Η συμβολή των δημοσιογράφων στην ιστορία

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

του Γιώργου Ρωμαίου

Το κείμενο που ακολουθεί είναι η ομιλία μου στην απονομή βραβείων Κυπρίων δημοσιογράφων στις 6 Ιουνίου στο Προεδρικό Μέγαρο με κύριο ομιλητή τον Πρόεδρο κ.Αναστασιάδη.

Κύριε Πρόεδρε, αγαπητοί συνάδελφοι δυσκολεύομαι να συγκρατήσω τη συγκίνησή μου για τη συμμετοχή μου στη βράβευση έξι συναδέλφων. Αλλά και διότι επανήλθαν στη μνήμη μου οι μακροχρόνιοι επαγγελματικοί δεσμοί μου με την Κύπρο και φιλικοί δεσμοί με πρωταγωνιστές των αγώνων από το 1964.

Η τεχνολογική επανάσταση έχει προκαλέσει σεισμικές μεταβολές στα μέσα ενημέρωσης, ελεγχόμενα και μη. Αλλά ο σημαντικός ρόλος των δημοσιογράφων παραμένει καθοριστικός όχι μόνο στον τομέα της ενημέρωσης, αλλά και στη συμβολή στην Ιστορία. Ο δεύτερος, αυτός ρόλος, έχει ενισχυθεί με την παγκοσμιοποίηση της Οικονομίας και τις συνεχιζόμενες πολεμικές συγκρούσεις όχι μόνο στη Συρία.

Ένας ιστορικός ούτε την περίοδο που έζησε δεν μπορεί να την εξιστορήσει εάν δεν προσφύγει στα μέσα ενημέρωσης και κυρίως στις εφημερίδες, στις οποίες, συνήθως, πέραν από την περιγραφή των γεγονότων προσθέτουν το παρασκήνιο, την ερμηνεία και τις συνέπειες.

Μην εκπλαγείτε, ο πρώτος, ο οποίος έκανε ρεπορτάζ για να γράψει τα Ιστορικά ήταν ο Ηρόδοτος. Ήταν ο πρώτος ιστορικός που έγραψε εννέα βιβλία ιστορίας με προσωπικό ρεπορτάζ.

Ο Ηρόδοτος ήταν ο πρώτος ιστορικός, ο οποίος έγραψε τα εννέα βιβλία ιστορίας με προσωπικό ρεπορτάζ.

Σύμφωνα με τον ίδιο τον Ηρόδοτο, η έρευνά του διέρχεται από τα εξής στάδια : από την όψιν, τη γνώμην, την ιστορίην και, συμπληρωματικά, την ακοήν. Ιστορική αλήθεια διατυπώνεται μόνο όταν είναι δυνατή η αυτοψία, ο προσωπικός έλεγχος, η διαμόρφωση μιας γνώμης στηριγμένης σε γεγονότα.

Η ερευνητική μέθοδός του ήταν εμπειρική. Οι πληροφορίες του βασίστηκαν στην αυτοψία και σήμερα επιβεβαιώνονται από τις ιστορικές και αρχαιολογικές έρευνες.

Ο Ηρόδοτος γεννήθηκε στην Αλικαρνασσό το 480 και πέθανε στους Θουρίους της Ιταλίας το 430 προ Χριστού.

Μετά από 2.469 χρόνια θα επιβεβαιωθεί η ακρίβεια της ιστοριογραφίας του.

Το δεύτερο βιβλίο της Ιστορίας του, με τον τίτλο Ευτέρπη, αναφέρεται στην Αίγυπτο με εκτεταμένη αναφορά στους Έλληνες. Περιγράφει, όμως, και με λεπτομέρειες και την κατασκευή των εμπορικών πλοίων που έπλεαν στο Νείλο.

Όταν σε ανασκαφές βρέθηκε σχεδόν ακέραιο ένα αρχαίο ναυάγιο ο διευθυντής του Κέντρου Ναυτικής Αρχαιολογίας της Οξφόρδης δήλωσε ότι δικαιώθηκε η περιγραφή του Ηρόδοτου.

