Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών δεν χάνει ευκαιρία να δηλώνει με κατηγορηματικό τρόπο ότι όρος για να ξαναρχίσουν οι διερευνητικές επαφές είναι να περάσει ένα εύλογο διάστημα, κατά τη διάρκεια του οποίου η Τουρκία θα κρατηθεί μακριά και από επιθετική ρητορική και από έμπρακτες προκλήσεις. Από ό,τι φαίνεται, όμως, αυτό το διάστημα εκπνέει.
Ποιος θα μπορούσε να αρνηθεί ότι πρόκειται για λογική προϋπόθεση, όταν η τελευταία απόπειρα να ξαναρχίσουν οι διερευνητικές είχε τορπιλισθεί από την έξοδο του Oruc Reis στην δυνάμει ελληνική ΑΟΖ. Κι όμως, το καθοδηγούμενο από τη Γερμανία δίδυμο Μισέλ-Μπορέλ –σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες– πιέζει την Αθήνα να καθίσει άμεσα στο τραπέζι των διερευνητικών.
Όπως είναι γνωστό, η ελληνική θέση είναι ότι για να ξαναρχίσουν οι διερευνητικές πρέπει να προηγηθεί η “αποσυμπίεση” της έντασης. Οι Μισέλ και Μπορέλ αντιστρέφουν, απειλώντας εμμέσως την Αθήνα ότι μόνο εάν αρχίσουν οι διερευνητικές θα επιτευχθεί η “αποσυμπίεση”! Και δεν παραλείπουν, βεβαίως, να προσθέτουν πως από τη φύση τους οι διερευνητικές δεν επιδέχονται όρους όσον αφορά την ατζέντα. Εκεί –όπως είπαν– συζητούνται τα πάντα και άρα λύνεται και το πρόβλημα της ατζέντας!
Με άλλα λόγια, πιέζουν την Αθήνα να διαπραγματευθεί για όλα κι όχι μόνο για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας-ΑΟΖ, όπως επιδιώκει η ελληνική πλευρά. Προφανώς, όταν κάθεσαι στο τραπέζι δεν μπορείς να εμποδίσεις την τουρκική πλευρά να πει ό,τι θέλει, αλλά είναι στο χέρι της ελληνικής να αποφασίσει για ποιο θέμα θα εισέλθει σε διαπραγμάτευση.
Η τηλεδιάσκεψη του Καλίν με τους Ευρωπαίους πρεσβευτές
Η πίεση του διδύμου Μισέλ-Μπορέλ αποκτά πρόσθετη πολιτική σημασία εάν συνδυασθεί με τα όσα είπε ο στενός συνεργάτης του Ερντογάν, Ιμπραχήμ Καλίν, στους πρεσβευτές των κρατών-μελών της ΕΕ στην Άγκυρα, στην τηλεδιάσκεψη που είχε μαζί τους επί δίωρο στις 16 Δεκεμβρίου. Η συνομιλία εκείνη αφενός είναι αποκαλυπτική για την οπτική της Άγκυρας, αφετέρου εγείρει ερωτήματα για την ελληνική διπλωματία.
Ας τα πάρουμε, όμως, από την αρχή. Με βάση απολύτως έγκυρες πληροφορίες, ο Καλίν άρχισε την ομιλία του, λέγοντας ότι η κοινή ιστορία και γεωγραφία συνδέουν την Ευρώπη και την Τουρκία. Συνέστησε, μάλιστα, στην ΕΕ να παρακάμψει τις εθνικές ατζέντες των κρατών-μελών (υπονοώντας Ελλάδα και Κύπρο) και να δει τη μεγάλη εικόνα. Οι δύο πλευρές (ΕΕ και Τουρκία) μπορούν να συνεργασθούν με αμοιβαίο όφελος σε όλα τα μέτωπα, Συρία, Λιβύη, Καύκασο, Βόρεια Αφρική και Ανατολική Μεσόγειο.
