Η επίθεση των ΗΠΑ κατά του Ιράν μπορεί να μην εξάλειψε τις πυρηνικές φιλοδοξίες του, αλλά τις καθυστέρησε κατά χρόνια
Seymour Hersh
4 Ιουλίου
Μια δορυφορική εικόνα του πυρηνικού ερευνητικού κέντρου του Ισφαχάν στο Ιράν δείχνει ορατές ζημιές σε κτίρια και γειτονικές εισόδους τούνελ από πρόσφατες αεροπορικές επιδρομές των ΗΠΑ. / Δορυφορική εικόνα (c) 2025 Maxar Technologies.
Ξεκίνησα την καριέρα μου στο δημοσιογραφικό ρεπορτάζ στις αρχές της δεκαετίας του 1960 ως ρεπόρτερ για το City News Bureau του Σικάγο, έναν σήμερα εξαφανισμένο τοπικό ειδησεογραφικό οργανισμό που είχε συσταθεί από τις εφημερίδες του Σικάγο τη δεκαετία του 1890 για να καλύπτει την αστυνομία και τις πυροσβεστικές υπηρεσίες, το Δημαρχείο, τα δικαστήρια, το νεκροτομείο κ.ο.κ. Ήταν σχολή, και το βασικό μήνυμα προς τους επίδοξους ρεπόρτερ ήταν: «Αν η μητέρα σου λέει ότι σε αγαπάει, επιβεβαίωσε το».
Ήταν ένα μήνυμα που θα ήθελα να υιοθετούσαν και τα τηλεοπτικά μας δίκτυα. Το CNN και το MSNBC, βασιζόμενα σε μια φερόμενη ανάλυση της Υπηρεσίας Αμυντικών Πληροφοριών, ανέφεραν συστηματικά ότι οι επιδρομές της Αεροπορίας των ΗΠΑ στο Ιράν στις 22 Ιουνίου δεν πέτυχαν τον κύριο στόχο τους: την πλήρη καταστροφή της πυρηνικής δυνατότητας παραγωγής όπλων του Ιράν. Οι αμερικανικές εφημερίδες επίσης συμμετείχαν, αλλά ήταν τα δύο φιλελεύθερα δίκτυα, με την αντιπάθεια—ας πούμε την περιφρόνησή τους—προς τον Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, που καθόρισαν την πρώιμη κάλυψη.
Δεν υπήρχε ανάλυση της ΥΑΠ καθεαυτή. Όλες οι αμερικανικές μονάδες που εμπλέκονται σε επιχειρήσεις πρέπει να υποβάλουν μια «αναφορά μετά-ενέργειας» στην Υπηρεσία Αμυντικών Πληροφοριών μετά από στρατιωτική σύγκρουση. Σε αυτή την περίπτωση, η αναφορά θα είχε προέλθει από το Κεντρικό Διοικητήριο των ΗΠΑ, που εδρεύει στη βάση της Αεροπορίας ΜακΝτιλλ στην Τάμπα της Φλόριντα. Το CENTCOM είναι υπεύθυνο για όλες τις αμερικανικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Μέση Ανατολή, την Αίγυπτο, την Κεντρική Ασία, το Αφγανιστάν και το Πακιστάν. Ένας αξιωματούχος των ΗΠΑ που συμμετείχε στη διαδικασία μού είπε ότι «το πρώτο πράγμα που πρέπει να πεις στον προϊστάμενό σου είναι τι συνέβη». Ήταν η αρχική αναφορά της βομβιστικής επίθεσης που διαβιβάστηκε στα κεντρικά γραφεία της DIA κατά μήκος του ποταμού Ποτόμακ στην Ουάσινγκτον και αντιγράφηκε ή συνοψίστηκε από κάποιον μη εξουσιοδοτημένο να το κάνει και στάλθηκε στα διάφορα μέσα ενημέρωσης.
