σε όλο το ιδεολογικό φάσμα – στην επιχείρηση Guardian of the Wall, το Ισραήλ δεν πρέπει να περιμένει καμία αλλαγή στην φιλο-παλαιστινιακή στρατηγική της Άγκυρας, ακόμη και σε μια μετα-Ερντογανική εποχή.
Κατά τη διάρκεια της επιχείρησης, ο Κεμαλιστής (CHP Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα) Πρόεδρος της Περιφέρειας της Άγκυρας Fahri Yıldırım και τα μέλη του κόμματος συγκεντρώθηκαν μπροστά από την ισραηλινή πρεσβεία στην περιοχή Çankaya με πανό που έγραφε: «Κάτω από τον ισραηλινό σιωνισμό, ζει εδώ και καιρό ο παλαιστινιακός λαός». Ο Γιλντιρίμ είπε, «Είμαστε εδώ για να διαμαρτυρηθούμε για το Ισραήλ, το οποίο χτυπάει στην καρδιά της Μέσης Ανατολής σαν στιλέτο από το 1948».
Δύο πικρά συμπεράσματα απορρέουν από την αλληλεγγύη της Τουρκίας προς τους Παλαιστινίους σε κάθε στρατιωτική επιχείρηση. Πρώτον, τα αντι-Ισραηλινά συναισθήματα στην Τουρκία, φλεγόμενα από την κυβέρνηση της Άγκυρας, έχουν διεισδύσει στους κεμαλιστικούς κύκλους και σε άλλους μη φυσικούς υποστηρικτές της τρέχουσας κυβέρνησης. Δεύτερον, οι αντι-ισραηλινές εκφράσεις στην Τουρκία έχουν φτάσει στο ναδίρ της άρνησης του δικαιώματος ύπαρξης του Ισραήλ. Τι πρέπει να περιμένει το Ισραήλ στη συνέχεια; Πολιορκία της Ιερουσαλήμ από τον τουρκικό στρατό, όπως ζήτησαν ορισμένοι;
Φυσικά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η τουρκική κυβέρνηση υποστηρίζει τις φλόγες του αντι-Ισραηλινισμού στην Τουρκία, αλλά μπορεί να είναι πολύ αργά για το Ισραήλ να αναχαιτίσει τον αυξανόμενο ανταγωνισμό που επικρατεί τώρα σε όλα τα τμήματα της τουρκικής κοινωνίας. Αυτή η ατυχής κατάσταση είναι απίθανο να βελτιωθεί, ακόμη και σε μια εποχή μετά τον Ερντογάν. Το Ισραήλ δεν έχει άλλη επιλογή από το να λάβει υπόψη αυτήν την πραγματικότητα στον στρατηγικό του σχεδιασμό για το μέλλον.
Αυτό το άρθρο γράφτηκε στη μνήμη του Efraim Elrom.
Ο Δρ. Efrat Aviv είναι ανώτερος λέκτορας στο Τμήμα Γενικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Bar-Ilan και ερευνητικός συνεργάτης στο Κέντρο Στρατηγικών Σπουδών Begin-Sadat. Είναι συγγραφέας του Αντισημιτισμός και Αντι-Σιωνισμός στην Τουρκία: Από την Οθωμανική κυριαρχία στο AKP (Routledge 2017).
