Μπροστά στα αδιέξοδα που αντιμετωπίζει η χώρα πολλοί αναζητούν διέξοδο σε μια νέα, Μεγάλη Ιδέα. Και Μεγάλη Ιδέα δεν σημαίνει πόλεμος και κατακτήσεις. Είναι δυνατή;
Όχι, είναι η θέση μου. Να γιατί:
Η Επανάσταση του 1821 επικράτησε στο πλέον εγκαταλελειμμένο (διπλωματική έκφραση) μέρος του ελλαδικού χώρου και όχι εκεί που αρχικά προγραμματιζόταν.
Για την εμβέλειά της, απο την αρχή υπήρχε μια διάσταση μεταξύ αυτών που την ήθελαν περιορισμένη σε έναν μικρό ελλαδικό χώρο και εκείνων που την ήθελαν να περιλάβει το σύνολο του ελληνισμού.
Αυτή η αντίθεση που διέτρεξε τα πρώτα 100 χρόνια μετά την έναρξή της, κρίθηκε το 1922. Κέρδισαν, υπονομεύοντας την προσπάθεια, οι δυνάμεις του μικροελλαδισμού.
Αυτή η νίκη τους συνεχίσθηκε και μετά την Μικρασιατική Καταστροφή με τον τρόπο που αντιμετωπίσθηκαν οι πρόσφυγες και διατρέχει και σήμερα την νεοελλαδική ιδεολογία.
Υπάρχουν δυνάμεις που θέλουν την Ελλάδα να περιστρέφεται γύρω απο την πρωτεύουσά της και δυνάμεις που θέλουν μια πιο οικουμενική Ελλάδα.
Το όραμα μιας νέας Μεγάλης Ιδέας προϋποθέτει την απαγγίστρωση απο το μικροελλαδικό πνεύμα. Αλλά το πνεύμα αυτό κυριαρχεί. Και στην πολιτική ηγεσία και στην πενυματική και οικονομική. Κυριαρχεί, ομως, και στο λαό. Ποιός και με ποιούς να φανταστεί και να υλοποιήσει μια νέα, Μεγάλη Ιδέα;
Δεν μπορούμε, όμως, να ζούμε και σ αυτήν την παρακμή. Κάτι πρέπει να γίνει.
Δύο απόψεις έχουν παρουσιαστεί. Η αρνητική / απαισιόδοξη όπως παραπάνω και η θετική/ αισιόδοξη για την χρησιμοποίηση και εκμετάλλευση της πολιτισμικής ισχύς της Ελλάδος ως άρμα / διαμορφωτή της νέας Ευρωπαϊκής ταυτότητας.
Σοβαρές συζητήσεις αλλά δυστυχώς ισχύει η επισήμανση ότι οι πολιτικές ελίτ, η αστική τάξη και μάλλον o λαός στην Ελλάδα δεν έχουν όραμα, πλην της επιβίωσης. Οπότε ακόμα και η νέα μεγάλη ιδέα της ισχυρής πολιτισμικής Ελλάδας συναντά δυσκολίες, πιθανόν όχι ανυπέρβλητες αν γίνει σταδιακός σχεδιασμός για τα επόμενα 50 χρόνια.
Αξιότιμε κύριε Σαββίδη, το σχόλιό σας φαντάζει ως απάντηση στις ιδέες του κ. Καραμπελιά. Νομίζω ότι αν αφουγκραστούμε τον τελευταίο, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η Νέα Μεγάλη Ιδέα δυστυχώς δεν μπορεί παρά να ταυτίζεται με τον αγώνα επιβιώσεως του ίδιου του ελληνισμού -και αυτό από μόνον του είναι τρομακτικής σημασίας. Δημογραφική, παραγωγική, οικονομική και κοινωνική ανάταξη και συγχρόνως τόνωση της εθνικής συνειδήσεως σε συνδυασμό με τον αμυντικό εξοπλισμό της χώρας: αυτά πρέπει να επιτευχθούν ΤΩΡΑ, ώστε να περάσουμε εντός δεκαετίας (ας πούμε) στο επόμενο στάδιο: στην παραγωγή νέου ελληνικού πολιτισμού.