Ο νονός του δημοσιογράφου

Η πρώτη έντυπη εφημερίδα στην Ελλάδα κυκλοφόρησε την πρώτη Αυγούστου 1821. Τυπώθηκε σε τυπογραφικό μηχάνημα, το οποίο είχε στείλει ο Δημήτριος Υψηλάντης από την Τεργέστη. Εκδότης-συντάκτης ο Θεόκλητος Φαρμακίδης. Ο μόνος που διέθετε δημοσιογραφική εμπειρία. Είχε διατελέσει το 1813 εκδότης του Λόγιου Ερμή στη Βιέννη.

Το 1824 θα κυκλοφορήσουν στο Μεσολόγγι τα «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ», ανεπίσημο όργανο της Διοίκησης Δυτικής Ελλάδος, Εκδότης ο Ελβετός φιλέλληνας Ιάκωβος Μέγερ. Με την πολιορκία του Μεσολογγίου θα κλείσει οριστικά η εφημερίδα. Ο Μάγερ θα συμμετάσχει στην έξοδο και θα τραυματιστεί θανάσιμα.

Ο Κωστής Παλαμάς έγραψε στο Ελεύθερο Βήμα το 1926 «Ένας από σίδερο σκελετός έστεκε ριζωμένος επάνω σ’ένα τύμβο στο περιβόλι του Ηρώου, κι’ ότανε μου λέγανε, το πιεστήριο του Μάγερ». Στα γραφεία της Ένωσης Συντακτών στην Αθήνα είναι αναρτημένη η επιγραφή με τη φράση του Μάγερ : «Η δημοσίευσις είναι η ψυχή της Δικαιοσύνης».

Το κλείσιμο των «ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΧΡΟΝΙΚΩΝ» το 1826 συμπίπτει με τον ορισμό του δημοσιογράφου. Αποδίδεται στον Νικόλαο Σπηλιάδη και είναι απόδοση του γαλλικού publicist. Είχε, ήδη, μεταφράσει γαλλικά κείμενα, όπως η «περιήγησις εν Ελλάδι του Σατομπριάν».

Ιδρυτικό μέλος της Φιλικής Εταιρείας, ήλθε από την Κωνσταντινούπολη στην Ελλάδα και μετείχε στον αγώνα σε πολιτικές θέσεις. Το 1857 θα εκδοθούν τα «Απομνημονεύματα δια να χρησιμεύσωσιν εις την Νέαν Ιστορία των Ελλήνων 1821-1843). Καταγράφονται πολλά περιστατικά και μάχες του απελευθερωτικού αγώνα, όπως τα έζησε, αλλά και καταγράφησαν στις εφημερίδες. Να σημειωθεί ότι μέχρι το 1834 είχαν εκδοθεί εφτά εφημερίδες, με κατ’επάγγελμα δημοσιογράφους.

Πολεμικοί ανταποκριτές

Έχουν επωμιστεί την πλέον δύσκολη και επικίνδυνη για την ενημέρωση των πολιτών, αλλά και τη συμβολή τους στην Ιστορία.

Η πολεμική ανταπόκριση έχει συνδεθεί με δύο μεγάλους συγγραφείς. Τον Νομπελίστα Έρνεστ Χέμινγουέι και τον συγγραφέα Νίκο Καζαντζάκη. Και οι δύο θα αρχίσουν το ρεπορτάζ από τον Εμφύλιο Πόλεμο στην Ισπανία.

Ο Καζαντζάκης δεν ήταν δημοσιογράφος, αλλά περιηγητής. Τα κείμενα, όμως της πρώτης επίσκεψης στην Ισπανία τον Δεκέμβριο 1926 δημοσιεύτηκαν στην Εφημερίδα «Ελεύθερο Τύπο».

Τα τρία επόμενα ταξίδια, από τον Οκτώβριο 1932 μέχρι τον Ιανουάριο 1937 θα έχει την ιδιότητα του απεσταλμένου της εφημερίδας «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ».

Το 1937 θα κυκλοφορήσουν σε βιβλίο τα «Ισπανικά Ταξιδιωτικά». Θα προκαλέσει έντονες αντιδράσεις, διότι ήταν εμφανής ο θαυμασμός του προς τη «Νέα Ισπανία» του Φράνκο.

