Το Ορφανοτροφείο «Μέγας Αλέξανδρος» ιδρύθηκε στις 10 Δεκεμβρίου το 1926 και λειτούργησε στον ίδιο χώρο όπου βρίσκεται και σήμερα, στη Νέα Μαλακοπή στην Άνω Τούμπα Θεσσαλονίκης, στη διασταύρωση των οδών Γρηγ. Λαμπράκη και Ολυμπίας σε ένα χώρο συνολικού εμβαδού 7.300 τ.μ. Το ίδρυμα αυτό έπαυσε να λειτουργεί, δυνάμει Π.Δ., το οποίο δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 1516/14-12-2000 και οι λιγοστές τρόφιμοι, που είχαν απομείνει μεταφέρθηκαν στο Ορφανοτροφείο «Μέλισσα» στο Πανόραμα, διότι το Υπουργείο Πρόνοιας έκρινε ότι δεν συνέφερε οικονομικά η συνέχιση της λειτουργίας του.
Στο Λεύκωμα 75 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΘΕΡΙΝΟ ΗΛΙΟΣΤΑΣΙΟ, διαβάζουμε: Την 18η Οκτωβρίου το 1923 επτά αδελφοί, μέλη της Στοάς ΦΙΛΙΠΠΟΣ Θεσσαλονίκης, ιδρύουν τη Στοά ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, ύστερα από άδεια της τότε Μεγάλης Ανατολής της Ελλάδος. Ήσαν οι εξής: Δέξιππος Αντωνιάδης, φαρμακοποιός, Αθανάσιος Γιάκας, αρχιτέκτονας, Μαρίνος Πολλάτος, έμπορος, Δημήτριος Σκούρας Αντιεισαγγελέας Πρωτοδικών, Εμμανουήλ Παπαμιχαήλ, έμπορος, Γεώργιος Παρασκευαΐδης, έμπορος και Γεώργιος Αλεκτορίδης, δημόσιος υπάλληλος.
Πολύ σύντομα ο αριθμός των μελών αυξήθηκε και σχεδόν από την ίδρυσή της η Στοά έστρεψε την προσοχή της στην ανακούφιση του ανθρώπινου πόνου, που τότε, λόγω των προσφύγων από τη Μικρά Ασία δυστυχώς ήταν πολύς.
Στο συνοικισμό της Τούμπας απεστέλλοντο οι καταφθάνοντες πρόσφυγες και εστεγάζοντο σε εγκαταλειμμένα συμμαχικά ξύλινα υπόστεγα. Τα ορφανά όμως παιδιά, τα οποία ακολουθούσαν και αυτά τους πρόσφυγες, εξακολουθούσαν να μένουν απροστάτευτα και καταδικασμένα σε ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες επιβίωσης. Η Στοά τότε αποφάσισε να στήσει ένα πρόχειρο σχολείο με ένα μικρό συσσίτιο. Σε αυτό το Δημοτικό σχολείο φοίτησαν τα προσφυγόπουλα της περιοχής της Τούμπας αγόρια και κορίτσια. Αργότερα φοίτησαν και τα κορίτσια από το Ορφανοτροφείο διότι βρίσκονταν στον αύλειο χώρο του Ιδρύματος. Τενεκεδένιο σχολείο το ονόμασαν, και με αυτό το όνομα πέρασε στην ιστορία της εκπαίδευσης.
Την 19η Νοεμβρίου 1925 ιδρύεται από τους αδελφούς της Στοάς το Φιλανθρωπικό Σωματείο με την επωνυμία «Μέγας Αλέξανδρος». Ο σκοπός της ίδρυσης του Φιλανθρωπικού Σωματείου ήταν η ίδρυση και συντήρηση Επαγγελματικής Σχολής αρρένων απροστάτευτων παιδιών κατά προτίμηση ορφανών «προς επαγγελματική κατάρτιση και ηθική τελειοποίηση». Στην πρώτη αυτή συνεδρίαση είχε εκλεγεί προσωρινό Διοικητικό Συμβούλιο και ανέλαβε τη διενέργεια όλων των νόμιμων διατυπώσεων για την δικαστική αναγνώριση του Σωματείου και την πρόσκληση Γενικής Συνέλευσης για την εκλογή οριστικού Διοικητικού Συμβουλίου.