Το έχω ξαναγράψει πολλάκις: Είναι αδιανόητο η Ελλάδα να έχει κατακτήσει Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου και να μην έχει ούτε ένα Νόμπελ φυσικών επιστημών… Το επίπεδο του αστικού περιβάλλοντος όλων σχεδόν των ελληνικών πόλεων (και η Αθήνα τονίζω ότι έχει πολύ μεγαλύτερα προβλήματα από την Θεσσαλονίκη) είναι ντροπιαστικό. Το φυσικό περιβάλλον επίσης καταστρέφεται συστηματικώς (βλ. Βόρεια Εύβοια κλπ). Οι αρχαιολογικοί χώροι στην χώρα του αρχαιότερου πολιτισμού της Ευρώπης βρίσκονται σε επίπεδο δημοτικού αναψυκτηρίου. Για την σημερινή ελληνική τέχνη (σινεμά, λογοτεχνία, μουσική κλπ) ας μην γράψω καλύτερα… Όλα αυτά πρέπει να αλλάξουν, αλλά καταρχήν πρέπει να σώσουμε την βιολογική και ιστορική ύπαρξή μας.
Ευχαριστώ για την δυνατότητα σχολιασμού που μας δίδετε.
Πολύ αργά ανακάλυψαν οι λάτρεις της Μεγάλης Ιδέας του Έθνους -που μάγεψε τις ψυχές των Ελλήνων από των Ανωτάτων Αρχόντων τους (Βασιλέων Όθωνος και Κων/νου του ΙΑ) ,μέχρι του τελευταίου Έλληνος σε κάθε εσχατιά, που κοιμότανε και ξυπνούσε με το ”πάλι με χρόνια με καιρούς ,πάλι δικά μας θ’άναι” .
Τώρα -τι τώρα – από το 1923 με την Συνθήκη της Λωζάνης και κυρίως από το 1930 με το Σύμφωνο Φιλίας και Συμμαχίας με την Τουρκία- την διάδοχο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μας τελείωσαν αυτές οι υπερβατικές έννοιες. Ήρθαν και ”έκατσαν” από τότε και οι διεθνιστικές ιδέες ,-που στην Μεταπολίτευση εγκαταστάθηκαν και στο πιο φτωχικό σπίτι μας- και οι επιμηθείς και οι ολοκληρωτικά σιωπηλοί σαυτό το διάστημα να φαντασιώνονται Νέα Μεγάλη Ιδέα σαυτόν τον πολυσύνθετο πολιτικά κόσμο για να διεκδικήσουμε ,τις πατρογονικές εστίες που εθελοντικά εγκαταλείψαμε και των οποίων αλλοιώθηκε ο πληθυσμός;;;.
Έχουμε την πατριωτική φλόγα των πολιτικών και πνευματικών ανδρών του τελευταίου μισού του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνων και των Παλαμά , Περικλή Γιαννόπουλου και του Ίωνος Δραγούμη ,που μαζί με τον Στρατηλάτη Διάδοχο και Βασιλέα Κωνσταντίνο έσπειραν τον μεγαλοιδεατισμό , για τον οποίον ήταν έτοιμος και ο απλός στρατιώτης να θυσιαστεί και στον οποίον βασίστηκε ο Μεγάλος πολιτικός ,-αλλά απόλεμος- Ελευθέριος Βενιζέλος για τις εθνικές εξορμήσεις μας του 1912/13 και την ατυχή απόβαση στην Σμύρνη το 1919;;;.
Τώρα πια όλοι γνωρίζουμε ”τι τσαρούχι μας πατά” ας μην αφήσουμε ”να κάνουν καριέρα” -στα στερνά τους δε-ελλείψει αντικειμένου αναλόγου της μόνης και εθνεγερτικής Μεγάλης Ιδέας από του 1844-1923.