Ο Καζαντζάκης χαρακτηρίζονταν για τις ιδεολογικές μεταστροφές του. Όταν από το 1921 ως το 1924 παρακολουθούσε από την Γερμανία, όταν διέμενε, «την μπολσεβίκικη κίνηση» χαρακτηρίζεται ως κομμουνιστής, πληρωμένος από τη Μόσχα. Όταν το ενδιαφέρον του αυτό μετατοπίζεται και διασπάται το Κ.Κ.Ε. τον κατηγορούσε για πράκτορα της Ιντέλλιτζες Σέρβις!

«Μπήκα στη Δημοσιογραφία για να γίνω συγγραφέας» είχε πει κάποτε η Οριάνα Φαλάτσι. Αυτή την πορεία επέλεξε και ο Νομπελίστας συγγραφέας Έρνεστ Χέμινγουεϊ. Είχε αρχίσει την δημοσιογραφική σταδιοδρομία του στα 18 του χρόνια στην Εφημερίδα Kansas City Star. Είχε και την εμπειρία των πολέμων με τη συμμετοχή του στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο ως εθελοντής τραυματιοφορέας και είχε τραυματιστεί σοβαρά.

Οι ανταποκρίσεις του από τον Εμφύλιο Πόλεμο και την Μικρασιατική Καταστροφή, οι οποίες δημοσιεύτηκαν στην Καναδική Εφημερίδα Toronto Star Weekly διακρίνονται για την δημοσιογραφική αντικειμενικότητα με αφηγηματική τεχνική υψηλού επιπέδου.

Η φυγή των Ελλήνων από την Ανατολική Θράκη περιγράφεται με τέτοια δύναμη και αποτυπώνεται τόσο ακαριαία που είναι αδύνατον να αφήσει τον αναγνώστη ασυγκίνητο.

Η ιστορία παίζει συχνά παιχνίδια. Όταν ο Χέμινγουέϊ κατέγραφε την Ελληνική τραγωδία στην Τουρκία και την Θράκη ο Νίκος Καζαντζάκης, με εντολή του Ελευθερίου Βενιζέλου, θα βρεθεί στον Πόντο και θα διασώσει 150.000 Έλληνες, τους οποίους θα μεταφέρει με πλοία στη Θεσσαλονίκη. Ήταν, τότε, Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Πρόνοιας.

Το έπος του 1940 ήταν και το ηρωϊκό έπος της δημοσιογραφίας. Σαράντα ένας δημοσιογράφοι με την πένα τους κατέγραψαν τις ηρωϊκές μάχες των Ελλήνων Στρατιωτών κατά των Ιταλικών στρατευμάτων.

Δύσκολη και επικίνδυνη η καταγραφή των γεγονότων, αλλά δυσκολότερη και η αποστολή του ρεπορτάζ στις εφημερίδες. Τα κείμενά τους ήταν η πρώτη ύλη για τους ιστορικούς.

Είχα την τύχη να έχω δασκάλους στο ΒΗΜΑ το 1958 τρεις από τους κορυφαίους πολεμικούς ανταποκριτές, τον Παύλο Παλαιολόγο, τον Γεώργιο Ρούσσο και τον Γιώργο Μανιατάκο.

Δυστυχώς οι Πόλεμοι όχι μόνο δεν σταμάτησαν, αλλά συνεχώς πληθύνονται Με την εμφάνιση της Τηλεόρασης, στους δημοσιογράφους πολεμικούς ανταποκριτές προστέθηκαν οι οπερατέρ και οι φωτογράφοι. Ο ανταγωνισμός των ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης και οι συνεχείς πολεμικές συρράξεις έχουν αλλάξει το σκηνικό και πολλαπλασιάσει τα θύματα.

Από έκθεση της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων προκύπτει ότι το 2006 ήταν παγκοσμίως η χειρότερη χρονιά με θύματα δημοσιογράφους. Έχουν καταγραφεί 100 θάνατοι, με πλέον φονική χώρα το Ιράκ.