Στις 3 Δεκεμβρίου το 1926 γίνεται η Γενική Συνέλευση και ο προσωρινός Πρόεδρος, Δέξιππος Αντωνιάδης, ανακοινώνει την αναγνώριση του ιδρυθέντος Σωματείου «Μέγας Αλέξανδρος» εκ μέρους του Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης, το οποίο ενέκρινε το ψηφισθέν Καταστατικό με την υπ` αριθμόν 1374 του 1926 απόφασή του και κάλεσε τα μέλη να προβούν στην εκλογή οριστικού Διοικητικού Συμβουλίου του Σωματείου. Παρόντα ήσαν 43 μέλη. Κατά την Συνέλευση αυτή εκλέγονται οριστικώς τα μέλη του Δ.Σ., τα οποία στην συνέχεια στις 10-12-1926 συνέρχονται και εκλέγουν τον Δέξιππο Αντωνιάδη ως Πρόεδρο, τον Αχιλλέα Λογοθέτη ως Αντιπρόεδρο, τον Κων/ντίνο Σαράτση Ταμία, Εμμαν. Λεωνίδα Γεν. Γραμματέα και Παναγιώτη Μπατσούδη μέλος.
Στη Γενική Συνέλευση στις 25 Ιανουαρίου1927 ο Πρόεδρος αναφέρει ότι η επιτροπή αγγλοαμερικανών, όταν έμαθε ότι η Στοά «Μέγας Αλέξανδρος» και το ομότιτλο Σωματείο επρόκειτο να ιδρύσει Επαγγελματική Σχολή Αρρένων προσφυγοπαίδων, επρότεινε να αναλάβουν την Επαγγελματική Σχολή Θηλέων προσφυγοκορασίδων, που βρισκόταν στην περιοχή Χαριλάου, την οποία συντηρούσε η Επιτροπή, και ιδιαίτερα οι κυρίες Λάνσδεϊλ, Ρης και Χάουζ και τους προσέφεραν όλα τα έπιπλα, σκεύη, υλικά κ.λ.π. αξίας άνω των 150.000 δρχ. υπό τον όρο να συνεχιστεί υπό την μορφή της Επαγγελματικής Σχολής Θηλέων, για να μην πεταχτούν στο δρόμο τα εργαζόμενα ορφανά κορίτσια.
Η Συνέλευση μετά από μακρά συζήτηση αποδέχεται την προσφορά αυτή ως συμφέρουσα και αποφασίζει την μετατροπή στο άρθρου 1 του Καταστατικού του Σωματείου της λέξης αρρένων με την λέξη θηλέων.
Πρώτο μέλημα του Δ.Σ. μόλις ανέλαβε τα καθήκοντά του ήταν η μετατροπή των δύο παραπηγμάτων στην Τούμπα, τα οποία περιήλθαν εις το Σωματείο, από δωρεά της Τεκτονικής Στοάς «Μέγας Αλέξανδρος» Θεσσαλονίκης, καθόσον χωρίς την επισκευή τους καθίστατο ανέφικτη η χρησιμοποίησή τους ως Επαγγελματική Σχολή. Ο Δήμος Θεσσαλονίκης δωρίζει στο Σωματείο 50.000 δρχ. και ο εποικισμός παραχώρησε δωρεάν δέκα κυβικά ξυλείας για το ταβάνωμα της Επαγγελματικής Σχολής και σιγά-σιγά ολοκληρώνεται η επισκευή των δύο παραπηγμάτων. Το ηλεκτρικό ρεύμα το παραχώρησε στη Σχολή ο Δήμος Θεσσαλονίκης και όλο το απαιτούμενο υλικό με τα έξοδα εγκατάστασης.
Τον Νοέμβριο του 1927 αποφασίζεται η αγορά του πρώτου αργαλειού, στην τιμή των 2.500 δρχ. αργότερα βέβαια θα αγοραστούν και άλλοι για την εισαγωγή της διδασκαλίας της ταπητουργίας στη Σχολή, σε συνεννόηση με το μέλος του Σωματείου ειδικού εργοστασιάρχη ταπήτων Αλτιντζόγλου, γιατί με τον τρόπο αυτό θα εισέπραταν αργότερα όχι μικρά ποσά από την πώληση των ταπήτων. Στο Ίδρυμα εκτός από το εργαστήριο υφαντουργίας λειτούργησε και Σχολή Κοπτικής-Ραπτικής. Το Δ.Σ. φρόντισε οι οικότροφες να αποκτήσουν ένα επάγγελμα για να μπορέσουν να ζήσουν με αξιοπρέπεια, όταν θα έβγαιναν στην κοινωνία.
