ΤΟ ΔΙΛΗΜΜΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΥΠΟΜΟΝΗΣ ΤΟΥ ΙΡΑΝ
Το πρόσφατο χτύπημα του Ισραήλ σε ιρανικό προξενείο έφερε την Τεχεράνη σε δύσκολη θέση.
10 Απριλίου 2024
Το Ιράν αντιμετωπίζει ένα δίλημμα μετά την ισραηλινή επίθεση την περασμένη εβδομάδα στο προξενείο του στη Δαμασκό, κατά την οποία σκοτώθηκαν επτά ανώτεροι αξιωματικοί του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης.
Δέχεται πίεση στο εσωτερικό για να ανταποκριθεί στο χτύπημα, αλλά ανησυχεί για το ενδεχόμενο να πυροδοτήσει μια ευρύτερη σύγκρουση.
Η κλιμάκωση έρχεται εν μέσω επαναλαμβανόμενων άμεσων επιθέσεων σε ιρανικούς στόχους που θα μπορούσαν να αποδυναμώσουν την περιφερειακή του ισχύ. Τους τελευταίους μήνες, το Ισραήλ εντείνει τις επιθέσεις σε ιρανικούς στόχους, ειδικά στη Συρία. Από τον Οκτώβριο, οι κανόνες εμπλοκής μεταξύ του Ισραήλ και του λεγόμενου άξονα αντίστασης του Ιράν έχουν κλίση υπέρ του Ισραήλ. Ο στρατός του Ισραήλ δεν πιστεύει ότι το Ιράν θα εξαπολύσει απευθείας στρατιωτικό χτύπημα ως αντίποινα για την επίθεση στη Δαμασκό, αλλά έχει λάβει εξαιρετικές προφυλάξεις καλώντας εφέδρους της πολεμικής αεροπορίας και ακυρώνοντας στρατιωτικές άδειες. Η υπόθεση είναι ότι το Ιράν θα περιμένει τον χρόνο του και θα ακολουθήσει μια πολιτική «στρατηγικής υπομονής».
Η υπομονή ως πολιτική
Το 2015, η κυβέρνηση του Προέδρου των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα ήταν η πρώτη που διατύπωσε μια πολιτική στρατηγικής υπομονής. Ο Ομπάμα τόνισε ότι οι μοναδικές προκλήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών απαιτούσαν επιμονή και χρησιμοποίησε αυτήν την πολιτική για να επιδιώξει στόχους που σχετίζονται με τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ενεργειακή ασφάλεια, το κλίμα και την πυρηνική ασφάλεια.
Οι ΗΠΑ εφάρμοσαν αυτή τη στρατηγική στην αντιμετώπιση της Βόρειας Κορέας διατηρώντας τον πολιτικό διάλογο με την Πιονγκγιάνγκ, διατηρώντας παράλληλα ανοιχτή την επιλογή στρατιωτικής δράσης. Η Κίνα το έχει χρησιμοποιήσει επίσης με την Ταϊβάν, καθώς το Πεκίνο περιμένει την κατάλληλη στιγμή για να επανενώσει το νησί με την ηπειρωτική χώρα. Και στις δύο περιπτώσεις, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα μπορούν να επιβάλουν τους όρους τους στους αντιπάλους τους, παρόλο που προτιμούν να μην τους ανταγωνίζονται.
Εξ ορισμού, αυτή η έννοια μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο από χώρες που απολαμβάνουν πλεόνασμα στρατιωτικής ισχύος έναντι των αντιπάλων τους και έχουν άλλες επιλογές, αλλά προτιμούν να εξαντλήσουν τα διπλωματικά μέσα πριν καταφύγουν σε αποφασιστική στρατιωτική δύναμη.
Το Ιράν, ωστόσο, δεν μπορεί να επικρατήσει των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ισραήλ.
Αντίθετα, χρησιμοποιεί τους περιφερειακούς παράγοντές του για να αποσπάσει την προσοχή των αντιπάλων του, ωθώντας τους να τους αναγνωρίσουν ως νόμιμο εταίρο στη διαχείριση των υποθέσεων της περιοχής, υποστηρίζοντας ψευδώς ότι είναι ανεξάρτητοι στη λήψη των αποφάσεών τους.