Ο Καλίν είπε ρητά ότι η παρουσία των Ρώσων στον Καύκασο δεν αρέσει στην Τουρκία, αλλά δεν υπήρξε προθυμία από τη Δύση. Τόνισε, μάλιστα, πως η τουρκική παρουσία εκεί πρέπει να διαβασθεί από τη Δύση ως στρατηγικό πλεονέκτημα για την Ευρώπη, με την έννοια ότι εξισορροπεί τη ρωσική παρουσία. Είναι προφανές πως προσπάθησε να “πουλήσει” στους Ευρωπαίους αυτό που θέλουν να ακούσουν!
Η οπτική του ήταν σαφής: Υπάρχουν δύο γεωπολιτικές οντότητες, η Τουρκία και η ΕΕ και ως τέτοιες πρέπει να συνομιλήσουν, παρακάμπτοντας τα 1-2 κράτη-μέλη που παρεμβάλουν τη στενή εθνική οπτική τους. Και για να μην αφήσει καμία αμφιβολία, είπε χαρακτηριστικά ότι η Άγκυρα βλέπει την Ελλάδα πρωτίστως ως γειτονικό κράτος παρά ως κράτος-μέλος της ΕΕ! Αυτό επιδέχεται πολύ ανησυχητικών ερμηνειών.
Τι ζητάει η Τουρκία από την ΕΕ
Ο Τούρκος αξιωματούχος είπε ότι η Άγκυρα είναι έτοιμη και πως το μπαλάκι είναι στην πλευρά της ΕΕ. Έθεσε, μάλιστα, και τρεις απαιτήσεις:
- Την επικαιροποίηση της ευρωτουρκικής συμφωνίας του 2016 για το μεταναστευτικό.
- Την επικαιροποίηση της συμφωνίας για την τελωνειακή ένωση ΕΕ-Τουρκίας με σκοπό την περαιτέρω ανάπτυξη του εμπορίου.
- Την κατάργηση της βίζας για τους Τούρκους που επισκέπτονται τις χώρες-μέλη της ΕΕ.
Στη συνέχεια, ο Καλίν είπε ότι η απόσυρση του Oruc Reis δημιουργεί τις συνθήκες για να συνεργασθεί η Τουρκία με την ΕΕ (όχι την Ελλάδα και την Κύπρο) στην Ανατολική Μεσόγειο προς αμοιβαίο όφελος. Στο σημείο αυτό αναφέρθηκε και στη διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο, την οποία χαρακτήρισε ρητά «τουρκική πρόταση», ενώ οι Μισέλ και Μπορέλ την εμφανίζουν σαν δική τους. Δεν πρόκειται για ασήμαντη λεπτομέρεια. Αν είναι ακριβές αυτό που είπε ο Καλίν, τότε αποδεικνύεται πως το Βερολίνο και οι δύο κοινοτικοί αξιωματούχοι έχουν μετατραπεί σε πλασιέ της τουρκικής διπλωματίας εντός της ΕΕ.
Διερευνητικές και ΜΟΕ
Ο Καλίν κατέληξε με τα ελληνοτουρκικά. Εξέφρασε τη ζωηρή επιθυμία να ξαναρχίσουν οι διερευνητικές επαφές από το σημείο που είχαν διακοπεί το 2016 –όπως είπε– με ευθύνη της ελληνικής πλευράς. Πρόσθεσε ότι η Άγκυρα ήλπιζε πως η γερμανική διαμεσολάβηση θα είχε φέρει τις δύο πλευρές στο τραπέζι, αλλά αυτό δεν συνέβη, λόγω της ελληνοαιγυπτιακής συμφωνίας για μερική οριοθέτηση της ΑΟΖ.
