της Μαρίας Ν. Παπαδοπούλου
Με αφορμή το εξαιρετικό αφιέρωμα στην οικογένεια Υψηλάντη της εκπομπής “Έρως Ελευθερίας” , οι συντελεστές της οποίας αξίζουν πολλά συγχαρητήρια, ας μου επιτραπεί στις πολυάριθμες πληροφορίες που επικοινώνησαν στο κοινό οι αξιολογότατοι προσκεκλημένοι τους, συμπληρωματικά να αναφερθώ παρακάτω στις άγνωστες στους περισσότερους πτυχές της καταγωγής , του παρελθόντος και της ιστορικής διαδρομής της Οικογένειας Υψηλάντη έως την έναρξη του Εθνικού Αγώνα.
Η οικογένεια Υψηλάντη καταγόταν από την Υψηλή του όρους Όφι στον Πόντο κι υπήρξαν συμπολεμιστές του Διγενή Ακρίτα.
Ο Διγενής Ακρίτας υπήρξε υπαρκτό πρόσωπο που το πιθανότερο είναι πως έζησε κάπου ανάμεσα στον 9ο με 10ο μΧ αιώνα εμπνέοντας με τα ανδραγαθήματα του τον ήρωα των γνωστών ακριτικών τραγουδιών .
Στα 900 μΧ επί Νικηφόρου Φωκά κι ενόσω αυτός ήταν ακόμα στρατηγός του Αυτοκράτορα Ρωμανού Β’ και πριν ο Νικηφόρος Φωκάς γίνει ο ίδιος αυτοκράτορας, κατεβαίνουν στην Τραπεζούντα όπου κι εγκαθίστανται.
(*Σημείωση: Το όρος Όφι βρίσκεται στα ανατολικά της Τραπεζούντας σε απόσταση 16ωρες από αυτήν με τα μέσα της εποχής).
Η οικογένεια έδωσε στην Ρωμανία (σσ. Βυζάντιο) πλήθος στρατιωτικών που καταλάμβαναν υψηλόβαθμα αξιώματα.
Στα 1150 μΧ περίπου ένας κλάδος τους ακολουθεί τον αυτοκράτορα Ιωάννη Κομνηνό ή Καλοϊωάννη κι εγκαθίστανται στην Κωνσταντινούπολη ως μέλη της αυλής του.
Περίπου στα 1400 μΧ η οικογένεια ενώνεται μέσω γάμου με μια ακόμα παλαιότερη και περιώνυμη οικογένεια που εγκαταβιεί κι αυτή στην Τραπεζούντα, τους Ξιφιλίνους.
Οι Ξιφιλίνοι έχουν έφεση στα εκκλησιαστικά , νομικά και φιλοσοφικά θέματα. Ένας από αυτούς, ο μεγάλος νομοδιδάσκαλος και λόγιος Ιωάννης Ξιφιλίνος , στενός φίλος του Μιχαήλ Ψελλού, στα 1064 μΧ (*Σημείωση: Δηλαδή 7 χρόνια πριν την μάχη του Ματζικέρτ…) ενθρονίζεται ως Οικουμενικός Πατριάρχης φέρων το όνομα Ιωάννης Η’ κι όταν πεθαίνει το 1075 ανακηρύσσεται σχεδόν αμέσως “Άγιος” της Ανατολικής Ορθοδόξου Χριστιανικής Εκκλησίας.
Μετά τον γάμο των οικογενειών στις αρχές του 15ου αιώνα, η οικογένεια αποκτά το επώνυμο “Υψηλάντης-Ξιφιλίνος” ή “Ξιφιλάνται”.
Στα αμέσως επόμενα χρόνια από την ένωση αυτή των οικογενειών ο Ιωάννης Ξιφιλίνος-Υψηλάντης ορίζεται ως Δομέστικος της Τραπεζούντας και νυμφεύεται την κόρη του Αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Μανουήλ Κομνηνού.
Έτσι γεννιέται ο κλάδος των Υψηλαντών -Ξιφιλίνων – Κομνηνών , από την οποία πλέον έλκει την καταγωγή της η οικογένεια Υψηλάντη που χρόνια αργότερα γέννησε τον Αρχηγό του Εθνικού μας Αγώνα.
Η οικογένεια παραμένει στην αυλή του αυτοκράτορα Εμμανουήλ Παλαιολόγου και στα 1453 μΧ πολεμά δίπλα στο πλευρό του γιου του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου κατά του Μωάμεθ του Πορθητή. Επομένως δίκαια ο Αρχηγός του Εθνικού μας Αγώνα, Αλέξανδρος Υψηλάντης έφερε το σπαθί του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου στο θηκάρι του.
Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης η επόμενη αναφορά που γίνεται στην οικογένεια Υψηλάντη είναι περίπου στα 1600 μΧ και στον επιφανή και πλούσιο κάτοικο της Κωνσταντινούπολης, Κωνσταντίνο Υψηλάντη προ- προ- προ πάππο του Αρχηγού της Ελληνικής Επανάστασης , Αλεξάνδρου Υψηλάντη.
Ο γιος του Κωνσταντίνου , Ιωάννης Υψηλάντης είναι αυτός που με δικά του χρήματα ανεγείρει το Οικουμενικό Πατριαρχείο κι ακόμα 10 Ορθόδοξες Εκκλησίες γύρω από αυτό στην περιοχή του Φαναρίου.