Η άποψη πολλών που εμπλέκονταν στον σχεδιασμό και την εκτέλεση της αποστολής είναι ότι η αναφορά συνοψίστηκε και διέρρευσε «για πολιτικούς σκοπούς»—για να προκαλέσει άμεση αμφιβολία για την επιτυχία της αποστολής. Οι πρώιμες αναφορές έφτασαν στο σημείο να υποστηρίζουν ότι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν επιβίωσε της επίθεσης. Επτά βομβαρδιστικά Β‑2 «Spirit» των ΗΠΑ, το καθένα μεταφέροντας δύο βόμβες βαθιάς διείσδυσης τύπου «bunker‑busters» βάρους 30.000 λιβρών η καθεμια, είχαν απογειωθεί χωρίς αναχαίτιση από τη βάση τους στο Μιζούρι προς τον κύριο στόχο: την πυρηνική εγκατάσταση της Fordo, θαμμένη βαθιά μέσα σε μια οροσειρά είκοσι μίλια βόρεια της πόλης Qom.
Ο σχεδιασμός της επίθεσης άρχισε με τη γνώση ότι ο κύριος στόχος—η ενεργή περιοχή του πυρηνικού προγράμματος—ήταν θαμμένος τουλάχιστον 260 πόδια κάτω από την επιφάνεια στο Fordo.
Οι φυγοκεντρητές αερίου που περιστρέφονταν εκεί εμπλουτίζουν επανειλημμένα ουράνιο, σε αυτό που είναι γνωστό ως cascade, όχι σε επίπεδο οπλικής ποιότητας —ισότοπα ουρανίου-235 εμπλουτισμένα στο 90%— αλλά στο 60%.
Επιπλέον επεξεργασία για τη δημιουργία ουρανίου επιπέδου όπλων, εάν το Ιράν επέλεγε να το κάνει, θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί μέσα σε λίγες εβδομάδες ή και λιγότερο. Η ομάδα σχεδιασμού της Αεροπορίας είχε επίσης ενημερωθεί πριν την επιδρομή, πιθανώς από το Ισραήλ, που διαθέτει εκτενές δίκτυο κατασκοπείας στο Ιράν, ότι πάνω από 450 λίβρες του εμπλουτισμένου αερίου αποθηκευμένου στο Fordo είχαν μεταφερθεί με ασφάλεια σε μια άλλη σημαντική ιρανική πυρηνική εγκατάσταση στο Ισφαχάν, 215 μίλια νότια της Τεχεράνης. Το Ισφαχάν ήταν η μόνη γνωστή εγκατάσταση στο Ιράν ικανή να μετατρέψει το αέριο από το Fordo σε εξαιρετικά εμπλουτισμένο μέταλλο—ένα κρίσιμο πρώιμο στάδιο για τη δημιουργία της βόμβας. Το Ισφαχάν ήταν επίσης ξεχωριστός στόχος της επίθεσης των ΗΠΑ στο Fordo, και καταστράφηκε ολοκληρωτικά από πυραύλους Τομάχοκ εκτοξευμένους από αμερικανικό υποβρύχιο που βρισκόταν στον Κόλπο του Άντεν, νότια της Υεμένης.
Ως δημοσιογράφος που επί δεκαετίες καλύπτει την αναδυόμενη πυρηνική κρίση στη Μέση Ανατολή, ήταν σαφές για μένα και για ενημερωμένους φίλους μου στην Ουάσιγκτον και το Ισραήλ ότι αν το Fordo επιβίωνε κατά κάποιο τρόπο της επίθεσης με bunker‑buster, όπως υποστηριζόταν αρχικά, και συνέχιζε τον εμπλουτισμό ουρανίου, το Ισφαχάν δεν θα επιβίωνε. Χωρίς εμπλουτισμό, δεν υπάρχει ιρανική βόμβα.
Έχω εκνευριστεί και θυμώσει με την κάλυψη των ειδήσεων από τα καλωδιακά δίκτυα επί χρόνια, και αυτό περιλαμβάνει και το Fox News, και αποφάσισα να αναζητήσω την πραγματική ιστορία. Αν η μητέρα σου λέει ότι σε αγαπάει, επιβεβαίωσε το. Και το επιβεβαίωσα όσο χρειαζόταν για να το μοιραστώ.