Ο Δήμος Θεσσαλονίκης βοήθησε ποικιλοτρόπως το Ίδρυμα. Εκτός από τις επιχορηγήσεις που έδινε, όταν υπήρχε ανάγκη, τον Νοέμβριο του 1927 παρεχώρησε μεγάλο μέρος από τα εκριζωθέντα δέντρα κοντά στην πλατεία Ασύλου του παιδιού για να χρησιμοποιηθούν ως θερμαντική ύλη στην Επαγγελματική Σχολή. Από τα Δημοτικά συσσίτια έδινε καθημερινά 5 άρτους για την διατροφή των κοριτσιών. Το Ίδρυμα κατόπιν δημοπρασίας έκανε την προμήθεια σε ψωμί και τρόφιμα για να επιτύχει χαμηλή τιμή. Πολλοί από τους μεγαλεμπόρους έδιδαν τα προϊόντα τους σε μικρότερη τιμή από την πραγματική και μερικοί τα έδιδαν δωρεάν.
Το έτος 1930 το Δημοτικό σχολείο, που στεγαζόταν σε παράπηγμα (tol) φτιαγμένο στην κυριολεξία από λαμαρίνες παραπλεύρως της Επαγγελματικής Σχολής και οι δύο Γερμανικοί οικίσκοι, που είχαν μετατραπεί σε θαλάμους παραδόσεων είχαν ανάγκη από σοβαρή επισκευή. Σε αυτό συνέδραμε το Ταμείο Εκπαιδευτικής Πρόνοιας δίνοντας 15.000 δρχ. για έξοδα επισκευής.
Η οικονομική κρίση στις αρχές της δεκαετίας του 1930 αποτέλεσε για το Ορφανοτροφείο τόσο μία απειλή όσο και μία πρόκληση. Το Ίδρυμα πέτυχε, σύμφωνα με την διοίκησή του, να πορευθεί με επιτυχία «εν μέσω της παγκοσμίου οικονομικής κρίσεως, η οποία είχε τον σκληρό αντίκτυπό της τόσον επί των παγίων πόρων όσον και προ των αναγκών της οικοδόμησης μονίμου κτιρίου».
Το Ορφανοτροφείο εκτός από την εισφορά των ετήσιων συνδρομών των μελών του Σωματείου, αντλούσε οικονομικούς πόρους κατά καιρούς και από τις άλλες Στοές. Επίσης είχε έσοδα από τις επιχορηγήσεις του Δήμου, της Γενικής Διοίκησης Μακεδονίας, του Υπουργείου Πρόνοιας και του Ταμείου Εκπαιδευτικής Πρόνοιας. Εισέπραττε έσοδα και από την πώληση ταπήτων και εργόχειρων, τα οποία πωλούνταν ακόμη και στο εξωτερικό. Έσοδα είχαν και από τις πωλήσεις στο περίπτερο στην Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, από την οποία και βραβεύθηκε το Ίδρυμα με χρυσό βραβείο το 1931. Έσοδα εισέπρατταν και από τα λαχεία, τα οποία πωλούνταν στην ετήσια εορτή του Δέντρου των Χριστουγέννων, από δωρεές και κληροδοτήματα.
Στις 13 Απριλίου 1933 παραχωρήθηκε στο Ίδρυμα ο τίτλος ιδιοκτησίας από την Γενική Διοίκηση Μακεδονίας. Το οικόπεδο του Ορφανοτροφείου ήταν μία έκταση απαλλοτριωμένη από το Κράτος για την στέγαση των προσφύγων. Με τον τίτλο ιδιοκτησίας το Ίδρυμα απέκτησε την κυριότητα του οικοπέδου.
Έτσι κατόρθωσε το Δ.Σ. στις 5 Μαΐου το 1934 να θέσει τον θεμέλιο λίθο και σε λίγα χρόνια επιτυγχάνεται η ανέγερση σύγχρονου κτιρίου για την στέγαση των παιδιών.
Η εκπόνηση του σχεδίου και ο προϋπολογισμός της απαιτούμενης δαπάνης έγινε από τον μηχανικό Πάιλακ Κολατζιάν και μετά από δημοπρασία την ανοικοδόμηση ανέλαβε ο εργολάβος, Μιλτιάδης Κοντομηνάς, ο οποίος με το που ανέλαβε το έργο δώρισε στο Ίδρυμα το ποσόν των 10.000 δρχ.
