ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΝΙΑΤΗΣ
Ο Αλέξης Ηρακλείδης, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ανάλυσης-Επίλυσης Συγκρούσεων του Παντείου Πανεπιστημίου, εξηγεί με απλά λόγια πού έχει δίκιο η Τουρκία και πού εμείς.
Τα Χριστούγεννα έπεσε στα χέρια μου ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο με τον τίτλο Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειος: 50+1 όψεις των ελληνοτουρκικών διενέξεων. Ξεκαθάρισε πολλά ζητήματα που είχα μπερδεμένα μέσα στο μυαλό μου και τα έβαλε σε μια σειρά, απαντώντας τόσο στα πιο πολύπλοκα ερωτήματα όσο και σε κάποια που μάλλον ήταν νηπιακού επιπέδου.
Ο συγγραφέας του βιβλίου, Αλέξης Ηρακλείδης, είναι ομότιμος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ανάλυσης-Επίλυσης Συγκρούσεων στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου, με πλούσιο συγγραφικό παρελθόν. Με αφορμή την επανέναρξη των διερευνητικών επαφών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, του ζήτησα να μιλήσουμε για όλες εκείνες τις διαφορές που ενώ κατά καιρούς έχουμε φτάσει πολύ κοντά να τις λύσουμε, πάντα κάτι γίνεται και απομακρυνόμαστε. Και κυρίως θέλησα να μάθω αν έχουμε λόγο τώρα να ελπίζουμε.
Πιστεύετε ότι αυτήν τη φορά οι διερευνητικές επαφές μπορεί να οδηγήσουν κάπου ή γίνονται για τα μάτια της διεθνούς κοινότητας, ή μπας και κατευνάσουμε λίγο τα πνεύματα στο Αιγαίο;
Αυτό που λέτε ισχύει, δηλαδή η ερμηνεία που βλέπω να δίνεται απ’ τα διεθνή media είναι ακριβώς αυτό. Όμως από πλευράς Ελλάδας υπάρχει η ελπίδα ότι μπορεί να προχωρήσουμε και παραπέρα. Για ποιο λόγο; Γιατί έχει γίνει ήδη πολλή δουλειά και ο Έλληνας αντιπρόσωπος, ο παλιός πρέσβης ο Αποστολίδης, είναι ο ίδιος που έκανε τις συνομιλίες από το 2010 μέχρι το 2016. Υπάρχει δηλαδή μια ελπίδα να πιάσουν το νήμα από εκεί που το είχαν αφήσει.
Το οποίο ήταν πού; Σε ποιο σημείο το είχαν αφήσει;
Είχαν πιάσει δύο βασικά θέματα. Την υφαλοκρηπίδα αλλά κυρίως την αιγιαλίτιδα ζώνη, που ήταν και το κλειδί. Γιατί η αιγιαλίτιδα ζώνη είναι το κατεξοχήν θέμα από το οποίο εξαρτάται και η υφαλοκρηπίδα, και η ΑΟΖ, και ο εθνικός εναέριος χώρος. Με βάση ποια αιγιαλίτιδα ζώνη έχεις -αυτό που λέμε και «χωρικά ύδατα», συνώνυμα είναι αυτά- με βάση αυτό θα καθοριστούν και τα άλλα.
EurokinissiΤο 2016 όμως είχαν τερματιστεί οι διάλογοι με ευθύνη της Τουρκίας, σωστά;
Ναι, αλλά η δυναμική είχε χαθεί ήδη από το 2011, μου το ‘χε πει και ο ίδιος ο Αποστολίδης αυτό. Από εκεί μετά απλώς βήματα σημειωτόν κάναμε. Γιατί συνέβη όμως αυτό; Γιατί τότε αφ’ ενός ο Ερντογάν σταμάτησε να ενδιαφέρεται πια να βάλει την Τουρκία στην Ευρωπαϊκή Ένωση -που είναι ένα κίνητρο για να τα βρει με εμάς- και αφ’ ετέρου εμείς ξεκινούσαμε να έχουμε αυτό το σοβαρό οικονομικό πρόβλημα. Οπότε τι θα έλεγε εδώ η κοινή γνώμη; Ότι υποχωρούμε στους Τούρκους από θέση αδυναμίας.
Όμως το υπουργείο Εξωτερικών, και το ελληνικό και το τουρκικό, ξέρουν τι συζητήθηκε τότε αλλά και πιο πριν, το 2002-2003, όπου παραλίγο να βρεθούμε με ένα πακέτο λύσης. Όλο αυτό δεν πάει χαμένο.
Δεν ξεκινούν απ’ το μηδέν δηλαδή.