Μου είπαν ότι «το πρώτο ερώτημα για τους Αμερικανούς σχεδιαστές ήταν πόσος ήταν ο πραγματικός χώρος εργασίας στο Fordo; Ήταν δομή; Έπρεπε να το μάθουμε αυτό πριν τον καταστρέψουμε.» Ορισμένοι από τους σχεδιαστές υπολόγισαν ότι ο χώρος εργασίας «ήταν όσο δύο γήπεδα χόκεϊ: 200 πόδια μήκος και 85 πόδια πλάτος.» Αυτό αντιστοιχούσε σε 34.000 τετραγωνικά πόδια. Το ύψος του υπόγειου χώρου εργασίας θεωρήθηκε ότι ήταν δέκα και μισό πόδια—δεν μου είπαν πώς προέκυψε αυτή η υπόθεση—και το μέγεθος του στόχου προσδιορίστηκε στις 357.000 κυβικά πόδια.
Το επόμενο βήμα ήταν να μετρηθεί η ισχύς της δωδεκάδας ή και περισσότερων βομβών bunker-buster που σχεδιαζόταν να «τοποθετηθούν προσεκτικά και να ριφθούν» από τα βομβαρδιστικά Β‑2 των ΗΠΑ, χρησιμοποιώντας τα πιο προηγμένα συστήματα καθοδήγησης. (Κατά τη διάρκεια μιας υψηλόβαθμης συνεδρίασης στην Ουάσιγκτον, ένας από τους σχεδιαστές της Αεροπορίας ερωτήθηκε τι θα συνέβαινε αν τα συστήματα καθοδήγησης του B‑2 φθείρονταν από εξωτερικό σήμα. «Θα χάναμε τον στόχο» ήταν η απάντηση.)
Με διαβεβαίωσαν ότι ακόμη κι αν η πρόχειρη εκτίμηση του χώρου εργασίας στο Fordo ήταν λανθασμένη, τα βομβαρδιστικά που στόχευαν το Fordo καθένα μετέφερε μια βόμβα βάρους 30.000 λιβρών με εκρηκτική ύλη έως και πέντε χιλιάδες λίβρες, η οποία ήταν υπεραρκετή για να καταστρέψει τα υποθετικά γήπεδα χόκεϊ, ή ακόμη και έναν πολύ μεγαλύτερο χώρο εργασίας.
Ορισμένες από τις βόμβες ήταν επίσης εξοπλισμένες με αυτό που είναι γνωστό ως πυροκροτητής ανίχνευσης κενού σκληρού στόχου, που επέτρεπε στις βόμβες να διαπερνούν πολλαπλά στρώματα μιας εγκατάστασης όπως το Fordo πριν εκραγούν. Αυτό θα μεγιστοποιούσε την καταστροφική επίδραση. Κάθε βόμβα, ριπτόμενη διαδοχικά, θα δημιουργούσε έναν σωρό ερειπίων που θα προκαλούσε ολοένα και μεγαλύτερη καταστροφή στους χώρους εργασίας βαθιά μέσα στο βουνό.
«Οι βόμβες έκαναν τη δική τους τρύπα. Κατασκευάσαμε μια ατσάλινη σφαίρα 30.000 λιβρών», μου είπε ο αξιωματούχος, αναφερόμενος με υπερηφάνεια στις bunker-busters.
Το σημαντικότερο, είπε, ήταν ότι δεν ανιχνεύθηκαν ενδείξεις ραδιενέργειας μετά την επίθεση—άλλη μια απόδειξη ότι οι 450 λίβρες εμπλουτισμένου ουρανίου είχαν μετακινηθεί από το Fordo στο σημείο επεξεργασίας στο Ισφαχάν πριν την αμερικανική επίθεση εκεί, που είχε την κωδική ονομασία «Midnight Hammer». Η επιχείρηση αυτή περιλάμβανε και μια τρίτη αμερικανική επίθεση σε άλλη πυρηνική εγκατάσταση στο Νατάνζ.
«Η Αεροπορία πέτυχε τα πάντα στη λίστα στόχων», μου είπε ο αξιωματούχος. «Ακόμη κι αν το Ιράν ξαναφτιάξει μερικούς φυγοκεντρητές, θα εξακολουθεί να χρειάζεται το Ισφαχάν. Χωρίς αυτό δεν υπάρχει δυνατότητα μετατροπής.»
Γιατί, ρώτησα, να μη γίνει γνωστό στο κοινό η επιτυχία της επιδρομής και το γεγονός ότι το Ιράν δεν διαθέτει πλέον πιθανό πυρηνικό όπλο;
Η απάντηση: «Θα υπάρξει μια απόρρητη αναφορά για όλα αυτά, αλλά δεν λέμε στους ανθρώπους πόσο σκληρά δουλεύουμε. Τους λέμε αυτό που νομίζουμε ότι θέλουν να ακούσουν.»
