Τον Ιούλιο του 1921 η Κίνα μαστιζόταν από εσωτερικό χάος και διεθνείς ταπεινώσεις. Μεγάλο μέρος της ενδοχώρας βρισκόταν στο έλεος αλληλοσφαζόμενων πολέμαρχων και σημαντικές παράκτιες ζώνες ελέγχονταν από αποικιοκρατικές δυνάμεις της Ευρώπης. Εκείνο τον μήνα, σε ένα ταπεινό οίκημα του γαλλικού τομέα, στη Σαγκάη, δεκατρείς Κινέζοι μαρξιστές, με τις ευλογίες εκπροσώπων των Ρώσων μπολσεβίκων, αποφάσιζαν να ιδρύσουν Κομμουνιστικό Κόμμα. Ανάμεσά τους ήταν κι ένας νεαρός δάσκαλος αγροτικής καταγωγής από την επαρχία Χουνάν, το όνομα του οποίου είχε ήδη γίνει γνωστό από τη θητεία του στο φοιτητικό κίνημα: Μάο Τσετούνγκ.

Την ερχόμενη Πέμπτη το ΚΚ Κίνας θα γιορτάσει με πανηγυρικό τρόπο τη συμπλήρωση ενός αιώνα από την ίδρυσή του. Εδώ και μήνες ο Σι Τζινπίνγκ, ο ισχυρότερος Κινέζος ηγέτης μετά τον Μάο, έχει δώσει τον τόνο με επανειλημμένες περιοδείες σε χώρους-μνημεία της επαναστατικής κληρονομιάς ανά τη χώρα, ενθαρρύνοντας τον «κόκκινο τουρισμό», οργανωμένες επισκέψεις κομματικών μελών, σχολείων και ομάδων πολιτών. Σε όλα τα αστικά κέντρα δεσπόζουν γιγαντοαφίσες με τα 100 αποφθέγματα του Σι για τη μεγάλη επέτειο. Ενα μικρό δείγμα: «Ας αξιοποιήσουμε στο έπακρο την κόκκινη κληρονομιά μας, ας περάσουμε τα κόκκινα γονίδια και την κόκκινη χώρα μας από γενιά σε γενιά». Οι πατριωτικές ταινίες στις κινηματογραφικές αίθουσες και τα τηλεοπτικά αφιερώματα συμπληρώνουν το εορταστικό σκηνικό.

Ο ιστορικός απολογισμός του μακροβιότερου κόμματος εξουσίας στον κόσμο είναι εντυπωσιακός. Μέσα στα 28 πρώτα χρόνια της ζωής του, το ΚΚ Κίνας εξελίχθηκε από μικρός όμιλος μαρξιστών σε ηγετική δύναμη του λαϊκού αγώνα εναντίον της ιαπωνικής κατοχής, νίκησε στον εμφύλιο την εθνικιστική Κουομιτάνγκ και θεμελίωσε τη Νέα Κίνα το 1949. Στις επόμενες τρεις δεκαετίες, υπό την ηγεσία του Μάο, κατάφερε, παρά το τεράστιο κόστος του «Μεγάλου άλματος προς τα εμπρός» και της Πολιτιστικής επανάστασης, να θέσει τις βάσεις για τη μετατροπή μιας καθυστερημένης, αγροτικής χώρας σε αυτόνομη βιομηχανική και στρατιωτική δύναμη. Ο τρίτος ιστορικός κύκλος, υπό την ηγεσία του Ντενγκ Ξιαοπίνγκ, σημαδεύεται από το άνοιγμα στην αγορά και την ταχύτατη οικονομική μεγέθυνση, κάτι που μέχρι τότε μόνο δύο χώρες του τρίτου κόσμου είχαν γνωρίσει – η Νότια Κορέα και η Ταϊβάν. Το 2009 η Κίνα έγινε η πρώτη εξαγωγική δύναμη παγκοσμίως, ξεπερνώντας τη Γερμανία, ενώ τον επόμενο χρόνο υπερσκέλισε την Ιαπωνία ως η δεύτερη, μετά τις ΗΠΑ, οικονομία του πλανήτη, ευελπιστώντας βάσιμα ότι δεν θα αργήσει να πάρει τα πρωτεία.