Το Ιράν δεν βλέπει καμία χώρα ως αιώνιο εχθρό, παρόλο που η επανάσταση του Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί το 1979 χαρακτήρισε τις Ηνωμένες Πολιτείες ως τον Μεγάλο Σατανά και το Ισραήλ ως το απόλυτο κακό. Αυτές οι ταμπέλες δεν είναι απαραίτητα ιστορικά αναπόφευκτα, αλλά μάλλον βολικά συνθήματα που μπορούν να παραιτηθούν κάτω από κατάλληλες καταστάσεις. Μετά την πυρηνική συμφωνία το 2015, οι ιρανικές αρχές αφαίρεσαν πολλά από τα επαναστατικά συνθήματα που περιέγραφαν τις ΗΠΑ ως τον Μεγάλο Σατανά από τα τείχη των ιρανικών πόλεων.
Το Ιράν άρχισε να χρησιμοποιεί την έννοια της στρατηγικής υπομονής μετά τη δολοφονία του διοικητή της Δύναμης Κουντς Κασέμ Σουλεϊμανί από τις ΗΠΑ στη Βαγδάτη το 2020. Έκτοτε, η Τεχεράνη επέλεξε μια λεπτή σύγκρουση με τις Ηνωμένες Πολιτείες αντί για άμεση αντιπαράθεση. Δεν έχει προβεί σε ενέργειες που θα μπορούσαν να βλάψουν σοβαρά τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Προειδοποίησε, μάλιστα, την κυβέρνηση Τραμπ πριν χτυπήσει αμερικανικούς στόχους στο Ιράκ για να εκδικηθεί τη δολοφονία του Σουλεϊμανί. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, προσπάθησε επίσης να αντεπιτεθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποιώντας ιρακινές πολιτοφυλακές.
Αντίσταση στην πίεση για αντίποινα
Ωστόσο, οι πρόσφατες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή δείχνουν ότι η Τεχεράνη πραγματικά υποφέρει από στρατηγικό αδιέξοδο. Το Ιράν για άλλη μια φορά αντιμετωπίζει το πρόβλημα να θέλει να απαντήσει για να αποτρέψει το Ισραήλ από το να εξαπολύσει περισσότερες επιθέσεις, ενώ παράλληλα είναι προσεκτικό για να αποφύγει έναν ολοκληρωτικό πόλεμο.
Η Τεχεράνη πιστεύει ότι πρέπει να ανταποκριθεί για να δείξει την ετοιμότητά της για αντιπαράθεση αλλά με υπολογισμένο τρόπο χωρίς να προκαλέσει κλιμάκωση ή να θύματα.
Ο δισταγμός του να ανταποδώσει είναι μια ένδειξη ότι η Ισλαμική Επανάσταση δεν είναι παρά μια χάρτινη τίγρη.
Η Τεχεράνη έχει επανειλημμένα υποσχεθεί απάντηση. Το IRGC εξέδωσε δήλωση καθησυχάζοντας τον ιρανικό λαό ότι θα κάνει το Ισραήλ να μετανιώσει για τις ενέργειές του στη Δαμασκό. Ο αρχηγός του γενικού επιτελείου του Ιράν, Μοχάμαντ Μπαγκερί, δήλωσε σε ομιλία του κατά τη διάρκεια της κηδείας του ανώτερου διοικητή της Δύναμης Κουντς, στρατηγού Μοχάμαντ Ρέζα Ζαχέντι, ο οποίος σκοτώθηκε στην επίθεση, ότι η κατάρρευση του Ισραήλ είναι κοντά. Ο ηγέτης της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα δήλωσε πρόσφατα ότι μια ιρανική απάντηση είναι αναπόφευκτη – αν και δεν διευκρίνισε αν θα προερχόταν από το εσωτερικό του Ιράν ή από τις σιιτικές πολιτοφυλακές του στο Ιράκ, τη Συρία και τον Λίβανο. Και ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν Αλί Χαμενεΐ απείλησε το Ισραήλ με ήττα.
