Λευτέρης Τσουλφίδης: Ποιο το μέλλον της Ευρώπης;

Στις ημέρες μας διαπιστώνουμε έξαρση του διεθνούς ανταγωνισμού σε μια προσπάθεια στήριξης της χαμηλής και φθίνουσας κερδοφορίας. Ηδη από το 2008 η διεθνής οικονομία βρίσκεται σε υφεσιακή κατάσταση και η εκτίμησή μας (βασιζόμενη στην εξέλιξη της κερδοφορίας) διαπιστώνει συνέχιση της ύφεσης μέχρι περίπου τα τέλη της τρέχουσας δεκαετίας. Ολα αυτά πριν να έχουν προκύψει η πανδημία και ο πόλεμος στην Ουκρανία. Και τα δύο αναμένεται να έχουν σειρά οικονομικών συνεπειών με πρώτη την επιτάχυνση της απο-παγκοσμιοποίησης, όπως αυτή εκδηλώνεται στη μείωση του όγκου του διεθνούς εμπορίου. Τα στοιχεία δείχνουν ότι στη διάρκεια της άνθησης 1985-2008 ο όγκος του διεθνούς εμπορίου αυξανόταν με μέσο ετήσιο ρυθμό 9,2% και τα χρόνια της ύφεσης, μετά το 2008 μέχρι και το 2020, μειώθηκε στο 0,7%. Τα πρόσφατα 3 χρόνια έχουμε ραγδαία πτώση του όγκου του διεθνούς εμπορίου, αρχικά λόγω πανδημίας και στη συνέχεια λόγω πολέμου.

Το αναπτυξιακό κύμα που σημειώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και διήρκεσε μέχρι το 2008 οφείλεται στην αύξηση της κερδοφορίας, προερχόμενης κυρίως από τη συγκράτηση των μισθών και τα χαμηλά επιτόκια. Μια αύξηση που ωστόσο ήταν ισχνή και ως εκ τούτου αδύναμη για να δημιουργήσει υγιή ανάπτυξη συνοδευόμενη με αύξηση της απασχόλησης.

Από το 2008 και μετά έχουμε αλλαγή φάσης της διεθνούς οικονομίας, η οποία περνά σε μακροχρόνια ύφεση, τις συνέπειες της οποίας μέχρι πρόσφατα οι κυβερνήσεις επιχειρούσαν να αμβλύνουν μέσω της ποσοτικής χαλάρωσης και της περαιτέρω μείωσης των επιτοκίων. Οι πολιτικές αυτές αντί να ενθαρρύνουν τις επενδύσεις οδήγησαν σε φούσκες, με τη χρηματιστηριακή να επικρέμαται μέχρι σήμερα, ενώ η «αξία» των κρυπτονομισμάτων κατακρημνίστηκε καθώς ο χρυσός ξαναβρίσκει τη λάμψη του επηρεάζοντας επιτόκια και πολιτικές ποσοτικής χαλάρωσης.

Υπό τις συνθήκες αυτές ο διεθνής ανταγωνισμός εντείνεται και ο προστατευτισμός παρουσιάζεται σαν σανίδα σωτηρίας για όλους τους εμπλεκόμενους. Η Ρωσία απειλείται περισσότερο από όλους από τον οικονομικό ανταγωνισμό και όχι από το ΝΑΤΟ και ό,τι άλλο επικαλείται ο κ. Πούτιν. Η Ρωσία επιδιώκει να διατηρήσει, αν όχι να ενισχύσει, την ανταγωνιστικότητά της αποκτώντας πρόσβαση σε ακόμα περισσότερες πηγές πρώτων υλών, ειδικευμένο εργατικό δυναμικό, προσόδους διαφόρων ειδών και σε οτιδήποτε άλλο συμβάλλει στη συντήρηση της όποιας ανταγωνιστικότητας και του προσοδοθηρικού χαρακτήρα της. Πράγμα που διαπιστώνεται από τις εξαγωγές της χώρας αυτής, αν εξαιρέσουμε το σιτάρι, τα υπόλοιπα εξαγώγιμα είναι αέριο, πετρέλαιο και μέταλλα. Απουσιάζουν τα βιομηχανικά προϊόντα.

Η ύφεση, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, δεν μπορεί παρά να ενταθεί και να συνοδευτεί με αυξήσεις τιμών όχι ως αποτέλεσμα της υψηλότερης ζήτησης, αλλά ως αύξησης του κόστους προερχόμενου από τον σχηματισμό ζωνών επιρροής και τον συνακόλουθο προστατευτισμό. Ετσι, αντί να οδηγούμαστε σε αύξηση της κερδοφορίας, εν τέλει προχωράμε στο ακριβώς αντίθετο, δηλαδή στη χειροτέρευση της θέσης όλων.

Η Ευρώπη για ακόμα μια φορά βρίσκεται στο επίκεντρο των εξελίξεων και δείχνει να μην μπορεί να αντεπεξέλθει στα νέα δεδομένα. Το μόνο, ίσως, αισιόδοξο είναι ότι μέσα από το αλληλοκαταστροφικό αδιέξοδο που διαμορφώνεται, αφενός μπορεί να επισπευστεί η εισαγωγή καινοτόμων και καθαρών τεχνολογιών εξοικονόμησης ενέργειας, αφετέρου να γίνει κατανοητό ότι η αλληλεξάρτηση μεταξύ χωρών ποτέ δεν ήταν μεγαλύτερη και άρα ο απομονωτισμός δεν είναι η απάντηση στα τρέχοντα μεγάλα και ανοιχτά ζητήματα. Ευχόμαστε αυτό να γίνει κατανοητό άμεσα και να εκπονηθούν πολιτικές που να προωθούν τη συνεργασία και φιλία των λαών χωρίς να χρειαστεί μια παγκόσμια συνδιάσκεψη ειρήνης μεταξύ «νικητών» και ηττημένων.

* Καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας

Εφημερίδα των Συντακτών