Το κτιριακό συγκρότημα διέθετε κοιτώνες και τραπεζαρίες, εργαστήριο υφαντουργίας, Σχολή Κοπτικής-Ραπτικής, καθώς επίσης και αίθουσα Μουσικής, στην οποία διδάσκονταν μουσικά όργανα (μαντολίνο, μαντόλα, κιθάρα, φλάουτο) και έκανε πρόβες η χορωδία των κοριτσιών. Στα κορίτσια που είχαν κλήση στη μουσική έκαναν μάθημα καθηγητές από το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης. Ένας από αυτούς ήταν ο Μανώλης Αικατερίνης, Σμυρνιός στην καταγωγή, μεγάλωσε στο Παπάφειο Ορφανοτροφείο, σπούδασε στο Κρατικό Ωδείο και το 1933 ανέλαβε αρχιμουσικός του Παπαφείου και έμελλε να ανυψώσει την Μπάντα του Ιδρύματος σε Φιλαρμονική ποιότητος. Ένας άλλος μουσικός ήταν ο Δημήτρης Παπαδημητρίου. Επί των ημερών του η μαντολινάτα του Ιδρύματος μαζί με την χορωδία του Θερμαϊκού έδιναν συναυλίες σε διάφορες πόλεις, καθώς επίσης στο Κ.Θ.Β.Ε, στη Λέσχη Αξιωματικών με έργα Σούμπερτ, Μότσαρτ, Βέρντι κ.λ.π. Αργότερα με τον μουσικό Μιχάλη Χατζημιχάλη, η μαντολινάτα έπαιζε κάθε Κυριακή και στο Ραδιόφωνο.
Τις Κυριακές και τις μεγάλες εορτές η καλήφωνη χορωδία των οικότροφων κοριτσιών έψαλλε στην Θεία Λειτουργία στον ναΐσκο της Οσίας Ευφροσύνης. Ο ναΐσκος αυτός αρχικά ήταν θάλαμος, ο οποίος χρησίμευσε ως χώρος φιλοξενίας για τα κορίτσια που ήρθαν από το Λέχοβο το 1948. Στον εμφύλιο πόλεμο η πολιτεία για να σώσει τα 460 παιδιά του χωριού τα μετέφερε σε Ορφανοτροφεία και παιδοπόλεις στη Λάρισα και στην Θεσσαλονίκη. Το έτος 1954 στο θάλαμο προστέθηκε το ιερό και έκτοτε χρησιμοποιήθηκε ως ναός για τις Θείες Λειτουργίες.
Στην Οσία Ευφροσύνη τελέστηκαν και γάμοι οικότροφων κοριτσιών. Το Ίδρυμα φρόντιζε τα κορίτσια να αποκατασταθούν. Ο πρώτος γάμος έγινε το 1944 με κουμπάρο τον Πρόεδρο, Δέξιππο Αντωνιάδη, ακολούθησαν και άλλοι γάμοι.
Στις 10 Δεκεμβρίου το 1937, η Ακαδημία Αθηνών βράβευσε το Φιλανθρωπικό Σωματείο «Μέγας Αλέξανδρος», Φιλανθρωπίας ένεκα και Ευποιΐας, με το ποσόν των 12.000 δρχ. από το βραβείο, Νικολάου Καρόλου.
Η εφημερίδα Θεσσαλονίκης «Το Φως» της 24ης Μαΐου 1938, περιγράφει Πασχαλινό γεύμα όπου παραβρέθηκαν μαζί με τα οικότροφα κορίτσια όλα τα επίσημα πρόσωπα της πόλης, μεταξύ των οποίων και ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Γεννάδιος.
Επίσης οι εφημερίδες Θεσσαλονίκης «Μακεδονία» και «Ταχυδρόμος» της 20ης Ιουνίου 1939, περιγράφουν την κατά την 18ην Ιουνίου 1939 κατάθεση του θεμελίου λίθου του νέου συγκροτήματος του Ορφανοτροφείου χοροστατούντος του Μητροπολίτου Γενναδίου και αναφέρουν τους επισήμους, οι οποίοι παραβρέθηκαν.