Αυτές οι δηλώσεις, ωστόσο, είναι απλώς αλαζονικές. Το Ιράν δεν θέλει οι πληρεξούσιοι του στη Μέση Ανατολή να το αντιλαμβάνονται ως αδύναμο επειδή θα διέβρωνε την εντύπωση που προσπαθεί να οικοδομήσει για τον εαυτό του ως μια ισχυρής και χώρας. Ωστόσο, ιρανικά μέσα ενημέρωσης και ορισμένοι αξιωματούχοι έχουν ζητήσει αυτοσυγκράτηση, υποστηρίζοντας ότι η βομβιστική επίθεση στο προξενείο μπορεί να είναι μια παγίδα που προορίζεται να προκαλέσει οργή στο Ιράν και να απειλήσει την εσωτερική του σταθερότητα.
Ο ιρανικός Τύπος προετοιμάζει τους πολίτες να αποδεχθούν ότι τα αντίποινα είναι μάταια.
Παρά τις επανειλημμένες απειλές εκδίκησης της Τεχεράνης, η μακροπρόθεσμη στρατηγική της βασίζεται στη διατήρηση των επιτευγμάτων της τις τελευταίες δεκαετίες και στην αποφυγή οποιωνδήποτε σπασμωδικών αντιδράσεων. Φιλοδοξεί να καταλήξει σε συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες στην οποία οι τελευταίες να την αναγνωρίζουν ως ηγετική περιφερειακή δύναμη.
Αυτός ο στόχος βρίσκεται στο επίκεντρο της διαμάχης του όχι μόνο με τις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και με το Ισραήλ, το οποίο αρνείται να αναγνωρίσει το Ιράν ως χώρα με ίση περιφερειακή επιρροή.
Οι φιλοϊρανοί αναλυτές προσπάθησαν να δικαιολογήσουν την καθυστέρηση στην απάντηση στο ισραηλινό χτύπημα υποστηρίζοντας ότι ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου δεν πρέπει να μπορεί να παραμείνει στην εξουσία με το πρόσχημα ότι η χώρα του βρίσκεται σε πόλεμο. Πιστεύουν ότι το Ιράν πρέπει να διατηρήσει την υπομονή του για να νικήσει τα σχέδια των εχθρών του. Οι Ιρανοί ηγέτες θα υιοθετήσουν έτσι μια στρατηγική στρατηγική υπομονής στην αντιμετώπιση αυτού του περιστατικού, όπως έχουν κάνει σε πολλές περιπτώσεις από την Ιρανική Επανάσταση. Θα απέχουν από την κλιμάκωση των περιφερειακών εντάσεων που μπορεί να οδηγήσουν σε άμεση σύγκρουση με το Ισραήλ ή τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, αντιμετωπίζουν την πρόκληση της συνέχισης της περιφερειακής ανάμειξης του Ιράν, ειδικά με το αυξανόμενο στρατηγικό κόστος και τους κινδύνους.
Αποφυγή Πολέμου
Για 30 χρόνια, το Ιράν προσπάθησε να δημιουργήσει μια αποτρεπτική αύρα γύρω του. Οι παρελάσεις πυραύλων, οι ασκήσεις και τα βίντεο κινουμένων σχεδίων έχουν σκοπό να εμφανίσουν δημόσια τη δύναμη και τη μόνιμη πολεμική ετοιμότητα του Ιράν, αλλά η πραγματικότητα στο έδαφος είναι εντελώς διαφορετική.
Η αποφυγή αντιπαράθεσης και η αποφυγή μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης με το Ισραήλ είναι σταθερές στην ιρανική εξωτερική πολιτική.