Να σημειωθεί ότι η συμμετοχή των οπερατέρ και των φωτογράφων στην απεικόνιση των πολεμικών συρράξεων δεν έχει υποκαταστήσει τον σημαντικό ρόλο των πολεμικών ανταποκριτών, αλλά και των πολιτικών αναλυτών.

Η ιστορία των πολεμικών συγκρούσεων είναι πίσω από την εικόνα. Είναι οι πρωταγωνιστές, τα αίτια της σύγκρουσης, οι στόχοι των εμπλεκομένων και οι επιπτώσεις πέραν από τα μέτωπα.

Παράδειγμα οι χιλιάδες πρόσφυγες από την Συρία και την Αφρική και πολύνεκρες επιθέσεις των τζιχαντιστών στην Ευρώπη συνέβαλαν στην αύξηση των εθνικιστών.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες τα φετινά βραβεία Πούλιτζερ δόθηκαν σε εφημερίδες που κάλυψαν πολύνεκρες βομβιστικές επιθέσεις σε Συναγωγές, Σχολεία και Εφημερίδες. Η επίθεση στην εφημερίδα Capital Gazette είχε πέντε δημοσιογράφους νεκρούς.

Ο Άλκης Κωνσταντινίδης φωτογράφος του Reuter τιμήθηκε για την φωτογραφική κάλυψη της Προσφυγικής κρίσης στα σύνορα Ηνωμένων Πολιτειών και Μεξικού.

Να θυμίσω ότι τον Ιανουάριο 2015 ομάδα Τζιχαντιστών θα εισβάλουν στα γραφεία του Σατυρικού περιοδικού Carlie Hebdo. Δώδεκα νεκροί και είκοσι τραυματίες.

Με βραβείο Πούλιτζερ τιμήθηκε η New York Times για το ρεπορτάζ σχετικό με τα φορολογικά του Προέδρου Τράμπ. Και με το εθνικό βραβείο ρεπορτάζ τιμήθηκε η Wall Street Journal για την αποκάλυψη ότι ο Τραμπ είχε εξαγοράσει την σιωπή δύο ερωμένων του στη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας.

Ο Τραμπ είχε παρουσιάσει τον εαυτό του ως θύμα συνωμοσίας των Μέσων Ενημέρωσης, τα οποία είχε βαπτίσει “fake news”, ώστε να αμφισβητεί την αξιοπιστία ειδήσεων που δεν είναι κολακευτικές για τον ίδιο. «Τα Media των ψεύτικων ειδήσεων, είχε δηλώσει, είναι το κόμμα της αντιπολίτευσης. Αυτό είναι κακό για τη Σπουδαία χώρα μας».

Αντέδρασαν με σχετικά άρθρα 350 εφημερίδες και η Γερουσία αντέδρασε με ψήφισμα στο οποίο τονίζεται : «Ο Τύπος δεν είναι εχθρός του Λαού, αλλά επιτελεί λειτούργημα, άρρηκτα συνδεδεμένο με τα δημοκρατικά θεμέλια των Ηνωμένων Πολιτειών».

Ο Τύπος ήταν στο στόχαστρο, από την ίδρυσή του, σε συγγραφείς, διανοούμενους και πολιτικούς. Ενδεικτική αναφορά.

Hovoré de Balzak 1843

Aν ο Τύπος δεν υπήρχε, θα έπρεπε να μην τον εφεύρουμε.

Όσκαρ Ουάιλντ 1854

Η δημοσιογραφία επιβεβαιώνει την ύπαρξη της στηριζόμενης στη μεγάλη Δαρβινική αρχή της επιβίωσης του χυδαιότερου.

Πολιτικοί – Ναπολέων Βοναπάρτης 1800

Το κανόνι σκότωσε τον φεουδαρχισμό. Το μελάνι θα σκοτώσει τη σύγχρονη κοινωνία.

Τόμας Τζέφερσον Πρόεδρος των ΗΠΑ 1802

Ο άνθρωπος που δεν διαβάζει είναι πιο μορφωμένος από εκείνον που διαβάζει μόνο εφημερίδες.

Τζων Κένεντυ, 1962

Για τους περισσότερους ανθρώπους τα μη-νέα είναι καλά νέα. Για τον Τύπο, τα καλά νέα είναι μη-νέα.

