Ο αγωγός φυσικού αερίουEastmed, μια περίπλοκη επιλογή για τη μείωση της ευρωπαϊκής εξάρτησης από το ρωσικό αέριο

Της Marina Rafenberg, ανταποκρίτριας στην Αθήνα της Le Monde, 12-3-2022

Μετάφραση και επεξεργασία : Αλκης Καλλιαντζίδης

Καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση επιδιώκει να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο, το Σχέδιο του αγωγού φυσικού αερίου Eastmed, το οποίο επρόκειτο να συνδέει τα υπεράκτια κοιτάσματα φυσικού αερίου στα ανοικτά του Ισραήλ και της Κύπρου με την Ελλάδα και την Ευρώπη, επιστρέφει ξανά στο τραπέζι. Αλλά εξακολουθεί να είναι πολύπλοκη η υλοποίησή του.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ανάγκασε την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) να αναθεωρήσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο, κάτι που θα μπορούσε να αναβιώσει το σχέδιο του αγωγού φυσικού αερίου Eastmed, που οφείλει να συνδέει τα υπεράκτια κοιτάσματα φυσικού αερίου στα ανοικτά του Ισραήλ και της Κύπρου με το υπόλοιπο της Ευρώπης. Αυτός είναι τουλάχιστον ο διακαής πόθος της Αθήνας, η οποία τα τελευταία χρόνια ώθησε τους Αιγύπτιους, Ισραηλινούς και Κύπριους, εταίρους της, να δημιουργήσουν μια συμμαχία με επίκεντρο αυτό το κοινό σχέδιο – αλλά και στην ανάγκη να συνασπιστούν απέναντι στην Τουρκία. Η ανακάλυψη υδρογονανθράκων στα ανοικτά των ακτών της Κύπρου είχε ως αποτέλεσμα έναν αγώνα δρόμου για την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου και του πετρελαίου. Η Άγκυρα έχει στείλει πολλές φορές γεωτρύπανα στην αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) της Κύπρου. Το καλοκαίρι του 2020, ένα τουρκικό σεισμικό σκάφος εξερεύνησης, που έπλεε κοντά σε πολλά ελληνικά νησιά, δημιούργησε μια άνευ προηγουμένου ένταση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.

Για τον Θανάση Δαβάκη, επικεφαλή της ελληνικής αποστολής στο ΝΑΤΟ, «η ουκρανική κρίση απαιτεί περισσότερη υποστήριξη για την εκμετάλλευση κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο (…) και μεγάλα περιφερειακά έργα όπως ο αγωγός φυσικού αερίου Eastmed». Στην ελληνική εφημερίδα Καθημερινή, ο Eran Lerman (αριστερά), αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Στρατηγικής και Ασφάλειας της Ιερουσαλήμ υποστηρίζει επίσης ότι, «με την εγκατάλειψη του Nord Stream 2 και τις σχέσεις με τη Ρωσία που ενδέχεται να διαταραχθούν για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, το ζήτημα της οικονομικής βιωσιμότητας του αγωγού φυσικού αερίου Eastmed θα μπορούσε και πάλι να τεθεί».

Διαφοροποίηση των πηγών εφοδιασμού

Ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης είναι πιο επιφυλακτικός. «Θα εξετάσουμε όλες τις εναλλακτικές διαδρομές φυσικού αερίου, συμπεριλαμβανομένου του Eastmed», είπε, κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης στο κοινοβούλιο. «Αλλά ο τρόπος για να αποκτήσουμε πιο γρήγορα προμήθειες είναι αυτή τη στιγμή να στραφούμε στο υγροποιημένο φυσικό αέριο από την Αίγυπτο». Με μήκος περίπου 2.000 χιλιομέτρων, ο Eastmed, μεγάλο μέρος του οποίου θα πρέπει να είναι υποθαλάσσιο, θα πρέπει να μπορεί να μεταφέρει μεταξύ 9 και 11 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου ετησίως από τα υπεράκτια αποθέματα στα ανοικτά των ακτών της Κύπρου και από το Ισραήλ προς την Ελλάδα και μετά στην υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση. Από το 2015 εντασσόταν στα έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος στον τομέα της ενέργειας, καθώς καθιστούσε δυνατή τη διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας φυσικού αερίου. «Οι μελέτες σκοπιμότητας θα έχουν ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2022, οπότε θα έχουμε ξεκαθαρίσει εάν αυτό το έργο είναι βιώσιμο και αν μπορεί να προχωρήσει», δήλωσε η Κύπρια υπουργός Ενέργειας Νατάσα Πηλίδη στους CyprusTimes στις 7 Μαρτίου 2022.

