Οι διορισμοί Φιντάν και Γκιουλέρ στο υπουργικό συμβούλιο υπόσχονται συνέχεια στο καθεστώς
Fehim Taştekin. [email protected]
Μετάφραση: Σάββας Καλεντερίδης
Το σύστημα μπαίνει σε ένα ασφαλές λιμάνι. Ο Ερντογάν είναι στο τιμόνι. Οι νέοι κάτοχοι της θέσης του υπουργού μπορούν να παρεκκλίνουν από την πορεία όσο το επιτρέπει ο “καπετάνιος”.
Το νέο υπουργικό συμβούλιο είναι πολύ νέο! Δεν υπάρχει οικογενειοκρατία. Αυτοί που έλεγαν ότι «δεν θα έφευγαν ποτέ από το υπουργείο τους» έφυγαν. Αναφέρομαι κυρίως στον SS – Σουλεϊμάν Σοϊλού παρακαλώ! Και δευτερευόντως στον Χουλουσί Ακάρ!
***
Αποφεύγοντας κλισέ προβλέψεις όπως «θα ψάχνουμε εκείνους που έφυγαν» ή «ανοίγει μια νέα σελίδα» ή « αυτοί είναι πιο γεράκια από τους άλλους», θα πρέπει να πούμε εκ των προτέρων τα εξής: Στο φρικτό καθεστώς που εξασφαλίζει την επιβολή ενός ανθρώπου, αυτός που θα λέει την τελευταία λέξη είναι ο ίδιος, το αφεντικό είναι το ίδιο αφεντικό. Για την επιβίωση του συστήματος, μπορείτε να δείτε διαφορετικά στυλ ή σχήματα χωρίς να αποκλίνουν πολύ από τη διαδρομή, ενώ εξαλείφεται η ανάγκη ανανέωσης του συστήματος.
Από την άποψη αυτή, ο διορισμός του προέδρου της MIT Hakan Fidan στο Υπουργείο Εξωτερικών, η τοποθέτηση του υπερσυβούλου της Προεδρίας İbrahim Kalın στη θέση του διοικητή της ΜΙΤ, και η αντικατάσταση του Akar από τον Αρχηγό Γενικού Επιτελείου Yaşar Güler «εθνική ασφάλεια», μας δείχνουν ότι η «μάχη κατά της τρομοκρατίας», οι «επιχειρήσεις πέρα από τα σύνορα» και οι «επεμβάσεις σε ξένες χώρες» θα συνεχιστούν. Οι αλλαγές θέσης δείχνουν ότι η επιχειρησιακή σύγκλιση μεταξύ MIT και ΥΠΕΞ θα αυξηθεί. Η εξωτερική πολιτική με γνώμονα την εθνική ασφάλεια μπορεί να αλληλοτροφοδοτείται τόσο στο Υπουργείο Εξωτερικών όσο και στη MIT.
***
Χρειάζονται λίγα λόγια για εκείνους που έφυγαν. Δεν πρέπει να τους αδικήσουμε. Ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου “πυροβολούσε” καλά στο διπλωματικό μέτωπο για την πολεμική εξωτερική πολιτική του Ερντογάν. Ήταν ικανός στο να τροφοδοτεί τη φωτιά, να μην απορροφά τις εντάσεις που δημιουργούσαν οι ηγέτες. Όταν αναφερόμαστε σε θέματα όπως Γαλάζια Πατρίδα, Λιβύη, Συρία, Κούρδοι, YPG-PYD, Κουρδιστάν, Καύκασος, Κύπρος, Ελλάδα, ΕΕ, ΝΑΤΟ, S-400 και FETO, ο Τσαβούσογλου ήταν ένα γεράκι. Όσοι κατέχουν αυτή τη θέση είναι γνωστοί και ως «επικεφαλής της διπλωματίας», αλλά ο Τσαβούσογλου στάθηκε άτυχος με αυτό το θέμα. Ήταν δεξιοτέχνης στο να κοροϊδεύει τους ομολόγους του. Η ικανοποίηση που δημιουργεί αυτό στην εσωτερική πολιτική είναι απαράμιλλη!
Ο Φιντάν δεν είχε «φωνή», αλλά διεξήγαγε παράλληλη διπλωματία με τις επαφές που έκανε τη μια μέρα στην Τρίπολη, την άλλη στην Ερμπίλ ή στη Βαγδάτη, την επόμενη μέρα στη Δαμασκό, τη Μόσχα ή την Τεχεράνη, κάτι που δημιουργούσε ένα αίσθημα παράκαμψης του Υπουργείου Εξωτερικών.
