ΕΝΟΨΕΙ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ ΤΗΣ 7ης ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ

Του Παντελή Σαββίδη

Στο ελληνικό πολιτικό σύστημα στο οποίο η έννοια της σκληρής ισχύος υπάρχει, μόνο, για να διδάσκεται στις ακαδημίες, η ελληνοτουρκική συνάντηση της 7^ης Δεκεμβρίου αποτελεί έναν εφιάλτη. Για λόγους παιδαριώδεις, τους οποίους επικρότησαν άπαντες, η κυβέρνηση μετέθεσε την συνάντηση από τη Θεσσαλονίκη στην Αθήνα για να αποφύγει τους παλμούς στα σύνορα της καρδιάς του Ερντογάν. Η Θεσσαλονίκη είναι, πλέον, ασφαλής αφού δεν θα έρθει ο Ερντογάν και η κουστωδία του, αλλά η Αθήνα που θα φιλοξενήσει την διάσκεψη, προσφέρθηκε να διακινδυνεύσει από τους πυραύλους Typhoon, όπως απείλησε με τον ίδιο σοβαρό τρόπο- όπως και τη Θεσσαλονίκη- ο τούρκος πρόεδρος. Οι επιδιώξεις του κ. Μητσοτάκη με την μεταφορά της συνάντησης είναι άλλες αλλά κανείς δεν αναφέρεται σε αυτές.

Άνθρωποι που υπηρέτησαν τον σκληρό πυρήνα του ελληνικού κράτους θεωρούν την συνάντηση καταστροφική αλλά το αυτί του κ. Μητσοτάκη δεν ιδρώνει με κάτι τέτοια. Απουσία σοβαρής αντιπολίτευσης ασκεί ιδιωτική εξωτερική πολιτική. Όπως είπε πεπειραμένος διπλωμάτης η διπλωματία ήταν, και είναι, πάντοτε μυστική αλλά η πολιτική στην οποία δίνει λόγο η διπλωματία πρέπει να κρατά ενήμερο τον λαό. Τέτοιες ευαισθησίες στην Ελλάδα δεν υπάρχουν και από κανέναν δεν θα ζητηθούν.

Το ελληνικό σύστημα επέλεξε-και καλώς- την ειρηνική επίλυση των ζητημάτων με την Τουρκία αλλά στις διαπραγματεύσεις πρέπει να μπορείς να υποστηρίξεις τις θέσεις σου με μια ισχυρή δύναμη αποτροπής πίσω σου. Τέτοια δύναμη η Ελλάδα μπορεί να διέθετε στο παρελθόν αλλά δεν ήταν ποτέ πειστική στην αξιοποίησή της αν χρειαστεί. Γι αυτό και διολισθαίνει από τις θέσεις της, συνεχώς, ως σήμερα στις συνομιλίες με την Τουρκία. Στο τέλος υπεκφεύγει αλλά κάνει και υποχωρήσεις που έχουν εμπλουτίσει τα πρακτικά των συνομιλιών από τα οποία αντλούνται στοιχεία για λύσεις.  Όπως, τώρα, με τα ΜΟΕ. Το τι συμφωνήθηκε είναι άγνωστο. Η κόκκινη γραμμή Ελλάδας-Τουρκίας, όπως δηλώθηκε ότι συμφωνήθηκε, υπάρχει από το 2000 και η μη πραγματοποίηση πτήσεων τις ημέρες των εθνικών εορτών των δύο χωρών χρονολογείται από την συνάντηση Παπούλια-Γιλμάζ το 1988.

Η Αθήνα ευελπιστεί ότι οι θεατρικού χαρακτήρα παραστάσεις που δίνει ο Ερντογάν με τα σύνορα της καρδιάς του τον έχουν αποξενώσει από τα κέντρα που θα τον υποστήριζαν ή θα ανέχονταν την πολιτική του αλλά η εκτίμηση αυτή, την οποία συμμερίζονται και πολλοί αναλυτές, είναι λάθος.

Ο  Ερντογάν ακολουθεί μια απολύτως ορθολογική πολιτική εξισορροπώντας επικίνδυνα, μεν, αλλά αποτελεσματικά. Πρέπει να φροντίσει το εσωτερικό του ακροατήριο και να το κρατά ενεργό και παράλληλα να διαφυλάξει τον ρόλο περιφερειακής δύναμης που εν πολλοίς κατέκτησε για την χώρα του.