Δεδομένων των κανόνων που διέπουν τις σχέσεις μεταξύ των χωρών, το Ιράν πρέπει να ανταποκριθεί στην ισραηλινή επίθεση, αλλά είναι προσεκτικό να αποφύγει να προκαλέσει τη στρατιωτική οργή του Ισραήλ. Η Τεχεράνη ενημέρωσε ακόμη και τους σιίτες πληρεξουσίους της, όπως έκανε και με τη Χαμάς, ότι δεν θα συμμετείχε άμεσα στις μάχες εναντίον του Ισραήλ. Θα τους εξοπλίσει και θα τους χρηματοδοτεί, αλλά όχι σε βαθμό που να πυροδοτήσει έναν περιφερειακό πόλεμο που απαιτεί τη συμμετοχή του Ιράν.
Για το Ισραήλ, η ανατρεπτική ατζέντα του Ιράν είναι πολύ προφανής για να κρυφτεί, πόσο μάλλον να γίνει ανεκτή. Το κτίριο που βομβάρδισε το Ισραήλ στη Δαμασκό δεν ήταν ένα προξενείο με τη διεθνώς αναγνωρισμένη έννοια, αλλά μάλλον ένα κέντρο στρατιωτικού σχεδιασμού. Γιατί, τελικά, ανώτεροι αξιωματικοί του IRGC θα εργάζονταν εκτός διπλωματικής εγκατάστασης; Το Ιράν χρησιμοποιεί συχνά τις διπλωματικές του αποστολές για να εξαπλώσει την επιρροή του παγκοσμίως, ειδικά στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Για παράδειγμα, χρησιμοποίησε τα πολιτιστικά του κέντρα για να διαδώσει το σιιτικό δόγμα, γεγονός που οδήγησε στο κλείσιμο ορισμένων από αυτά σε πολλές χώρες.
Αλλά η καταστροφή του ιρανικού προξενείου στη Δαμασκό από το Ισραήλ είναι ένα κομβικό γεγονός, διότι θέτει την Τεχεράνη σε δύσκολη θέση, υποδεικνύοντας ότι οι κανόνες εμπλοκής μεταξύ των δύο χωρών έχουν αλλάξει προς όφελος του Ισραήλ.
Βαθιά στη συλλογική τους συνείδηση, οι Ιρανοί πιστεύουν ότι κανείς δεν μπορεί να τους νικήσει.
Ο λόγος δεν έχει να κάνει με στρατιωτική ισορροπία. Ο ιρανικός λαός είναι υπομονετικός και επίμονος. Ωστόσο, οι δύο τελευταίοι αιώνες δεν πήγαν καλά για τους Ιρανούς καθώς υπέστησαν συχνές ήττες από τη Ρωσία και τη Βρετανία.
Ο σύγχρονος πόλεμος αφορά την τεχνολογική καινοτομία, όχι μόνο την υπομονή.
Οι Ισραηλινοί τόνισαν την τεχνολογική τους υπεροχή στην αρχή των πρόσφατων αντιπαραθέσεων, οι οποίες διαφέρουν ριζικά από τους προηγούμενους αραβο-ισραηλινούς πολέμους. Οι ισραηλινές επιχειρήσεις εξαρτώνται περισσότερο από εξοπλισμό και όπλα υψηλής τεχνολογίας παρά από συμβατικούς πολέμους. Οι έντονοι βομβαρδισμοί και οι βομβαρδισμοί παραμεθόριων χωριών έχουν δώσει τη θέση τους σε στοχευμένες επιθέσεις.
Οι Ισραηλινοί λένε ότι μπορούν να στοχεύσουν αποθήκες, χειρουργεία drones και βάσεις εκτόξευσης πυραύλων με απόλυτη ευκολία. Ο Νασράλα έπρεπε μάλιστα να ζητήσει από τους μαχητές του να απόσχουν από τη χρήση κινητών τηλεφώνων και να μπλοκάρουν και να απενεργοποιήσουν τις κάμερες παρακολούθησης από το Διαδίκτυο. Ωστόσο, αυτές οι ενέργειες δεν εμπόδισαν τα ισραηλινά μη επανδρωμένα αεροσκάφη να στοχεύουν επιτυχώς διοικητές της Χεζμπολάχ. Δεν είναι περίεργο που το Ιράν ακολουθεί μια πολιτική στρατηγικής υπομονής.