Ο Καλίν, από την άλλη, ήταν υπεύθυνος για την άμεση διπλωματία του Προέδρου, ειδικά στους προβληματικούς φακέλους με ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και Ρωσία. Οι επαφές του Καλίν που επικεντρώθηκαν στην εθνική ασφάλεια, έκλεβαν ρόλο από το πεδίο του Τσαβούσογλου.
***
Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Φιντάν, η MIT ανέλαβε την ταυτότητα μιας εκτελεστικής οργάνωσης στο πεδίο, σε μια διαδικασία που ξεκίνησε με την οργάνωση, την εκπαίδευση και τον εξοπλισμό της συριακής αντιπολίτευσης. Τώρα υπάρχει μια ΜΙΤ που πραγματοποιεί δολοφονίες και επιχειρήσεις με τα ένοπλα μη επιθετικά ελικόπτερα στη Συρία και το Ιράκ. Από αυτήν την άποψη μοιράζεται τον ίδιο χώρο με το Υπουργείο Άμυνας και τις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις. Ηγείται και διαχειρίζεται ένοπλες ομάδες στη Συρία. Χρησιμοποιεί παράλληλους μηχανισμούς με τις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις (ΤΕΔ). Δίνει γραμμή στους ηγέτες του Δημοκρατικού Κόμματος του Κουρδιστάν – KDP στο Ερμπίλ. Καταστέλλει την Πατριωτική Ένωση του Κουρδιστάν – PUK με απειλητικούς τρόπους στη Σουλεϊμανίγια. Λέει στους σουνίτες πολιτικούς στη Βαγδάτη και στους Τουρκμένους στο Κιρκούκ τι πολιτικές να ακολουθήσουν. Λειτουργεί επίσης ως μεσολαβητής μεταξύ ομάδων φιλικών προς την Τουρκία που βρίσκονται σε αντίθεση μεταξύ τους. Εμπλέκεται σε επαφές με άλλους παράγοντες, ιδιαίτερα Σιίτες, που η κανονική διπλωματία δεν μπορεί να διαχειριστεί. Υπήρχε επίσης μια πτυχή αυτής της επιχείρησης που μιμήθηκε τον Κασέμ Σουλεϊμανί.
Διευθύνει την κυβέρνηση της Τρίπολης και τους εταίρους της στη Λιβύη και την ίδια στιγμή ξεκινά διαπραγματεύσεις με αντίπαλα μέρη όπως ο Χαλίφα Χάφταρ. Εκατοντάδες τέτοιες ενέργειες έκανε η ΜΙΤ στα Βαλκάνια. Ένας άλλος τομέας όπου η MIT έχει αποκτήσει φήμη, είναι οι «απαγωγές ανθρώπων από ξένες χώρες». Δεκάδες άνθρωποι μεταφέρθηκαν στην Τουρκία μέσω επιχειρήσεων απαγωγής που πραγματοποιήθηκαν σε διάφορες χώρες. Αυτές οι επιχειρήσεις είναι γεμάτες παρανομίες, συμπεριλαμβανομένων των κατηγοριών για «απαγωγές» και «βασανιστήρια». Είναι πιθανό να μην υπάρξει διακοπή σε αυτές τις επιχειρήσεις, τώρα που ο Φιντάν φεύγει από τη σκιά και περνάει στο χώρο της διπλωματίας. Ο Φιντάν, από την άλλη, θα αντιμετωπίσει πολλές ερωτήσεις στο εσωτερικό και το εξωτερικό που σχετίζονται με ενοχλητικά ζητήματα. Φυσικά, η συζήτηση με έναν πρώην αρχηγό πληροφοριών μπορεί να κάνει τους συνομιλητές του ευερέθιστους.
***
Τώρα αναρωτιέται κανείς τι θα αλλάξει με τον Φιντάν.
– Δεν αναμένεται ανατροπή στην αυξημένη επιχειρησιακή ικανότητα της MIT. Ενώ η αντιπολίτευση έχει υποσχεθεί να ξαναφέρει την κλασική διπλωματία στο Υπουργείο Εξωτερικών, τώρα με τον Φιντάν η εξωτερική πολιτική και η διπλωματία θα αποκτήσει χαρακτηριστικά πυλώνα των πληροφοριών.