Σε κάθε περίπτωση ας το ξανασκεφθούν πολύ όσοι προτείνουν τέτοια μεγαλεπήβολα σχέδια ότι οποιαδήποτε Μεγάλη Ιδέα εθνοκεντρικής σύλληψης είτε Ελληνική ,είτε Τουρκική -όπως τώρα του Ερντογάν-εμπνεόμενη από εθνικιστικές νοσταλγίες για ένα απώτατο ,ή, απώτερο παρελθόν δεν μπορεί παρά να είναι αμοιβαία καταστροφική.
Υ.Γ Μήπως η Νέα μας Μεγάλη Ιδέα σήμερα και στο εξής θα πρέπει να είναι η μέσω της Ευρωπαικής Ενώσεως επανασυγκρότηση του ενιαίου γεωγραφικού χώρου στα Βαλκάνια και στην Κύπρο , όπως ήταν μέχρι το 1878 ,με όλες τις αμοιβαίες δυνατότητες επιστροφής και μετεγκατάστασης ,για να δικαιώσουμε και τον Ρήγα Βελεστινλή και τον Ίωνα Δραγούμη;;;.
Δέν λείπει ἡ Μεγάλη Ἰδέα, λείπει ἡ ἰδέα τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Δέν ἦταν ἐπέκταση τοῦ χώρου ἡ ἰδέα τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ἐξουσιαστική κατάκτηση, ἦταν διάδοση τῶν ἰδεῶν, τοῦ πολιτισμοῦ, τῆς γλώσσας, τῆς πνευματικότητος. Στήν ἀρχαία Ἀθήνα, σέ μιά σταλιά γῆς γεννήθηκε πολιτισμός. Ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος διέδωσε πολιτισμό στήν Ἀνατολή.
᾿Αλλά καί στήν Δύση, πόσο κατανοητός εἶναι αὐτός ὁ πολιτισμός ; Γράφει ὁ Σωτήρης Γουνελᾶς, ἀναλύοντας τίς θέσεις τοῦ Κώστα Παπαϊωάννου γιά τήν δυτική θεώρηση : «Υψώθηκε ένας ουμανισμός ο οποίος ήθελε να είναι η συνέχεια του ελληνικού ουμανισμού αλλά υπήρξε ακριβώς το αντίθετο του. Για τους έλληνες η φύση ήταν το μέτρο των πάντων και η επιστήμη προσέφερε την αρετή. Στο εξής η φύση θα είναι αντικείμενο και η επιστήμη θα προσφέρει την εξουσία». ¨Υπάρχει, ἀναφέρει, μία σοβαρή διαφορά στην πορεία της ιστορίας ανάμεσα στην επιστήμη – γνώση των αρχαίων και στην σύγχρονη. Χαρακτηριστικά αναφέρεται στην ανάλυση του Κ.Π. για τον Χέγκελ: «οι Έλληνες, γράφει, ο Χέγκελ, ´αποτίουν τη μεγαλύτερη τιμή στην ανθρώπινη εφεύρεση, στο βαθμό που δαμάζει τα φυσικά πράγματα και τα αποδίδει στην χρήση ´. Ο Χέγκελ, του οποίου η καθαρά ιστορική αντίληψη του πνεύματος βρίσκεται, από όλες τις απόψεις στους αντίποδες της αρχαίας ιδέας του κόσμου, σπεύδει να προσθέσει ότι, σύμφωνα με τους Έλληνες, ´ ένα εργαλείο δημιουργημένο από τον άνθρωπο είναι ανώτερο από ένα φυσικό αντικείμενο γιατί είναι παράγωγο του πνεύματος ´. Όμως, δεν υπήρχε περίπτωση οι Έλληνες να αμφισβητήσουν τα πρωτεία της φύσης και πολύ περισσότερο να αποδώσουν στο ανθρώπινο έργο αξία ανώτερη από αυτή των προϊόντων της φύσης. Αντίθετα, το ανθρώπινο έργο αποκτά μορφή, νόημα και αξία ακριβώς στο μέτρο που εντάσσεται στην οργανωτική παραγωγικότητα της φύσης και φανερώνει την εγγενή τελεολογία της.»