Ο γιος του Ιωάννη, Αλέξανδρος Υψηλάντης (παππούς των ηρώων μας Αλεξάνδρου και Δημήτριου Υψηλάντη) ορίζεται Μεγάλος Διερμηνέας (Δραγουμάνος) της Υψηλής Πύλης. Είναι αυτός που για λογαριασμό της υπογράφει στα 1774 την συνθηκολόγηση των Οθωμανών με την Τσαρική Ρωσία , γνωστή ως Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή, όπου και για πρώτη φορά ο παππούς Αλέξανδρος, κατά τις συνεννοήσεις προ της υπογραφής, κάνει δημόσια λόγο για την ανάγκη δημιουργίας Ελληνικού Ανεξάρτητου Κράτους.
(*Σημείωση: Η Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή έθεσε όλους τους υποτελείς Ορθόδοξους Χριστιανούς της οθωμανικής αυτοκρατορίας υπό την προστασία του Τσάρου κι έδωσε την δυνατότητα ελεύθερης ναυσιπλοΐας κι εμπορίου εντός κι εκτός οθωμανικής αυτοκρατορίας σε όσα πλοία των ορθοδόξων χριστιανών έφεραν την Ρωσική σημαία. Οι ειδικότεροι όροι αυτοί της Συνθήκης έδωσαν φτερά στον υπόδουλο Ελληνισμό φέρνοντας τον σε επαφή με τον εκτός οθωμανικής αυτοκρατορίας , έξω κόσμο. Ο Ελληνισμός στα επόμενα χρόνια από την υπογραφή της Συνθήκης, μέσα από τα μακρινά ταξίδια του, άρχισε να γίνεται κοινωνός των αρχών κι αξιών της Αμερικανικής κι εν συνεχεία της Γαλλικής Επανάστασης, των ιδεών του διαφωτισμού και του ρεύματος του εθνικισμού που μόλις αναδυόταν, δηλαδή της ανάγκης δημιουργίας εθνικών κρατών ,που υπήρξαν έμπνευση για την Ελληνική Επανάσταση.) .
Μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Κιουτσούκ Καϊναρτζή, ο παππούς Αλέξανδρος Υψηλάντης ορίζεται από τον Σουλτάνο Μεγάλος Ηγεμόνας της Μολδοβλαχίας κι ο γιος του Κωνσταντίνος Υψηλάντης,πατέρας των ηρώων μας και σύζυγος της Ελισάβετ, το γένος
Κωνσταντίνου Βακαρέσκου και Safta Kretzulescu, διορίζεται ως ο νέος Μεγάλος Διερμηνέας (Δραγουμάνος) της Υψηλής Πύλης. Πολύ σύντομα όμως αποσκιρτά από την θέση του αυτή, εγκαταλείπει την Οθωμανική αυτοκρατορία ,διαφεύγει στην Ρωσία και ζητά άσυλο .Αυτός κι η οικογένεια του σύντομα αποτελούν μέλη της αυλής του Τσάρου, όπου αποδίδεται στον πατέρα Κωνσταντίνο Υψηλάντη ο τιμητικός τίτλος του “Πρίγκιπα”, που φέρουν και τα παιδιά του.
Η αποσκίρτηση αυτή του Κωνσταντίνου Υψηλάντη όμως κόστισε στην οικογένεια την καθαίρεση από Ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας και τον μετέπειτα αποκεφαλισμό από τον Σουλτάνο Σελίμ Γ’ του πατέρα του, Αλεξάνδρου Υψηλάντη επ’αφορμη και του Ρωσοτουρκικού πολέμου που ξέσπασε το 1806 κι έληξε το 1812 με την υπογραφή της Συνθήκης του Βουκουρεστίου.
Πρόκειται για μια οικογένεια με ανυπέρβλητα κλέος, της οποίας το νήμα στην συνέχεια αναλαμβάνουν να συνεχίσουν ο αρχηγός της Ελληνικής Επανάστασης, Αλέξανδρος Υψηλάντης κι ο αδελφός του Δημήτριος Υψηλάντης,(εγγονοί του καρατομηθέντος), οι οποίοι πρωτοστατούν στην Ελληνική Επανάσταση , χωρίς ωστόσο να απομειώνεται εκ της αιτίας αυτής ο καθοριστικός ρόλος κι η καίρια συμβολή όλων των υπολοίπων μελών της οικογένειας Υψηλάντη στον Εθνικό μας Αγώνα.
Αναρωτιέμαι πόσοι σύγχρονοι “επιφανείς”, θα μπορούσαν να επιδείξουν αυτήν την φιλοπατρία κι αυτό το ήθος που έδειξε σε όλη την ιστορική της διαδρομή η οικογένεια Υψηλάντη- Ξιφιλίνου- Κομνηνού, μη διστάζοντας να εξαντλήσει το σύνολο της περιουσίας της για τα ιδεώδη και τα υψηλά ιδανικά της Εθνικής μας παλλιγγενεσίας.
Στις ημέρες μας δυστυχώς οι περισσότεροι των σύγχρονων “επιφανών” δεν χαρακτηρίζονται από αντίστοιχη ανδρεία , μεγαλοψυχία κι αφοσίωση στις αξίες του έθνους που θα τους ενέπνεε μια αληθινά αριστοκρατική καταγωγή, η χιλιετής ιστορική διαδρομή και οι συνεχείς αγώνες για την ευημερία του Ελληνισμού των προγόνων τους . ..