– Επί του παρόντος, υπάρχουν πολλοί ενεργοί φάκελοι για τη Συρία, το Ιράν, το Ιράκ, τη Λιβύη και την Ουκρανία με τους οποίους συνδέεται ο Φιντάν. Το δενδρύλλιο μπορεί επίσης να προωθήσει τους φακέλους ως υπουργός.
– Το πιο σημαντικό ζήτημα είναι ο κουρδικός φάκελος. Το 2009, ως αναπληρωτής σύμβουλος του Πρωθυπουργού, βρισκόταν στην αντιπροσωπεία που συναντήθηκε με το PKK στο Όσλο. Με την ίδια ιδιότητα, συναντήθηκε με τον Αμπντουλάχ Οτσαλάν στο Ιμράλι. Στη συνέχεια διεξήγαγε διαπραγματεύσεις με τον Οτσαλάν ως επικεφαλής της MIT. Από το 2015, όλα όσα είχαν συμφωνηθεί κατά τις συνομιλίες του κράτους με το ΡΚΚ δαπανήθηκαν στον πόλεμο που ακολούθησε εναντίον των Κούρδων της Τουρκίας. Φυσικά, τον ποιον δρόμο θα ακολουθήσει ο Φιντάν στο Κουρδικό, δεν είναι δικό του θέμα, γι’ αυτό θα αποφασίσει αυτός που βρίσκεται στην κορυφή. Εάν επιλέξει ο Ερντογάν το δρόμο της πολιτικής λύσης, τότε ο Fidan μπορεί να είναι αποτελεσματικός στη διαδικασία.
– Ο Φιντάν βρέθηκε στο επίκεντρο κατά τις επαφές και τις συνομιλίες εξομάλυνσης και με τη Δαμασκό. Εάν ο Ερντογάν είναι σοβαρός και επιδιώκει την εξομάλυνση με τη Δαμασκό, η εμπειρία του Φιντάν θα μπορούσε να είναι πολύ χρήσιμη για τη θέση του στο ΥΠΕΞ.
Η εξομάλυνση με τη Δαμασκό έχει να κάνει με τη στρατιωτική θέση της Τουρκίας στη Συρία. Η διπλωματία μπορεί να διαχειριστεί τη διαδικασία ανάλογα με την τελική απόφαση για την τουρκική στρατιωτική παρουσία στη χώρα αυτή. Σε αυτήν τη διαδικασία, είναι σημαντικό σε ποια κατεύθυνση είναι προσανατολισμένη η στρατιωτική ηγεσία. Το 2014, διέρρευσαν οι κασέτες της σύσκεψης πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας στο γραφείο του πρωθυπουργού, στην οποία συζητήθηκε η απάντηση στην απειλή του ΙΚ κατά του τάφου του Σουλεϊμάν Σαχ. Εκεί, ο τότε υφυπουργός Εξωτερικών Feridun Sinirlioğlu και ο τότε 2ος Αρχηγός Γενικού Επιτελείου Yaşar Güler επέμειναν να σταλούν στρατεύματα στη Συρία. Ο Γκιουλέρ πρότεινε η κρατική βιομηχανία πυρομαχικών ΜΚΕ να παράγει περισσότερα πυρομαχικά με τα χρήματα του Κατάρ και να τα στείλει στην συριακή αντιπολίτευση. Δηλώνοντας ότι έστειλαν περίπου 2.000 φορτηγά με όπλα και πυρομαχικά στη Συρία, ο Φιντάν δήλωσε ότι «δυσκολεύτηκε να καταλάβει γιατί θα έπρεπε να γίνει μια στρατιωιτκή επιχείρηση για τον τάφο» και προειδοποίησε ότι αν γίνει μια τέτοια επιχείρηση, θα αρχίσουν «να εκρήγνυνται πολλές βόμβες στο εσωτερικό της Τουρκίας και ότι τα σύνορα δεν είναι υπό έλεγχο». Ενώ ο Γκιουλέρ και ο Σινιρλίογλου πίεζαν για την επιχείρηση, ο Φιντάν υποστήριξε ότι, αν τελικά αποφασιζόταν να γίνει στρατιωτική επιχείρηση, θα έπρεπε να υπάρχει και μια δικαιολογία. Τότε ακούστηκε να λέει ότι μπορούσε να στείλει 4 άνδρες στο εσωτερικό της Συρίας να εκτοξεύσουν 8 ρουκέτες κατά της Τουρκίας ή να επιτεθούν απευθείας στον τάφο του Σουλεϊμάν Σαχ. Τότε η Τουρκία θα αποκτούσε το “δικαίωμα” να εισβάλει στρατιωτικά στη Συρία, αλλά τόνισε ότι θα έπρεπε να φυλαχτούν καλά τα σύνορα. Έχοντας αποδείξει την πίστη του στον Ερντογάν, ο Γκιουλέρ είναι πλέον υπουργός Άμυνας. Πράγματι, πρέπει να περιμένουμε να δούμε αν θα υπάρξει διαφορετική εκτίμηση από τη στρατιωτική πτέρυγα σχετικά με την αλλαγή της τρέχουσας πορείας στη Συρία.