Στίς μέρες μας, πόσο κατανοητός εἶναι αὐτός ὁ πολιτισμός;
Στό παρακάτω, πολύ ἐπίκαιρο, κείμενο φαίνεται καθαρά ὁ τρόπος πού οἱ τεχνίτες συμπεριφέρονταν στή φύση, σέ ἀντίθεση μέ τήν σημερινή γενικευμένη πραγματικότητα.
https://dasamarisos.blogspot.com/2018/04/blog-post_30.html
῾Η σημερινή ἀντιμετώπιση τῆς ὕλης, σάν στερημένη ἀπό πνεῦμα καί ἀπό θεϊκή οὐσία καί οἱ διάφορες δράσεις πού προκύπτουν ἀπό τέτοιες θεωρήσεις, ἀντίθετες ἀπό τόν ἑλληνορθόδοξο πολιτισμό-πού σέβεται ἀπόλυτα τή φύση -, δέν εἶναι μόνο σημερινό φαινόμενο, ὑπήρχε σέ πολλές ἐποχές. ᾿Αναφερόμενος στό Βυζάντιο ὁ Σ. Γ. διατυπώνει, ¨ οι αγώνες για την αποσαφήνιση της εκκλησιαστικής Αλήθειας που έλαβαν χώρα για μεγάλο χρονικό διάστημα, καθιέρωσαν στο Βυζάντιο όχι μονάχα την ανάδειξη της ανθρώπινης μορφής στο ύψος που την οδηγεί η Ενανθρώπηση, αλλά την σημασία της ´συνέργειας´ του ανθρώπου με τον Θεό για την περαιτέρω πορεία του κόσμου και του πολιτισμού». Χαρακτηριστικά δέ, γράφει «καθώς ολόκληρη η περίοδος της λεγόμενης Βυζαντινής αυτοκρατορίας-εννοείται πριν το Σχίσμα- αποτέλεσε εργώδη προσπάθεια εκχριστιανισμού της οικουμένης, μέσα στον οποίο περιλαμβάνονται εξουσιαστικές αρχές και αγώνες επικράτησης της μιας ή της άλλης μερίδας ή δυναστείας ή προσώπου ή κοινωνικού στρώματος, ήταν επόμενο να υπάρχουν συχνές όψεις νοθείας, δηλαδή νοθευμένης θεολογίας ή εφαρμογής αυτής της θεολογίας ή στρεβλή αντιμετώπισής της. Αυτό εξάλλου αποτέλεσε και τον κύριο λόγο για τη γέννηση του Αναχωρητισμού και του Μοναχισμού.»
Ἡ ἰδέα τοῦ Ἑλληνισμοῦ λοιπόν, ξεκινώντας ἀπό τήν ἀρχαιότητα καί συνεχίζοντας μέχρι τίς μέρες μας, πρέπει νά ἀνακτήσει τήν αὐθεντικότητά της καί τίς μεγάλες ἀξίες πού τήν διέπουν, πού κάποιοι προσπαθοῦν νά ἀλλοιώσουν στίς μέρες μας, βλέποντας παντοῦ κακό, σβήνοντας κάθε καλό, ἐνοχοποιώντας ἀνθρώπους καί ἱστορικές σελίδες καί ´φορώντας τα ´ στό σκοπό πού φαντάζονται ὡς σκοπό τοῦ ῾Ελληνισμού. Δέν εἶναι ἡ ἑλληνική ἱστορία ἕνα ´σήκω εσύ κάτσε εσύ ´, ἀλλά μία ὁλόκληρη σειρά διάδοσης ἀξιῶν καί πνευματικότητος. Πρέπει νά ἀνακτήσει ὁ ῾Ελληνισμός, τή γλώσσα καί τό πνεῦμα πού τόν χαρακτηρίζει, γιά νά συνεχίσει τήν ὁποιαδήποτε δημιουργική ἰδέα.