Ωστόσο, η ταχύτατη μεταμόρφωση συνοδευόταν από μεγάλες, ανοιχτές πληγές. Η πιο εντυπωσιακή, για θεωρητικά κομμουνιστική χώρα, ήταν η γιγάντωση των κοινωνικών ανισοτήτων. Στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας η Κίνα ξεπερνούσε, με βάση τον διεθνώς αποδεκτό συντελεστή Gini, τις ΗΠΑ σε αυτόν τον τομέα, ενώ μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού ήταν αποκλεισμένα από τη δημόσια παιδεία και υγεία. Το πρόβλημα γινόταν ακόμη περισσότερο προκλητικό λόγω της ενδημικής διαφθοράς, που έφτασε και στα ανώτατα κομματικά κλιμάκια, όπως έδειξε η πολύκροτη υπόθεση του Μπο Σιλάι, για ένα διάστημα υποψήφιου ηγέτη του ΚΚ. Διεθνείς αναλυτές βρήκαν κάποιες αναλογίες με την αμερικανική «Επίχρυση εποχή» (Gilden Age) στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, μια περίοδο εκθετικής συσσώρευσης του πλούτου, αλλά και των ανισοτήτων και της διαφθοράς. Στην Αμερική, την «Επίχρυση εποχή» διαδέχθηκε η «Προοδευτική» (Progressive Era), δύο δεκαετίες σοβαρών μεταρρυθμίσεων που ενίσχυσαν τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα, εισάγοντας ταυτόχρονα αντιμονοπωλιακή νομοθεσία για τη συγκράτηση της συσσώρευσης πλούτου και ισχύος. Αρκετοί αναλυτές διερωτήθηκαν μήπως και η Κίνα, φυσικά με άλλους τρόπους, θα έμπαινε σε παρόμοια τροχιά.

Είναι σε αυτή την ατμόσφαιρα που αναλαμβάνει τα ηνία της χώρας ο Σι Τζινπίνγκ, το 2012, όταν διατυπώνει το δικό του «κινεζικό όνειρο». Από την πρώτη στιγμή εξαπολύει ανηλεή εκστρατεία κατά της διαφθοράς – οι κακές γλώσσες είπαν ότι, πέραν των άλλων, ήταν και ένας πόλεμος εναντίον των ευνοούμενων του πρώην ηγέτη της χώρας, Ζιανγκ Ζεμίν, και άλλων στελεχών που θα μπορούσαν να τον αμφισβητήσουν. Στους στόχους του Σι με ορίζοντα δεκαετίας περιλαμβάνονται η μεταμόρφωση της Κίνας σε χώρα μέσου επιπέδου ευημερίας, σε υπερδύναμη του Ιντερνετ και του Διαστήματος, όπως και η καταπολέμηση των αναδυόμενων μονοπωλίων.

Αντιφατικός απολογισμός

Εννέα χρόνια αργότερα ο απολογισμός είναι αντιφατικός. Η Κίνα έγινε όντως υπερδύναμη της ψηφιακής οικονομίας και ειδικά της τεχνητής νοημοσύνης, προκαλώντας τεράστια ανησυχία στις ΗΠΑ, ενώ το προηγούμενο δίμηνο εντυπωσίασε με τις αποστολές της στον Αρη και στον δικό της διαστημικό σταθμό. Οι κοινωνικές ανισότητες υποχώρησαν και τα αντιμονοπωλιακά μέτρα έπληξαν μεγιστάνες, όπως ο ιδρυτής της Alibaba Τζακ Μα. Ωστόσο, η διαφθορά αποδείχθηκε Λερναία Υδρα, το μέσο εισόδημα ανέβηκε μεν στα 11.000 δολάρια αλλά παραμένει μακριά από τα επίπεδα της Δύσης και το δημογραφικό πρόβλημα έχει αποκτήσει τεράστιες διαστάσεις, όπως έδειξε η πρόσφατη αλλαγή πολιτικής της ηγεσίας για τρία παιδιά ανά νοικοκυριό.

Στο μεταξύ, η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν έχει θέσει ως πρώτο στόχο της εξωτερικής πολιτικής της την ανάσχεση της Κίνας και ήδη σημειώνει τις πρώτες επιτυχίες, όπως έδειξαν οι πρόσφατες σύνοδοι κορυφής της ομάδας G7 και του ΝΑΤΟ. Παρότι η Ε.Ε. είχε υπογράψει τον Δεκέμβριο προκαταρκτική συμφωνία επενδύσεων με την Κίνα, σε μια ψυχρολουσία για τον πρόεδρο εν αναμονή Μπάιντεν, ήρθε τώρα, έστω και με βαριά καρδιά, να την «παγώσει» επικαλούμενη την καταστολή στο Χονγκ Κονγκ και το Σινγιάνγκ. Ακόμη και η Αυστραλία βρίσκεται πλέον σε οικονομικό και πολιτικό πόλεμο με την Κίνα, παρότι η τελευταία αντιπροσωπεύει τον υπ’ αριθμόν ένα εμπορικό εταίρο της. Εν ολίγοις, ήρθε η ώρα να βιώσει και η Κίνα τη σκληρή αλήθεια, που λέει ότι όσο πιο ψηλά ανεβαίνεις στο βουνό, τόσο πιο απειλητικοί θα είναι οι άνεμοι. Παραμένει αβέβαιο ότι είναι καλά προετοιμασμένη για να τους αντιμετωπίσει.

“Καθημερινή”