Την περασμένη Τετάρτη η αντιπολίτευση στην τουρκική βουλή έθεσε θέμα ελέγχου του περιεχομένου των πλοίων που από την Τουρκία πηγαίνουν στο Ισραήλ. Στην Χάϊφα. Η κυβέρνηση απέρριψε το αίτημα. Μέχρι στιγμής πάνω από 300 τουρκικά πλοία έχουν αναχωρήσει από τουρκικά λιμάνια για την Χάϊφα με περιεχόμενο που, όπως δημοσιεύθηκε τις προηγούμενες ημέρες, περιείχε ακόμη και ατσάλι. Και η χρήση του μετάλλου αυτού είναι γνωστή.

Παράλληλα ο Ερντογάν με δηλώσεις του υπερακοντίζει υπέρ της Χαμάς χωρίς η παλαιστινιακή οργάνωση να ικανοποιείται από την υποστήριξή του. Πληροφορίες φέρουν την Χαμάς-και όχι το Ισραήλ- να έχει απορρίψει μεσολαβητικό ρόλο της Τουρκίας στον πόλεμο που βρίσκεται σε εξέλιξη. Αλλά ο τούρκος πρόεδρος δεν πτοείται. Έκανε, ακόμη πιο προχωρημένες δηλώσεις χαρακτηρίζοντας την Χαμάς απελευθερωτική οργάνωση και το Ισραήλ τρομοκρατικό κράτος. Και εκεί κάπου, φαίνεται, να έχασε την ισορροπία. Φρόντισε να την βρει, όμως. Το Ιντσιρλίκ συνεχίζει να λειτουργεί ως αμερικανική βάση υπό την προστασία των τουρκικών δυνάμεων και το αζερικό αέριο, το οποίο προμηθεύεται το Ισραήλ μέσω Τουρκίας, συνεχίζει να ρέει. Κατά μία προσέγγιση, η σχέση Τουρκίας- Ισραήλ είναι σχέση μητέρας-παιδιού και δεν πρόκειται να διαρραγεί ποτέ. Όσοι, λοιπόν, επενδύουν σε μια απομόνωση της Τουρκίας για να υποστείλει την προκλητική και αναθεωρητική της συμπεριφορά, η απομόνωση αυτή δεν θα συμβεί.  Αν, κάποιοι έχουν απομονώσει, προσωρινά, την Άγκυρα είναι οι αραβικές χώρες και το Ιράν. Διαχειρίσιμη εξέλιξη.

Ούτε το εξοπλιστικό πρόβλημα είναι σοβαρό, όσο προβάλλεται, για την Τουρκία. Αρκεί μια υπογραφή για την αποδοχή ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ για να αρχίσει μια άλλη προσέγγιση. Η οικονομία περνά κρίση αλλά οι υποδομές είναι ισχυρές.

Η Τουρκία είναι παρούσα στην περιοχή και δεν θα διαβεί προς ανατολάς την γραμμή μεταξύ δύσης και ανατολής. Θα ισορροπεί, εισπράττοντας και από τις δύο πλευρές.

Το ζήτημα είναι η αποτελεσματικότητα, κάθε φορά, της ισορροπίας.

Το βασικό ερώτημα του ελληνικού λαού είναι αν η Ελλάδα θα αναγκαστεί να έρθει σε πόλεμο με την Τουρκία. Η απάντηση είναι όχι,  με τις προβολές που μπορούν να γίνουν στο ορατό μέλλον. Αλλά το φαινόμενο δεν είναι γραμμικό. Αίφνης κάτι μπορεί να αλλάξει και το ενδεχόμενο να μην αποκλειστεί. Και η Τουρκία και η Ελλάδα αντιλαμβάνονται πως ένας πόλεμος θα ήταν καταστροφικός για τις δύο χώρες. ‘Άλλο πόλεμος, όμως, και άλλο τοπικά επεισόδια από την εξέλιξη των οποίων μπορούν να δημιουργηθούν τετελεσμένα τύπου Ιμίων.