Επίσης, τάχθηκε υπέρ και των συνομιλιών στο ΝΑΤΟ για στρατιωτικού χαρακτήρα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, καθώς και για έναρξη πολιτικού διαλόγου μεταξύ των δύο υπουργείων Εξωτερικών σε επίπεδο γενικών γραμματέων. Ας σημειωθεί ότι στις συνομιλίες στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, ο γενικός γραμματέας του Στόλτενμπεργκ έχει θέσει τον 25ο μεσημβρινό (χωρίζει στη μέση το Αιγαίο) ως ντε φάκτο όριο μεταξύ των δύο χωρών.
Για να περάσει ένα ελληνικό μαχητικό το 25ο μεσημβρινό προς ανατολάς πρέπει να ειδοποιεί το ΝΑΤΟ, το ίδιο και ένα τουρκικό προς δυσμάς. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι για να προστατεύει η ελληνική Αεροπορία τα ελληνικά νησιά του ανατολικού Αιγαίου πρέπει να ειδοποιεί το ΝΑΤΟ. Αντιθέτως, τα τουρκικά μαχητικά θα μπορούν να πετάνε στο ανατολικό Αιγαίο, χωρίς να ειδοποιούν το ΝΑΤΟ. Θα το ειδοποιούν μόνο εάν εισέλθουν στο δυτικό Αιγαίο, δηλαδή δυτικότερα της Σκύρου και της Πάρου!
Το τηλεφώνημα του Καλίν στη Σουρανή
Μόλις τελείωσε ο Καλίν, πήρε τον λόγο ο Έλληνας πρεσβευτής στην Άγκυρα Μιχάλης Διάμεσης. Αφού είπε ότι οι διερευνητικές δεν είχαν σταματήσει με ευθύνη της ελληνικής πλευράς, είπε ότι η Αθήνα θέλει την έναρξη «ειλικρινούς διαλόγου» (δεν χρησιμοποίησε τον όρο “διερευνητικές”), δίχως προκλήσεις. Στη συνέχεια συμφώνησε οι διερευνητικές (αυτή τη φορά χρησιμοποίησε τον όρο) πρέπει να αρχίσουν από εκεί που είχαν σταματήσει, προσθέτοντας ότι η Ελλάδα περιμένει ημερομηνία, αφού είναι η Τουρκία η προσκαλούσα.
Ο Καλίν απάντησε πως θα τηλεφωνήσει στη διπλωματική σύμβουλο του πρωθυπουργού πρέσβη Ελένη Σουρανή σε 1-2 εβδομάδες για να δρομολογηθεί η επανέναρξη των διερευνητικών. Αναφερόμενος, μάλιστα, στην ένταση που υπήρχε στις ελληνοτουρκικές σχέσεις είπε πως ό,τι έγινε έγινε και πως πρέπει να σταματήσει η επίρριψη ευθυνών (blame game).
Στο σημείο αυτό είναι αναγκαίο να θέσουμε ένα κρίσιμο ερώτημα: θεωρεί η Αθήνα πώς έχει περάσει το εύλογο διάστημα χωρίς τουρκικές προκλήσεις; Είναι δύσκολο να πιστέψω πως ένας έμπειρος και ικανός διπλωμάτης, όπως ο Διάμεσης θα απέκλινε από τη γραμμή του υπουργού του. Στη συνέντευξή του στο “Βήμα”, άλλωστε, ο Δένδιας είπε ρητά ότι η Ελλάδα αναμένει ημερομηνία από την Τουρκία, χωρίς κι αυτός να διευκρινίσει εάν θεωρεί πως έχει ήδη παρέλθει το εύλογο διάστημα χωρίς τουρκικές προκλήσεις. Από ό,τι φαίνεται, όμως, η Αθήνα είναι έτοιμη να καθίσει στο τραπέζι. Υπενθυμίζω ότι οι Μητσοτάκης και Ερντογάν είχαν ορίσει τη Σουρανή και τον Καλίν αντιστοίχως ως το διπλωματικό κανάλι της μεταξύ τους επικοινωνίας.
Οι άλλοι πρεσβευτές
Μετά τον Έλληνα πρεσβευτή, τον λόγο πήρε
