Αιχμάλωτοι του Ισλάμ και του Ερντογάν

του ΠΑΝΤΕΛΗ ΣΑΒΒΙΔΗ

Το 1993 ένας Αμερικανός διανοητής, ο Σάμιουελ Χάντινγκτον, είχε γράψει ένα άρθρο για την σύγκρουση των πολιτισμών. Οι περισσότεροι συνάδελφοί του στην Ελλάδα (και στο εξωτερικό) σχεδόν το γελοιοποίησαν, αναγνωρίζοντας όμως τη θεωρητική ικανότητα του συγγραφέα του.

Στην Ελλάδα –για τον άλλο κόσμο δεν γνωρίζω– το ίδιο έγινε και με το βιβλίο του Αχμέτ Νταβούτογλου «Στρατηγικό βάθος», το εμβληματικό έργο στο οποίο στηρίχτηκε θεωρητικά η νεοοθωμανική επέκταση της Τουρκίας.

Υπάρχει ένα πρόβλημα με την ελληνική διανόηση, η οποία μας ενδιαφέρει εν προκειμένω, διότι διαμορφώνει τη συνείδηση της ελληνικής κοινωνίας και προφανώς θα επηρεάζει και τους επίδοξους πολιτικούς: Ή έχει μικρό ορίζοντα αντιληπτικότητας ή πάσχει από διάφορα συμπλέγματα που δεν της επιτρέπουν να δει την ουσιαστική φύση των πραγμάτων.

Το βιβλίο του Χάντινγκτον εκδόθηκε την περίοδο των σύγχρονων βαλκανικών πολέμων. Ο Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας επιχειρεί έναν διαχωρισμό των πολιτισμών που έρχονται –ή θα έρθουν– σε σύγκρουση, και όταν αναφέρεται στην Ορθοδοξία μιλά ουσιαστικά για τη ρωσική Ορθοδοξία, την οποία φυσικά εντάσσει εκτός του Δυτικού πολιτισμού.

Αλλά δεν είναι ο μόνος που συγχέει τα όρια του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Όποιο σχετικό βιβλίο έχω διαβάσει, προσδιόριζε διαφορετικά τα όρια αυτά. Θα σας είναι γνωστό ότι στο περίφημο βιβλίο του Duroselle διαχωριζόταν ο ελληνικός πολιτισμός από τον ευρωπαϊκό, θεωρώντας πως η Ευρώπη άρχισε με τον Καρλομάγνο.

Εν πάση περιπτώσει, το θέμα μας δεν είναι μία, ακόμη, ευρωπαϊκή σύγχυση. Το ερώτημα που μας απασχολεί είναι αν πράγματι βρισκόμαστε σε μια εντεινόμενη σύγκρουση πολιτισμών, και πιο συγκεκριμένα αν ο Δυτικός πολιτισμός απειλείται από τον ισλαμικό.

Η προσέγγισή μας είναι δημοσιογραφική, αλλά όταν βλέπουμε τον Ερντογάν να μπορεί να απειλεί τη Δύση με αποσταθεροποίηση επικαλούμενος το Ισλάμ, να καταφέρνει να κινητοποιεί τζιχαντιστές και να τους μεταφέρει πέρα-δώθε, να συμπαρατάσσονται μαζί του όλες οι μουσουλμανικές χώρες, ήπιες και σκληρές στην αντίδρασή του κατά της άμυνας της Ευρώπης από τον ισλαμικό φονταμενταλισμό, να κινητοποιούνται απλοί μουσουλμάνοι και να δολοφονούν Ευρωπαίους πολίτες στο όνομα του Ισλάμ και στη δόξα του προφήτη του, οι Ευρωπαίοι ηγέτες να μην γνωρίζουν πώς να αντιδράσουν και να περιορίζονται σε επαναλαμβανόμενες δηλώσεις, ε, λοιπόν, τότε, έχουμε μια σύγκρουση.

Κι επειδή αφορά τρόπους ζωής και αντιλήψεις για το πώς διάγεται αυτή η ζωή, έχουμε μια πολιτισμική σύγκρουση.

Μια σύγκρουση η οποία έχει φαουστικά χαρακτηριστικά, όχι μόνο από πλευράς ευρωπαϊκής –που στο κάτω-κάτω διεξάγεται στην ευρωπαϊκή ήπειρο–, αλλά και από πλευράς ισλαμιστών οι οποίοι επιδιώκουν να επιβάλουν τα θέλω τους.

Η Δυτική άποψη «ας έρθουν μετανάστες αλλά να προσαρμοστούν στις ευρωπαϊκές αξίες» είναι άνευ σημασίας, αφού το Ισλάμ ενέχει στη θεολογία του την κατάκτηση των απίστων.

Και παρότι και ο ευρωπαϊκός και ο ισλαμικός πολιτισμός είναι παρακμάζοντες –κατά Όσβαλντ Σπένγκλερ– πολιτισμοί (δεν έχουν τι να επιδείξουν εδώ και πολλά χρόνια, άρα έφτασαν στο τέλος της κυκλικής πορείας τους, πάντα κατά Σπένγκλερ), ο ισλαμικός είναι εκείνος που δείχνει επιθετικά, κατακτητικά χαρακτηριστικά. Ο ευρωπαϊκός κάθεται πάνω στην ευμάρειά του χωρίς να αντιλαμβάνεται ότι απειλείται αυτή η ευμάρεια.

Βεβαίως, γίνονται κοινωνιολογικές και πολιτικές μελέτες διάκρισης του Ισλάμ, και κυρίως των ισλαμιστών που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν σε ευρωπαϊκές χώρες από τους ισλαμιστές των χωρών της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής, αλλά το τελικό δια ταύτα είναι ένα: και οι μεν και οι δε εμφορούνται με μίσος κατά της Δύσης και είναι αποφασισμένοι να συγκρουστούν μαζί της. Και αυτήν την επιθυμία τους αξιοποιεί ένας επικίνδυνος πολιτικός των ημερών, ο Ταγίπ Ερντογάν.

Ο Ερντογάν είναι που εργαλειοποιεί το Ισλάμ. Κάτι πρέπει να κάνει η Δύση μαζί του.

Ο Δυτικός πολιτισμός δεν μπορεί να αντιμετωπίσει αυτήν την σύγκρουση διότι έχει καταρχάς ένα κενό ταυτότητας που παλαιότερα του το παρείχε ο Χριστιανισμός, έχει μια εσωτερική αυτοκαταστροφική δυναμική, τα οικονομικά του όρια είναι σαφή και προσδιορισμένα, και μια κοινωνία που σταδιακά εκπνέει αγνοώντας πώς να αμυνθεί.

Μόνο μια σύγκλιση ΗΠΑ, Ευρώπης, Ρωσίας και Κίνας μπορεί να επαναπροσδιορίσει τα δεδομένα.