Η Τουρκία λίγο πολύ έφθασε στα όρια των δυνατοτήτων της ως κοινωνίας που συγκροτεί το συγκεκριμένο κράτος. (Δομές, ιδεολογία, πολιτική, οικονομία). Οποιοδήποτε βήμα προς τα πάνω απαιτεί άλλο ανθρώπινο δυναμικό. Έφθασε ως το σημείο αυτό διότι εδώ και πολλά χρόνια επένδυσε στην έρευνα στα πανεπιστήμια, διέγνωσε τις επερχόμενες εξελίξεις και βρήκε τον ηγέτη και το πολιτικό, οικονομικό και πνευματικό δυναμικό για να τα πετύχει. Οι δυνατότητες όλων αυτών των παραμέτρων έφθασαν στα όριά τους. Το κάτι άλλο που χρειάζεται δεν είναι σίγουρο πως με τις υπάρχουσες δομές και αντιλήψεις μπορεί να το πετύχει. Η Τουρκία είναι, πλέον, προβλέψιμη και αναλύσιμη. Η ανάλυσή της μπορεί να καταλήξει σε ασφαλή συμπεράσματα. Η αντιμετώπισή της χρειάζεται πολιτική από την Αθήνα. Υπάρχει τέτοια πολιτική; Μάλλον όχι. Το βασικό μότο της κυρίαρχης αθηναϊκής πολιτικής είναι «πάμε και όπου βγει». Στα Τέμπη οδήγησε στον θάνατο 57 ατόμων. Στα ελληνοτουρκικά μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια κυριαρχίας που κατακτήθηκε με πολύ αίμα και θυσίες.

Σε αυτό το γενικό πλαίσιο θα γίνει η ελληνοτουρκική συνάντηση. Αρκετοί Έλληνες αναλυτές ανησυχούν για το αποτέλεσμά της. Οι ανησυχίες τους ξεκινούν από διαδικαστικές ως στρατηγικές. Οι διαδικαστικές είναι του είδους τι θα κάνει ο Μητσοτάκης αν ο Ερντογάν εξαπολύσει επίθεση κατά του Ισραήλ από την Αθήνα. Οι στρατηγικές, οι διάφοροι αθηναϊκοί φόβοι.

Ο άλλος τομέας στον οποίο υπάρχουν αθηναϊκές ανησυχίες είναι η επιρροή ήπιας ισχύος της γειτονικής χώρας προς την Αθήνα σε τομείς όπως η πολιτική, η οικονομία και ο πολιτισμός. Στην πολιτική, η Τουρκία έχει πετύχει εδώ και καιρό κάποιου είδους δορυφοροποίηση της Αθήνας. Όλες οι κινήσεις και αποφάσεις των υπουργείων Εξωτερικών και Άμυνας στην Αθήνα, λαμβάνουν υπόψη τις αντιδράσεις της Τουρκίας. Στον πολιτισμό, τα αθηναϊκά ΜΜΕ έχουν πληθώρα τουρκικών σειρών τις οποίες απολαμβάνει (αφού τις δίνει μεγάλες τηλεθεάσεις), το φιλοθεάμον κοινό. Και το νέο ερώτημα που ανακύπτει είναι τι θα γίνει με την οικονομία; Υπάρχει ένα τουρκικό κεφάλαιο που θέλει να επενδύσει στην Ελλάδα. Για πολλούς λόγους θα ήθελε να επενδύσει στα ελληνικά σύνορα της καρδιάς του Ερντογάν αλλά αυτό δεν το επιθυμεί η Αθήνα και ίσως, να είναι ένας από τους λόγους που ο Μητσοτάκης επεδίωξε η συνάντηση να πραγματοποιηθεί στην ελληνική πρωτεύουσα. Το ζήτημα είναι πόσο, εθνικά, συμφέρον είναι μια τουρκική οικονομική διείσδυση στην Ελλάδα;

Η συνάντηση της Αθήνας είναι μια κλιμάκωση στην προσέγγιση των δύο χωρών που άρχισε με τον Πολιτικό Διάλογο. Όπως έχω επισημάνει εδώ και καιρό, Πολιτικός Διάλογος σημαίνει συνομιλίες για «διευθετήσεις» (βλέπε αθηναϊκές παραχωρήσεις) εκτός πλαισίου διεθνούς δικαίου.

Με την ιδιωτική εξωτερική πολιτική που ακολουθεί ο κ. Μητσοτάκης δεν θα μάθουμε τίποτε. Και το τραγικό είναι πως κανείς δεν υπάρχει για να τον πιέσει να ενημερώσει, ως οφείλει, τον ελληνικό λαό.