του Olivier Babeau, καθηγητή Πανεπιστημίου
Αρκετά σχολεία στη Βαρκελώνη απομάκρυναν πρόσφατα από τις βιβλιοθήκες τους 200 βιβλία. Ανάμεσά τους βρίσκονται η Ωραία Κοιμωμένη του δάσους και η Κοκκινοσκουφίτσα, που θεωρούνται “στερεότυπα και σεξιστικά”. Μια εκκαθάριση που φτάνει στο ένα τρίτο του καταλόγου τους. Ως πρώτο βήμα είναι ανησυχητικό.
Μια τέτοια απόφαση πηγάζει πρωτίστως από την άγνοια του ρόλου των εν λόγω ιστοριών, που θεωρούνται “χωρίς παιδαγωγική αξία”. Διάβασαν την Κοκκινοσκουφίτσα με την έγνοια να μην πέφτουν θύμα σεξουαλικής κακοποίησης τα μικρά κορίτσια. Ένα δίδαγμα πάντα χρήσιμο χωρίς αμφιβολία. Στο βιβλίο του “Ψυχανάλυση των παραμυθιών“, ο Μπρούνο Μπετελέμ έδειξε τη βαθιά χρησιμότητα των παραμυθιών στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των νέων: δείχνουν, με τον δικό τους τρόπο, τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσουν τα παιδιά στη ζωή και πώς είναι δυνατόν να τις ξεπερνούν.
Είναι λοιπόν μια εξαιρετικά ανησυχητική παρεξήγηση για το τι είναι η ίδια η λογοτεχνία: μια νοητική εξερεύνηση όλων των ανθρώπινων αισχροτήτων, μια ιστορία δυνατοτήτων όπου τα πιο σκοτεινά βάθη της ψυχής πρέπει να έχουν τη θέση τους. Η αποκλειστικά ηθικιστική λογοτεχνία είναι τόσο αποστειρωμένη όσο η επίσημη τέχνη των Ναζί ή των κομμουνιστών. Η εξουσιοδότηση μόνο των κειμένων που κάνουν κατήχηση της καθημερινής ηθικής είναι τίποτα λιγότερο από την επανενεργοποίηση του σχεδίου ελέγχου της σκέψης που κυριάρχησε μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Η θέσπιση μιας αστυνομίας της ορθοδοξίας των βιβλίων είναι μια σημαντική υποχώρηση για μια Δύση του Διαφωτισμού που χτίστηκε ακριβώς στην άρνηση της θεοκρατικής εξουσίας να επιλέγει όσα έχουν ορθό περιεχόμενο και να καίει τα υπόλοιπα. Δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από το υπουργείο για την προώθηση της αρετής και την καταστολή του κακού που θεσπίστηκε στο Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν.
Δεν πρέπει ποτέ να φοβόμαστε τον άνθρωπο που έχει διαβάσει πολλά, αλλά να τρέμουμε, σύμφωνα με τη περίφημη φράση του Θωμά Ακινάτη, «τον άνθρωπο του ενός βιβλίου». Όλα πρέπει να μπορούν να λέγονται, να γράφονται και να διαβάζονται. Το να πιστεύουμε ότι οι πολίτες δεν είναι σε θέση, με τη δύναμη της λογικής και μέσω της αντιπαράθεσης στοιχείων, να κάνουν συλλογικά καλές ηθικές επιλογές, ισοδυναμεί με την άρνηση της ίδιας της δυνατότητας της δημοκρατίας. Δεν κάνουμε τους ανθρώπους ενάρετους κρύβοντας την ύπαρξη κακού ή του λάθους, αλλά αντιθέτως δίνοντάς τους τη δυνατότητα να φτάσουν στη δική τους κρίση. Ένας πολιτισμός που αρχίζει να ταξινομεί τα βιβλία του, ανεξάρτητα από τα κίνητρά του, βρίσκεται σε φάση υποβάθμισης. Αυτή η κίνηση είναι απολύτως όμοια με αυτήν που απαγορεύει τις Ικέτιδες του Αισχύλου, αλλάζει το τέλος της Κάρμεν ή καταδικάζει μια μορφή του παρελθόντος, όπως ο Χριστόφορος Κολόμβος, του οποίου κάποιες πλευρές της ζωής δεν συνάδουν με τους ηθικούς κανόνες του 21ου αιώνα μας. Ο κόσμος μας γίνεται ανόητα Μανιχαϊκός. Βοηθούμενες από την εφησυχασμό ή την ντροπή παρατηρητών ανίκανων να ορθώσουν ανάστημα σε αυτούς που προσποιούνται ότι ενσαρκώνουν το στρατόπεδο του Καλού, οι εξαγνιστικές ορμές γίνονται όλο και πιο βίαιες και απρόσκοπτες.