Ο Eastmed δεν έχει μέχρι στιγμής προκαλέσει μεγάλο ενθουσιασμό στους Ευρωπαίους. Τον Ιανουάριο δε του 2022, δέχθηκε τη χαριστική βολή. Από ποιον ; Από την Ουάσιγκτον που εξήγησε σε επιστολή της που έστειλε στην Αθήνα ότι δεν υποστήριζε πλέον αυτήν την πρωτοβουλία, επίσημα «για κυρίως οικολογικούς λόγους». «Σε μια εποχή που η ΕΕ στοχεύει να μειώσει την κατανάλωση φυσικού αερίου κατά 25% έως το 2030 και να επιτύχει ουδετερότητα άνθρακα έως το 2050, ο Eastmed δεν φαίνεται να είναι η βέλτιστη λύση – το κόστος του είναι ιδιαίτερα υψηλό (μεταξύ 7 και 9 δισεκατομμυρίων ευρώ). Χρειάζονται 5 χρόνια για να σχεδιαστεί και να κατασκευαστεί ο αγωγός και στη συνέχεια θα χρειαστεί να λειτουργήσει για τουλάχιστον 20 χρόνια για να έχει απόδοση επένδυσης», δήλωσε ο Charles Ellinas, ερευνητής σε ενεργειακά θέματα για το Atlantic Council. Η συμμαχία μεταξύ Ελλάδας, Ισραήλ, Κύπρου και Αιγύπτου θεωρείται επίσης, από τους Αμερικανούς, ως πηγή σύγκρουσης με την Τουρκία.

Για τον Τσαρλς Έλληνα, ακόμα κι αν η κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου Eastmed δεν καταλήξει, η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου παραμένει ένας ενδιαφέρον ενεργειακός κόμβος για την Ευρώπη. «Τα κοιτάσματα φυσικού αερίου νότια της ακτής της Κύπρου, που ανακαλύφθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 2000, περιέχουν τεράστια αποθέματα και μπορούν να αξιοποιηθούν», σημειώνει. Η Αίγυπτος υπέγραψε πρόσφατα συμφωνία με το Ισραήλ για την εισαγωγή φυσικού αερίου το οποίο στη συνέχεια θα είναι επεξεργάσιμο  σε δύο τερματικούς σταθμούς LNG και θα μπορεί να μεταφερθεί στην Ευρώπη σε μεγαλύτερες ποσότητες. Η Αίγυπτος είναι ο 13ος μεγαλύτερος παραγωγός υγροποιημένου φυσικού αερίου στον κόσμο και προωθεί το 35% της παραγωγής της στις εξαγωγές, κυρίως στην Ασία.

Το θέμα των πόρων των υδρογονανθράκων στην ανατολική Μεσόγειο θα πρέπει να ήταν στο μενού των συζητήσεων την Κυριακή 13 Μαρτίου 2022 μεταξύ του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Πριν λίγες μέρες ήταν ο Ισραηλινός πρόεδρος, Ισαάκ Χέρτζογκ, ο οποίος βρισκόταν σε περιοδεία σε Ελλάδα και Τουρκία. «Η κατάσταση στην Ουκρανία καθιστά ολοένα και πιο επιτακτική τη συνεργασία μεταξύ των κρατών της περιοχής σε ενεργειακά ζητήματα», επιμένει  ο κ. Έλληνας. Η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι απαραίτητη, αλλά προς το παρόν είναι επίσης απαραίτητο να υπάρχουν αποθέματα φυσικού αερίου».