Έγινε επέκταση του αρχικού κτιρίου με δεύτερο όροφο διότι συγκεντρώθηκε μεγάλος αριθμός παιδιών. Δημιουργήθηκε αίθουσα για αναρρωτήριο με πέντε κρεβάτια, γραφείο γιατρού και φαρμακείο μαζί, δύο μεγάλοι κοιτώνες από 25-30 κρεβάτια στην κάθε πλευρά, αναγνωστήριο όπου μελετούσαν οι μαθήτριες και ετοιμαζόταν για τα μαθήματα της επόμενης ημέρας στο σχολείο.
Τα καλοκαίρια τα κορίτσια πήγαιναν εκδρομές σε παραθαλάσσια μέρη για να απολαύσουν τη θάλασσα και τις ομορφιές της.
Οι εφημερίδες Θεσσαλονίκης «Το φως» και «Ασύρματος» Αθηνών της 3ης Ιουλίου 1940, περιγράφουν με τα πιο ενθουσιώδη λόγια την τελετή των εγκαινίων ολοκληρώσεως του κτιρίου και αναφέρουν τα ονόματα των παραβρεθέντων επισήμων.
Στα χρόνια της Κατοχής κατάφερε να συνεχίσει το δύσκολο έργο του προσφέροντας στέγη, τροφή, στοργή και αγάπη στα ορφανά παιδιά και συνέχισε επί 74 ολόκληρα χρόνια το έργο της προσφοράς του.
Η προσφορά του Ορφανοτροφείου συνετέλεσε στην κοινωνική και οικονομική αποκατάσταση των οικότροφων κοριτσιών.
Με το πέρασμα των χρόνων τα Δ. Σ. έχουν αλλάξει. Σήμερα ο Φιλανθρωπικός Σύλλογος «Μέγας Αλέξαδρος» διοικείται από επταμελές Δ. Σ. από τους εξής: Πρόεδρος Παναγιώτης Κωνσταντινίδης, δικηγόρος, Αντιπρόεδρος Θεόδωρος Εκκλησίαρχος, Ταμίας Δημήτρης Κούβελας, Γραμματέας Μαρία Ασβεστά και μέλη Ιωακείμ Χαμαμτζόγλου, Ευάγγελος Ματζίρης και Βασίλης Τσαλαμπούνης.
Μετά το κλείσιμο του Ορφανοτροφείου ο Φιλανθρωπικός Σύλλογος «Μέγας Αλέξανδρος», επικέντρωσε το έργο του αποκλειστικά στη λειτουργία του Καρδιολογικού Ινστιτούτου και του Ξενώνα, στην Πυλαία, στην οδό Κέννεντυ 54.
Η λειτουργία του Καρδιολογικού Ινστιτούτου αποτέλεσε ουσιαστικά το πρώτο κοινωνικό ιατρείο της Θεσσαλονίκης, το οποίο παρείχε δωρεάν ιατρικές εξετάσεις σε χιλιάδες πολίτες. Ο Ξενώνας προσφέρει έως σήμερα, ουσιαστικά κοινωνικό έργο και αρωγή σε ασθενείς και σε συνοδούς αυτών, κατά τη διάρκεια αναγκαίων εξετάσεων ή θεραπείας αυτών στα νοσηλευτικά ιδρύματα της Θεσσαλονίκης.
Η λειτουργία του Συλλόγου βασίζεται στον εθελοντισμό και τη συνεργασία με τρίτα σωματεία και φορείς ενώ τα λειτουργικά του έξοδα καλύπτονται αποκλειστικά από δωρεές των μελών και των φίλων του καθώς και από έσοδα από εκμετάλλευση ακινήτων που του έχουν δωριθεί.
Ο χώρος όπου ήταν χτισμένο το Ορφανοτροφείο παραχωρήθηκε από το Υπουργείο Πρόνοιας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης στο Δήμο Θεσσαλονίκης.
Στις 10-11-2021 τέθηκε σε τροχιά υλοποίησης το έργο κατασκευής του πρώτου πάρκου που θα παρέχει πρόσβαση για όλους, στο πλαίσιο προγραμματικής σύμβασης, η οποία υπογράφτηκε από τον Δήμαρχο Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνο Ζέρβα και την Υφυπουργό Πρόνοιας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Δόμνα Μιχαηλίδου, παρουσία του Αντιδημάρχου Τεχνικών Έργων Μάκη Κυριζίδη. Το πάρκο-παιδική χαρά για παιδιά και ενήλικα άτομα με και χωρίς αναπηρία, είναι συνολικού εμβαδού 2.163,46 τ. μ.
Ευχόμαστε να τελειώσει με το καλό και να το χαρούμε!
.