Ο Ουγκώ είπε ότι το άνοιγμα ενός σχολείου κλείνει μια φυλακή. Φοβόμαστε ότι η αφαίρεση βιβλίων από τα σχολεία και, συνεπώς, ο αποκλεισμός της γνώσης τους, είναι ο καλύτερος τρόπος για να αρχίσουμε να ανοίγουμε γκούλαγκ. Η κοινωνία μας πρέπει να αντιδράσει στην ύπουλη επέλαση των νέων λογοκριτών, ανεξάρτητα από το πόσο αξιέπαινες είναι οι προθέσεις τους.
Ολοι οι άνδρες είναι σεξουαλικά αρπακτικά…
του Benoît Rayski, δημοσιογράφου, δοκιμιογράφου
Μετά από αίτημα των φεμινιστικών οργανώσεων, τα σχολεία της Καταλονίας αφαίρεσαν από τη βιβλιοθήκη τους πολλά παραμύθια με το αιτιολογικό ότι μεταδίδουν σεξιστικά στερεότυπα. Είναι καλό, αλλά είναι λίγο αργά. Για αιώνες, αυτά τα ψευδο-παραμύθια προκάλεσαν τρομερές καταστροφές. Εκατομμύρια
Κύριος κατηγορούμενος: Η Ωραία κοιμωμένη. Σ’ αυτό το βιβλίο, ο τρόμος είναι φως φανάρι και δεν μπορούμε παρά να προσυπογράψουμε την απαγόρευση αυτού του απαίσιου κουρελιού. Γιατί η Ωραία κοιμάται τον ύπνο του δικαίου, αθώου, μικρού παιδιού. Ένας άνδρας, που καταχρηστικά ονομάζεται γοητευτικός Πρίγκιπας, πλησιάζει και την φιλάει! Η Ωραία όμως δεν συναίνεσε σ’ αυτό αφού κοιμάται. Πρόκειται ξεκάθαρα για βιασμό.
Le petit chaperon rouge figure aussi sur la liste noire des féministes. L’analyse de cette vindicte est un peu compliquée. Elle nécessite quelques efforts. Nous les avons faits pour vous. Le Petit chaperon rouge porte un panier avec des victuailles pour sa grand-mère. Le propos est clair : l’assigner a un rôle de future ménagère. Faisons confiance aux féministes qui auront à cœur de concocter une nouvelle mouture de l’histoire avec un garçon dans le rôle du Petit chaperon rouge.
Η Κοκκινοσκουφίτσα είναι επίσης στη μαύρη λίστα των φεμινιστριών. Η ανάλυση αυτής της τιμωρίας είναι λίγο περίπλοκη. Χρειάζεται κάποια προσπάθεια. Την καταβάλαμε για σάς. Η Κοκκινοσκουφίτσα πηγαίνει με ένα καλάθι φαγητό στη γιαγιά της. Ο σκοπός είναι σαφής: την προορίζει για το ρόλο μελλοντικής νοικοκυράς. Ας εμπιστευτούμε τις φεμινίστριες που έχουν κατά νου να δημιουργήσουν μια νέα εκδοχή της ιστορίας, με ένα αγόρι στο ρόλο του Κοκκινοσκούφη.
Από την άλλη πλευρά, πρέπει να εκπλαγούμε ότι η Χιονάτη και οι εφτά νάνοι διέφυγαν τη σφαγή. Επειδή αυτός ο μύθος είναι πιο άσεμνος και πιο φαλλοκρατικός από τους προηγούμενους. Το όμορφο πλάσμα ζει με επτά άνδρες με καταστροφική σεξουαλική όρεξη (αυτό λέγεται για τους νάνους). Και τι κακό δεν έκαναν στη Χιονάτη; Η πέννα μας αρνείται να περιγράψει αυτές τις φρικαλεότητες. Πώς να φανταστείς ότι μπόρεσε να μείνει αγνή μετά από επαναλαμβανόμενους ομαδικούς βιασμούς.
Αλλά το μέλλον φαίνεται πολλά υποσχόμενο μόλις απελευθερωθεί από αυτές τις τερατώδεις ιστορίες. Υπάρχουν κακές μάγισσες στα παραμύθια: η αφόρητη αντανάκλαση ενός τερατώδους μισογυναισμού. Στα βιβλία που θα επεξεργαστούν οι φεμινίστριες, θα αντικατασταθούν από κακούς μάγους.
Αρμόζει επίσης να καταστεί υποχρεωτική η ανάγνωση του Δέρματος γαϊδάρου [Ζακ ντεμύ, 1970] στα σχολεία. Ένας μύθος εποικοδομητικός να το πάρουν όλοι οι αθώοι. Περιγράφει τον θαυμάσιο αγώνα ενός κοριτσιού που ντύνεται δέρμα γαϊδάρου για να ξεφύγει από τη λαγνεία ενός αιμομίκτη πατέρα. Μήνυμα προς τα κοριτσάκια: όλοι οι πατέρες θέλουν να χαρούν την αγνότητα τους. Μήνυμα προς όλες τις γυναίκες εν γένει: Όλοι οι άνδρες είναι σεξουαλικά αρπακτικά.
Μετάφραση: Ευάγγελος Δ. Νιάνιος
