του Τζωρτζ Κέναν*, Αμερικανού διπλωμάτη
Αρχιτέκτονας του Ψυχρού Πολέμου ο Τζορτζ Κέναν, είχε δει έγκαιρα – πριν 26 χρόνια! – ότι η επέκταση του ΝΑΤΟ θα ήταν μοιραίο λάθος για τη Δύση. Στη φωτο με τον Πρόεδρο της Γιουγκοσλαβίας Μπροζ Τίτο, όταν ήταν πρεσβευτής στο Βελιγράδι.
Στα τέλη του 1996, διαδόθηκε ή επικράτησε η εντύπωση ότι είχε αποφασιστεί, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, να επεκταθεί το ΝΑΤΟ μέχρι τα σύνορα της Ρωσίας. Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι δεν μπορεί να ληφθεί καμιά επίσημη απόφαση πριν από την επόμενη σύνοδο κορυφής της συμμαχίας τον Ιούνιο.
Η χρονική στιγμή αυτής της αποκάλυψης – που συμπίπτει με τις προεδρικές εκλογές** και τις επακόλουθες αλλαγές σε υπεύθυνα πρόσωπα στην Ουάσιγκτον – δεν επέτρεψε στον μη γνώστη πώς και πού να εκφέρει ένα απλό σχόλιο. Η διαβεβαίωση που δόθηκε στην κοινή γνώμη ότι η απόφαση, έστω και προκαταρκτική, ήταν οριστική, δεν ενθάρρυνε ούτε τις μη αντικειμενικές απόψεις.
Αλλά κάτι υψίστης σημασίας διακυβεύεται εδώ. Και ίσως να μην είναι πολύ αργά να προωθήσουμε μια άποψη που πιστεύω ότι δεν είναι μόνο δική μου, αλλά την συμμερίζονται πολλά άλλα άτομα με μεγάλη εμπειρία και, στις περισσότερες περιπτώσεις, πιο πρόσφατη, των ζητημάτων που αφορούν στη Ρωσία. Χωρίς περιστροφές, αυτή η άποψη είναι ότι η διεύρυνση του ΝΑΤΟ θα ήταν το πιο μοιραίο λάθος στην αμερικανική πολιτική ολόκληρης της μεταψυχροπολεμικής εποχής.
Μια τέτοια απόφαση αναμένεται να πυροδοτήσει τις εθνικιστικές, αντιδυτικές και μιλιταριστικές τάσεις της ρωσικής κοινής γνώμης, να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη της ρωσικής δημοκρατίας, να επαναφέρει την ατμόσφαιρα του Ψυχρού Πολέμου στις σχέσεις Ανατολής-Δύσης και να προσανατολίσει τη ρωσική εξωτερική πολιτική σε κατευθύνσεις που δεν μας συμφέρουν. Τελευταίο, αλλά εξίσου σημαντικό, θα μπορούσε να καταστήσει πολύ πιο δύσκολη, αν όχι αδύνατη, την επικύρωση από τη ρωσική Δούμα της συμφωνίας Start II και περαιτέρω μειώσεις των πυρηνικών όπλων.
Είναι, φυσικά, λυπηρό το γεγονός ότι η Ρωσία αντιμετωπίζει μια τέτοια πρόκληση τη στιγμή που η εκτελεστική της εξουσία*** βρίσκεται σε κατάσταση μεγάλης αβεβαιότητας και σχεδόν παράλυσης. Και είναι διπλά λυπηρό αν αναλογιστούμε την παντελή απουσία αναγκαιότητας για αυτό το βήμα. Γιατί, με όλες τις ελπιδοφόρες πιθανότητες που προέκυψαν από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, οι σχέσεις Ανατολής-Δύσης θα έπρεπε να επικεντρώνονται στο ερώτημα ποιος θα συμμαχούσε με ποιον και, επομένως, εναντίον ποιου σε μια μελλοντική φανταστική στρατιωτική σύγκρουση, εντελώς απρόβλεπτη και από τις πλέον απίθανες;
Γνωρίζω, φυσικά, ότι το ΝΑΤΟ βρίσκεται σε συνομιλίες με τις ρωσικές αρχές με την ελπίδα να καταστήσει την ιδέα της επέκτασης ανεκτή και αποδεκτή από τη Ρωσία. Υπό τις παρούσες συνθήκες, δεν μπορεί παρά να ευχηθεί κανείς την επιτυχία αυτών των προσπαθειών. Αλλά όποιος δίνει σοβαρή σημασία στον ρωσικό Τύπο δεν μπορεί να μην παρατηρήσει ότι ούτε η κοινή γνώμη ούτε η κυβέρνηση περιμένουν την προτεινόμενη επέκταση για να αντιδράσουν σε αυτήν.
Οι Ρώσοι ελάχιστα εντυπωσιάζονται από τις διαβεβαιώσεις των ΗΠΑ ότι δεν εκφράζουν εχθρική πρόθεση. Θα θεωρούσαν ότι κλονίζονται το κύρος τους (πάντα πρωταρχικής σημασίας στη συνείδηση των Ρώσων) και τα συμφέροντά τους στον τομέα της ασφάλειάς τους. Δεν θα είχαν, φυσικά, άλλη επιλογή από το να αποδεχτούν την επέκταση ως de facto στρατιωτικό γεγονός. Αλλά θα συνέχιζαν να το βλέπουν ως απόρριψη από τη Δύση και πιθανότατα θα αναζητούσαν αλλού εγγυήσεις για ένα ασφαλές και ελπιδοφόρο μέλλον για τους εαυτούς τους.
Προφανώς δεν θα είναι εύκολο να αλλάξει μια απόφαση που έχει ήδη ληφθεί ή έχει γίνει σιωπηρά αποδεκτή από τα 16 κράτη μέλη της συμμαχίας. Ωστόσο, απομένουν ακόμη λίγοι μήνες μέχρι την οριστική απόφαση. Ίσως αυτή η περίοδος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να τροποποιηθεί το σχέδιο επέκτασης με τέτοιο τρόπο ώστε να μειωθούν οι δυσάρεστες επιπτώσεις που έχει ήδη στη ρωσική κοινή γνώμη και πολιτική.
*Ο George Frost Kennan (1904 – 2005) ήταν Αμερικανός διπλωμάτης και ιστορικός. Ήταν ο εμπνευστής του Δόγματος Τρούμαν, ανάσχεσης δηλ. της επέκτασης της Σοβιετικής Ενωσης κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και υποστηρικτής του Σχεδίου Μάρσαλ. Διετέλεσε πρεσβευτής των ΗΠΑ στη Μόσχα (1952), στο Βελιγράδι (1961-62), Σύμβουλος του υπουργείου Εξωτερικών (1942-50) και Διευθυντής Σχεδιασμού Πολιτικής (1947-1949).
**Οι εκλογές με τις οποίες ο Δημοκρατικός Μπιλ Κλίντον ανανέωσε την προεδρική του θητεία.
***Πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας ήταν ο Μπόρις Γιέλτσιν.
Μετάφραση: Ευάγγελος Δ. Νιάνιος
Πηγή: https://www.les-crises.fr/l-elargissement-de-l-otan-une-erreur-fatale-george-kennan-05-02-1997/ από The New York Times, George F. Kennan , 05-02-1997.