***
Συμπερασματικά, είναι μεγάλο ζήτημα να βγει από το σκοτάδι στο φως ένα άτομο που ο Ερντογάν αποκαλεί «το κουτί με τα μυστικά μου». Λαμβάνοντας υπόψη τις ακαδημαϊκές σπουδές του Fidan και την πρακτική του εμπειρία στη MIT, η σύνθεση ευφυΐας και διπλωματίας θα μπορούσε ενδεχομένως να αυξήσει την αποτελεσματικότητά του.
Το 2008-2009, ενώ εργαζόταν στη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας, το Ισραήλ, με μια αντιδιπλωματική στάση, αντιτάχθηκε στην ανάληψη από τον Φιντάν της διοίκησης της MIT με το σκεπτικό ότι ο ίδιος ήταν υπέρ του Ιράν. Ωστόσο, στην εποχή του Φιντάν, ο πόλεμος επιρροής και οι κρυφές συγκρούσεις με το Ιράν έφτασαν σε πρωτοφανή επίπεδα. Με τον Φιντάν στη θέση του υπουργού, μια οπισθοδρόμηση στους τρέχοντες φακέλους ομαλοποίησης των σχέσεων της Τουρκίας με μια σειρά από χώρες, όπως για παράδειγμα με το Ισραήλ, είναι απίθανη. Τόσο ο Φινταν όσο και ο Kalın συμμετέχουν ήδη στις διαδικασίες αυτές. Υπήρχε ήδη ο Φιντάν στο πρώτο στάδιο των βημάτων εξομάλυνσης με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία, την Αίγυπτο και το Ισραήλ. Αυτή η διαδικασία μπορεί να αποκτήσει δυναμική στη νέα περίοδο.
Είναι δύσκολο να προβλέψουμε πόσο θα ωφελήσει η εμπειρία της «βαθιάς διπλωματίας» που απέκτησε ο Fidan στη λεκάνη της Μέσης Ανατολής στις σχέσεις με τη Δύση. Η ανοιχτή διπλωματία απαιτεί διαφορετική εμπειρία από τη σκοτεινή διπλωματία. Ο χρόνος θα δείξει αν έχει διπλωματική ικανότητα ο Φιντάν στο νέο του πόστο.
Γενικά με τον Φιντάν στη θέση του υπουργού Εξωτερικών μπορεί να γίνει μια εκτίμηση ότι στις εξωτερικές σχέσεις θα κυριαρχήσει η διάσταση της ασφάλειας και θα επισκιαστεί η οικονομική διάσταση. Ο Mehmet Şimşek, ο οποίος ανέλαβε την θέση του επικεφαλής του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών, μπορεί να κλείσει το όποιο έλλειμμα παρουσιαστεί στις οικονομικές σχέσεις.
Οι διορισμοί Φιντάν και Γκιουλέρ στο υπουργικό συμβούλιο υπόσχονται συνέχεια στο καθεστώς. Το σύστημα μπαίνει σε ένα ασφαλές λιμάνι. Ο Ερντογάν είναι στο τιμόνι. Οι νέοι κάτοχοι της θέσης του υπουργού μπορούν να παρεκκλίνουν από την πορεία όσο το επιτρέπει ο “καπετάνιος”. Όσον αφορά την αλλαγή στο υπουργείο Εσωτερικών, μπορεί να λεχθεί ότι ο Ερντογάν έχει εξασφαλίσει τη δική του θέση απέναντι στους εταίρους του.