Ο Αμερικανός αξιωματούχος, όταν ρωτήθηκε για το μέλλον του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος, αναγνώρισε αμέσως ότι «υπάρχει πρόβλημα επικοινωνίας» όσον αφορά την τύχη του προγράμματος.
Η πρόθεση των σχεδιαστών της επίθεσης, είπε, «ήταν να αποτραπεί η δυνατότητα των Ιρανών να κατασκευάσουν πυρηνικό όπλο στο άμεσο μέλλον—σε ένα χρόνο περίπου—με την ελπίδα ότι δεν θα προσπαθούσαν ξανά. Η σαφής κατανόηση ήταν ότι δεν υπήρχε προσδοκία να “εξαλειφθεί” κάθε πτυχή του πυρηνικού τους προγράμματος. Δεν ξέρουμε καν τι περιλαμβάνει αυτό.
“Καταστροφή σημαίνει το ποτήρι—\[η εξάλειψη] του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος—είναι γεμάτο. Ο σχεδιασμός και τα αποτελέσματα είναι το ποτήρι μισογεμάτο. Για τους επικριτές του Τραμπ, τα αποτελέσματα είναι το ποτήρι μισοάδειο—οι φυγοκεντρητές μπορεί να επέζησαν και τετρακόσιες λίβρες εμπλουτισμένου κατά 60 τοις εκατό ουρανίου λείπουν. Οι βόμβες δεν μπορούσαν να εξασφαλίσουν τη διείσδυση στον θάλαμο των φυγοκεντρητών… πολύ βαθιά, αλλά μπορούσαν να τους σκεπάσουν \[με πέτρες και άλλα ερείπια από τις βόμβες] και έτσι να προκαλέσουν άγνωστη ζημιά.
“Το αν το 60 τοις εκατό \[του εμπλουτισμένου ουρανίου] ήταν εκεί ή όχι είναι άνευ σημασίας διότι χωρίς φυγοκεντρητές δεν μπορούν να το επεξεργαστούν σε επίπεδο όπλων. Επιπλέον, η έρευνα, η επεξεργασία και η μετατροπή από αέριο σε μέταλλο—απαραίτητα για μια βόμβα—στο Ισφαχάν έχουν επίσης καταστραφεί.
“Αποτελέσματα; Το ποτήρι είναι μισογεμάτο… μερικά χρόνια ανάπαυλας και αβέβαιο μέλλον. Άρα τώρα η υπεράσπιση του Τραμπ είναι Πλήρες Ποτήρι. Οι επικριτές; Μισοάδειο. Η πραγματικότητα; Μισογεμάτο. Ορίστε.”
Ο άμεσος ωφελημένος από τη χρήση στρατιωτικής ισχύος των ΗΠΑ στο Ιράν δεν θα είναι μια πιο ήρεμη Μέση Ανατολή, αλλά το Ισραήλ και ο Πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου. Η Πολεμική Αεροπορία και ο στρατός του Ισραήλ εξακολουθούν να σκοτώνουν μαζικά Παλαιστινίους στη Γάζα.
Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι το Ιράν βρισκόταν στο χείλος της απόκτησης πυρηνικής ισχύος. Αλλά όπως είναι γνωστό εδώ και δεκαετίες, το Ισραήλ διατηρεί ένα σημαντικό πυρηνικό οπλοστάσιο, το οποίο επισήμως ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχει.
Αυτή δεν είναι ιστορία για το ευρύτερο πλαίσιο, που είναι συγκεχυμένο, αλλά για μια επιτυχημένη αποστολή των ΗΠΑ που αποτέλεσε αντικείμενο πρόχειρης δημοσιογραφίας εξαιτίας ενός μισητού προέδρου. Θα ήταν μια πρόοδος αν κάποιος στον κύριο τύπο μιλούσε ή έγραφε για το δύο μέτρα και δύο σταθμά που ωφελούν το Ισραήλ και την πυρηνική του ομπρέλα, αλλά στην Αμερική αυτό παραμένει ταμπού.