Όχι. Η μόνη διαφορά ήταν ότι το 2003 και ίσως και το 2010 -δεν μπορώ να ξέρω γιατί αυτά είναι απόρρητα- είχαν συμφωνήσει οι Τούρκοι και είχαν πει ότι «κοιτάξτε, εφόσον εσείς έχετε το δικαίωμα με βάση το Διεθνές Δίκαιο υπό τη στενή έννοια του όρου να επεκτείνετε στα 12 μίλια, δεχόμαστε κι εμείς να το κάνετε στα ηπειρωτικά εδάφη και είτε 12 μίλια είτε λιγότερα στα νησιά που είναι μέχρι τη μέση του Αιγαίου. Δεν δεχόμαστε όμως να το κάνετε σ’ αυτά που είναι απ’ τη μέση μέχρι το ανατολικό Αιγαίο γιατί θα μας κλείσετε τελείως. Θα κλείσει όλο το Αιγαίο, θα γίνει ελληνική λίμνη».
Αυτό το understanding δεν το τσεπώσαμε τότε επειδή δίστασε ο Σημίτης γιατί ήταν οι εκλογές κοντά. Έκτοτε η Τουρκία έχει σκληρύνει τη στάση της, γι’ αυτό και νομίζω ότι η καλύτερη στάση, η πιο ρεαλιστική είναι να επιμείνουμε στα 12 μίλια στα ηπειρωτικά, 12 μίλια στο Ιόνιο και 12 μίλια κάτω απ’ την Κρήτη και στο κομμάτι το μεσαίο, εκεί να μην υπάρχει ή να υπάρχει μόνο στις Κυκλάδες προς τα δυτικά. Και αυτό γιατί θίγεται όχι μόνο η Τουρκία αλλά και η διεθνής ναυσιπλοΐα, κανείς δεν το θέλει.
Έτσι κι αλλιώς, αν κάνεις τα ηπειρωτικά εδάφη στα 12 μίλια είναι ήδη ένα μεγάλο κέρδος,
Ξέρετε, πολλοί νομίζουν ότι όπου υπάρχει Αιγαίο είναι και ελληνική θάλασσα, ότι δεν υπάρχουν διεθνή ύδατα στο Αιγαίο. Και πολλές φορές θυμάμαι να λένε στις ειδήσεις ότι «πλοίο της Τουρκίας έφτασε μέχρι τη Σκύρο», δημιουργώντας την αίσθηση ότι είχε διασχίσει την Ελλάδα στη μέση ενώ ήταν απλά σε διεθνή ύδατα. Αυτό είναι πολύ δύσκολο να το δεχτεί κάποιος. Δεν είναι γνωστό καν.
Ο μέσος Έλληνας πιστεύει ότι όλο το Αιγαίο είναι δικό του και δεν γνωρίζει ότι μέσα του υπάρχει ανοιχτή θάλασσα. Κανονικά μετά τα 6 μίλια είναι ανοιχτή θάλασσα, οπότε αυτός μπορεί να φτάσει έξω απ’ την Σκύρο, στα 7 μίλια. Ή έξω απ’ τις Σπέτσες ας πούμε.
EurokinissiΠροφανώς όμως και αυτοί το κάνουν ως πρόκληση και ας μη γνωρίζουμε εμείς τι ακριβώς ισχύει.
Το κάνουν προκλητικά επειδή ξέρουν ότι οι περισσότεροι Έλληνες νομίζουν ότι όλο το Αιγαίο είναι δικό τους, σαν να ‘χαμε την παραλία την απέναντι όπως την είχαμε το 1919-1922. Αν είχαμε το «γύρω γύρω», δεν θα υπήρχαν διεθνή ύδατα, θα ήταν σαν τον Κορινθιακό Κόλπο.
Όταν υπάρχει μια σημαντική θάλασσα είτε είναι η Βαλτική είτε είναι η Ερυθρά θάλασσα, είναι σημαντικό για έναν λαό να έχει άνοιγμα στη θάλασσα. Πολύ σπάνια ένα κράτος καταφέρνει να το πάρει όλο αυτό. Φανταστείτε ότι στην περίπτωση της Ελλάδας ότι κατάφερε να το πάρει όλο και μάλιστα κατά μία άποψη θα μπορούσε να είχε πάρει και την Ανατολική Θράκη, δηλαδή πολύ κοντά στην Κωνσταντινούπολη. Να έχει πάρει εκείνο το κομμάτι και να μην είχε πάει στη Σμύρνη γιατί αυτή δεν μπορούσε να την πάρει. Εκεί το ⅓ του πληθυσμού ήταν Έλληνες, τα ⅔ ήταν Τούρκοι. Ήταν λάθος μεγάλο του Βενιζέλου.
