Ο Φιλελευθερισμός χρειάζεται το έθνος. Έτσι τιτλοφορεί το εκτενές άρθρο του στο τεύχος Μαϊου- Ιουνίου 2022 του περιοδικού FOREIGN AFFAIRS ο Φράνσις Φουκουγιάμα. Πρόκειται για τον διάσημο και πολυδιαβασμένο Αμερικανό πολιτειολόγο και διεθνολόγο, καθηγητή στο  Πανεπιστήμιο Stanford και μέλος της Επιτροπής Ανασυγκρότησης της Ουκρανίας.

Ο Φουκουγιάμα θεωρεί ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία και ο σεβασμός των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων μπορούν κάλλιστα να συνυπάρξουν με την αξία του έθνους, με το εθνικό κράτος, με την εθνική ταυτότητα. Πιστεύει ότι οι φιλελεύθεροι δεν πρέπει να παρασύρονται από διεθνιστικές ιδεολογίες, αλλά να σέβονται το εθνικό κράτος ως ένα χρήσιμο πλαίσιο για την  ανάπτυξη της δημοκρατίας. Προβάλλει ως παράδειγμα τους Ουκρανούς που αγωνίζονται για την εθνική ταυτότητά τους.

Είναι δύσπιστος απέναντι στους υπερεθνικούς θεσμούς. Θυμίζει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει κάποια  κοινή ταυτότητα και ιστορία, αλλά παρά ταύτα παρουσιάζει δυσλειτουργίες. Έχει ισχυρό ρόλο στη ρύθμιση της οικονομικής πολιτικής, αλλά είναι πολύ αδύναμη στον τομέα της κοινής εξωτερικής πολιτικής. Σε τελευταία ανάλυση και η Ευρ. Ένωση βασίζεται στη σύγκλιση απόψεων και συμφερόντων των εθνικών κρατών. Αλλά και οι αμιγώς υπερεθνικοί  θεσμοί, όπως το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, βασίζονται στη βούληση των εθνικών κρατών για να επιτύχουν τους στοχους τους.

Ο Φράνσις Φουκουγιάμα έγινε γνωστός μετά την πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων όταν έγραψε το βιβλίο «Το τέλος της Ιστορίας» , όπου έκανε την πρόβλεψη για παγκόσμια επικράτηση της φιλελεύθερης δημοκρατίας και για αποδυνάμωση των εθνικών κρατών. Πριν από λίγα χρόνια με το βιβλίο του «Ταυτότητα» ζήτησε συγγνώμην και παραδέχθηκε το λάθος του: Όχι δεν είναι νομοτέλεια η παγκοσμιοποίηση. Τα εθνικά κράτη και οι εθνικές ταυτότητες έχουν μέλλον. Είναι δικαίωμα κάθε λαού να διαφυλάξει την εθνική και θρησκευτική ταυτότητά του, αρκεί να σέβεται τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Ουσιαστικά βλέπουμε ότι η αγωνία του είναι να συνδυάσει έθνος, εθνική ταυτότητα και δημοκρατία. Δεν συμφωνεί με τον ακραίο διεθνισμό ορισμένων φιλελευθέρων ούτε με τις αυταρχικές τάσεις ορισμένων εθνοκεντρικών. Απορρίπτει τα αυταρχικά καθεστώτα, αμφισβητεί όμως και την παγκοσμιοποίηση. Αρνείται πολιτεύματα τύπου Ρωσίας και Κίνας, αλλά αρνείται και την ισοπέδωση των εθνικών ταυτοτήτων στο όνομα του ατομοκεντρισμού.

Ο Φουκουγιάμα πιστεύει ότι το αδύναμο σημείο της φιλελεύθερης δημοκρατίας είναι η έλλειψη κάποιου ηθικού στόχου. Η απουσία μιας συνεκτικής δύναμης που θα δημιουργεί πνεύμα ομάδας, που θα συγκινεί το κοινωνικό σύνολο. Προτείνει, λοιπόν, να προβληθούν ενωτικά πρότυπα σε εθνικό επίπεδο, όπως είναι η κοινή ιστορία, η κοινή γλώσσα, η κοινή λογοτεχνία.

Αν μελετούσε τη Νεώτερη Ελληνική Ιστορία, ο Φουκουγιάμα θα διαπίστωνε ότι τα πρώτα Συντάγματα των Συνελεύσεων της Ελληνικής Επαναστάσεως πρωτοπορούν στον τομέα της σύνθεσης εθνικής ταυτότητας και φιλελεύθερης δημοκρατίας, με τα δεδομένα της εποχής εκείνης. Ιδίως το Σύνταγμα της Γ΄ Εθνοσυνελεύσεως της Τροιζήνας αποτελεί μία απόδειξη ότι οι αγωνιστές του 1821 είχαν την ωριμότητα να συνδυάσουν τις αξίες της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού με τα ιδανικά της δημοκρατίας και του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Το έθνος χρειάζεται τη φιλελεύθερη δημοκρατία. Αλλά και η φιλελεύθερη δημοκρατία χρειάζεται το έθνος. Οι σύγχρονες ευρωπαϊκές κοινωνίες απορρίπτουν τα αυταρχικά καθεστώτα, όπως απορρίπτουν και την ισοπεδωτική παγκοσμιοποίηση.

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ 28.5.2022