Enoch PowellBρετανός πολιτικός 1990

Οι πολιτικοί που τους ενοχλούν τα Μέσα Ενημέρωσης είναι σαν τους ναυτικούς που τους πειράζει η θάλασσα.

John Major, Βρετανός Πρωθυπουργός 1990

Αν ζητάς δίκαιη αντιμετώπιση, δεν πρέπει να ασχοληθείς με την πολιτική, αλλά ούτε με τη δημοσιογραφία.

Επιμύθιο από τον Βρετανό συγγραφέα Arnold Bennet 1890

Oι πολιτικοί και οι δημοσιογράφοι, κατά ένα περίεργο τρόπο, εξαρτώνται οι μεν από τους δε, αλλά και μισούν οι μεν τους δε.

Και ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος είχε περάσει ένα διάστημα στην Κρήτη από την δημοσιογραφία, δεν είχε και καλές σχέσεις με τον Τύπο, ιδιαίτερα την περίοδο του Εθνικού Διχασμού. Είχε χαρακτηρίσει δημόσιο κίνδυνο τις εφημερίδες, οι οποίες είχαν μετεξελιχθεί σε βιομηχανικές επιχειρήσεις.

Είχε επισημάνει ότι αυτές οι επιχειρήσεις δημιουργούσαν αναξίως κυκλοφορία, σε βάρος των άλλων εφημερίδων, με την παροχή δώρων. Και ανέτρεπαν την άποψη ότι οι εφημερίδες ψηφίζονται κάθε ημέρα και οι πολιτικοί κάθε τέσσερα χρόνια.

Είναι, νομίζω, σημαντική η άποψή του ότι χωρίς τον Ελεύθερο Τύπο και ο καλλίτερος άνθρωπος εάν βρεθεί στην ανωτάτη αρχή, θα παρεκτραπεί, διότι οσονδήποτε αγαθός και αν είναι, δεν θα γνωρίζει τί γίνεται περί αυτού.

Και προσθέτει : «Εγώ τα βλέπω πολύ καλά. Διαβάζω τις εφημερίδες και έχω και ένα γραφείο, το οποίον μου δίδει καθημέραν δελτίον περί του τί γράφεται. Ήταν ο πρώτος πολιτικός, την περίοδο 1928-1932, ο οποίος ίδρυσε Γραφείο Τύπου.

Ελπίζω να μη κούρασε η ιστορική αναδρομή. Ας πάμε στο σήμερα, στο τρίτο κύμα, κατά τον Άλβιν Τόφλερ, της ανατροπής στα Μέσα Ενημέρωσης. Η τηλεόραση και στη συνέχεια τα ψηφιακά μέσα άρχισαν να εκτοπίζουν τα έντυπα.

Ο καθηγητής και Πρόεδρος του Τμήματος Πολιτισμού και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης Neil Postman έχει υποστηρίζει ότι λόγω της πληθώρας των πληροφοριών η δουλειά του δημοσιογράφου είναι να μπορέσει να κατατάξει τις πληροφορίες, να ξεχωρίσει τα ουσιώδη από τα επουσιώδη και κυρίως να τις ερμηνεύσει. Δεν αρκεί, συνεχίζει, να πεις ότι έγινε σεισμός στο Εκουαδόρ, σημασία έχει να πας πιο βαθιά στο θέμα : τι συνέπειες έχει για τον κόσμο, πόσο κινδυνεύει η ευρύτερη περιοχή, τι προϊστορία σεισμών υπάρχει εκεί… Λέω ένα πολύ απλό παράδειγμα. Η είδηση δεν είναι να πεις απλώς έγινε ένας σεισμός, τόσοι νεκροί και τόσοι τραυματίες.

Έχει λεχθεί ότι μια φωτογραφία αντιστοιχεί σε χίλιες λέξεις. Όμως, χρειάζονται άλλες χίλιες λέξεις για την ερμηνεία της και κυρίως την αποκάλυψη της αθέατης πλευράς. Και αυτός ο ρόλος ανήκει στους δημοσιογράφους.

spot_img

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα