ΑΝΑΛΥΣΗ
Foreign Policy – 14 Φεβρουαρίου 2024
Times of Israel – 2 Μαρτίου 2024
Ο αστικός πόλεμος ήταν πάντα βάναυσος και τραγικός για τους αμάχους – δεν εφευρέθηκε από τη Χαμάς αλλά σχεδιάστηκε και χρησιμοποιείται απ’ αυτή ως μια ακραία περίπτωση αστικού πολέμου.
Foreign Policy
Times of Israel
Άποψη της καταστροφής στη Γάζα, 22 Φεβρουαρίου 2024. (AFP/ Said Khatib)
FOREIGN POLICY — Από τα μέσα Φεβρουαρίου, το Υπουργείο Υγείας της Γάζας είχε αναφέρει περισσότερους από 28.000 Παλαιστίνιους νεκρούς στον πόλεμο που προκλήθηκαν από τις δολοφονίες, τους βιασμούς και τις απαγωγές πολιτών που έγιναν από την Χαμάς κατά την επιδρομή της στους ισραηλινούς συνοριακούς οικισμούς και πόλεις στις 7 Οκτωβρίου 2023.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, στη βόρεια Λωρίδα της Γάζας, σχεδόν το 80% των κτιρίων μπορεί να έχουν καταστραφεί ή θα καταστραφούν. Για να αποφευχθεί η εμπλοκή στις πιο έντονες μάχες, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, το 85% των 2,2 εκατομμυρίων των ανθρώπων στη Γάζα μπορεί να έχουν εγκαταλείψει τα σπίτια τους από τα μέσα Δεκεμβρίου. Το μέγεθος του θανάτου και της καταστροφής που προέκυψε από τη νόμιμη αντεπίθεση του Ισραήλ έχει επισπεύσει κατηγορίες για εγκλήματα πολέμου και γενοκτονία κατά του Ισραήλ στο Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης.
Η ισραηλινή κυβέρνηση ισχυρίστηκε ότι τηρεί ένα καλά ανεπτυγμένο σύστημα για την αξιολόγηση της μάχης υπό το πρίσμα των νόμων του πολέμου. Αλλά αν ισχύει αυτό, τότε γιατί η ισραηλινή επίθεση προκάλεσε τόση ζημιά και θάνατο;
Μια απάντηση είναι απλή. Όταν διεξάγεται πόλεμος μεταξύ αμάχων, σκοτώνονται άμαχοι. Ένα από τα πιο οδυνηρά παραδείγματα είναι από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο: ο αριθμός των Γάλλων πολιτών που σκοτώθηκαν από τους βομβαρδισμούς των Συμμάχων τους μήνες πριν από την εισβολή στη Νορμανδία τον Ιούνιο του 1944. Οι Σύμμαχοι βομβάρδισαν έντονα τις γραμμές επικοινωνίας για να εμποδίσουν τους Γερμανούς να ενισχύσουν την παράκτια άμυνα τους κατά μήκος της Μάγχης. Οι ιστορικοί υπολογίζουν ότι περίπου 20.000 Γάλλοι πολίτες που είχαν την ατυχία να ζούνε κοντά σε λιμάνια, γέφυρες, δρόμους ή σιδηροδρομικές υποδομές σκοτώθηκαν σε αυτές τις επιθέσεις και κατά τη διάρκεια των επόμενων δύο μηνών επίγειων και αεροπορικών επιχειρήσεων.
Κάποιοι θα έλεγαν ότι αυτή είναι μια η αρχαία ιστορία και δεν θα το ξανακάναμε ποτέ. Αλλά η πιο πρόσφατη ιστορία δείχνει ότι, αν και τα σύγχρονα όπλα είναι πολύ πιο ακριβή και οι διαδικασίες στους δυτικούς στρατούς για την αποφυγή παράπλευρων ζημιών είναι πιο επίσημες, η μάχη εν μέσω αμάχων, ειδικά σε αστικές περιοχές, σημαίνει πάντα κόλαση για τους αμάχους που μπορεί να παγιδευτούν εκεί.
Το 2016 και το 2017, ένας αντιτρομοκρατικός Συνασπισμός υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους Ιρακινοί και Σύριοι (κυρίως Κούρδοι) στόχευαν να καταστρέψουν την τρομοκρατική ομάδα Ισλαμικό Κράτος και να την εκδιώξουν από τις μεγαλύτερες πόλεις που κατείχε στο Ιράκ και τη Συρία – πρώτα από τη Μοσούλη και μετά από τη Ράκα. Αυτές οι μάχες ήταν εξαιρετικά καταστροφικές, παρά τις προσπάθειες του Συνασπισμού να μετριάσει τη ζημιά των πολιτών και την κατοχή από τις ΗΠΑ μιας μεγάλης προμήθειας των πιο ακριβών όπλων που κατασκευάστηκαν ποτέ.
Όπως οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους στο Ιράκ και τη Συρία, το Ισραήλ επέλεξε ως στόχο του την καταστροφή του αντιπάλου του. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αυτοί οι προηγούμενοι πόλεμοι παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για το τι γνώριζε το Ισραήλ ότι θα αντιμετώπιζε στη Γάζα και βοηθούν στην εξήγηση της στρατιωτικής στρατηγικής, των τακτικών του για την εκστρατεία και του επιπέδου του θανάτου και της καταστροφής που έχουμε δει.
Η εκστρατεία για την καταστροφή του Ισλαμικού Κράτους στη Μοσούλη διήρκεσε από τον Οκτώβριο του 2016 έως τον Ιούλιο του 2017. Σχεδόν 94.000 ιρακινοί στρατιώτες επιτέθηκαν σε περίπου 3.000 έως 5.000 μέλη του Ισλαμικού Κράτους. Έως και 29.000 εναέρια πυρομαχικά μπορεί να χρησιμοποιήθηκαν από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους εταίρους τους κατά τη διάρκεια της μάχης, συν αμέτρητες οβίδες πυροβολικού που εκτοξεύτηκαν κυρίως από τις ιρακινές δυνάμεις ασφαλείας. Από έναν πληθυσμό περίπου 1εκατομμυρίου ανθρώπων πριν από τη μάχη, υπολογίζεται ότι 9.000 έως 11.000 άμαχοι έχασαν τη ζωή τους, τουλάχιστον το ένα τρίτο από αυτούς από πυρά του συνασπισμού, το ένα τρίτο λόγω ενεργειών του Ισλαμικού Κράτους και το ένα τρίτο από αιτίες που είναι αδύνατο να εντοπιστούν. Περίπου 9.900 κατασκευές υπέστησαν ζημιές ή καταστράφηκαν, συμπεριλαμβανομένου του 65% περίπου των κατοικιών.
Ιρακινοί άμαχοι που φεύγουν περνούν δίπλα από το τζαμί αλ-Νούρι που έχει υποστεί σοβαρές ζημιές καθώς οι ιρακινές δυνάμεις συνεχίζουν την προέλασή τους κατά των ανδρών του Ισλαμικού Κράτους στην Παλιά Πόλη της Μοσούλης του Ιράκ, 4 Ιουλίου 2017. (Felipe Dana/AP)
Η εκστρατεία στη Ράκα, η οποία διήρκεσε από τον Ιούνιο έως τον Οκτώβριο του 2017, είναι ιδιαίτερα διδακτική επειδή διεξήχθη σχεδόν εξ ολοκλήρου υπό τον έλεγχο των ΗΠΑ. Περίπου 30.000 έως 40.000 Σύριοι και Κούρδοι πολιτοφύλακες πολέμησαν εναντίον 2.900 και 5.600 μαχητών του Ισλαμικού Κράτους. Οι πολιτοφυλακές που έκαναν τις χερσαίες μάχες είχαν οργανωθεί και οπλιστεί από τις ΗΠΑ. Το μεγαλύτερο μέρος της υποστήριξης από τον αέρα και το πυροβολικό παρασχέθηκε από την Ουάσιγκτον, με κάποια βοήθεια από τους συμμάχους, και οι ΗΠΑ προσπάθησαν να ακολουθήσουν πιστά τους νόμους της ένοπλης σύγκρουσης.
Για να μειωθεί κάπως η καταστροφικότητα της εκστρατείας, οι μεγαλύτερες βόμβες που χρησιμοποιήθηκαν ήταν στην κατηγορία των 500 λιβρών. Τα στοιχεία της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ δείχνουν ότι χρησιμοποιήθηκαν έως και 15.000 εναέρια πυρομαχικά εναντίον στόχων στη Ράκα κατά τη διάρκεια αυτών των πέντε μηνών, με το πυροβολικό του Σώματος Πεζοναυτών των ΗΠΑ να προσθέτει 35.000 βλήματα πυροβολικού των 155 mm (ίσως 1.750 τόνους οβίδες).
Η Ράκα επίσης βομβαρδίστηκε έντονα και πριν από την επίθεση του 2017. Αλλά μετά την ολοκλήρωση της εκστρατείας, βρέθηκαν κάτω από τα ερείπια οι τα πτώματα περίπου 4.100 αμάχων, και μαζί με αυτά τα πτώματα περίπου 1.900 ατόμων που φορούσαν «στρατιωτικές στολές και είχαν πολεμικό εξοπλισμό». Μη-κυβερνητικές οργανώσεις εκτιμούν ότι μεταξύ 774 και 1.600 από τις απώλειες αμάχων προκλήθηκαν από πυρά του συνασπισμού. Και περίπου 11.000 κτιριακές κατασκευές υπέστησαν ζημιές ή καταστράφηκαν, καθιστώντας το 60% έως 80% της πόλης ακατοίκητο.
Στη Ράκα και τη Μοσούλη, οι περισσότεροι άμαχοι φαίνεται να χάθηκαν λόγω καταρρεύσεων κτιρίων που προκλήθηκαν από βόμβες και οβίδες, αλλά στη Μοσούλη, η αναλογία των κατεστραμμένων κτιρίων προς τους θανάτους αμάχων ήταν περίπου 1 προς 1, ενώ στη Ράκα ήταν περίπου 3 προς-1.
Αν και είναι προσεκτικοί στο συμπέρασμά τους, οι αναλυτές της Rand Corporation (μια δεξαμενή σκέψης που χρηματοδοτείται από τις ΗΠΑ) αποδίδουν το χαμηλότερο ποσοστό απωλειών αμάχων ανά κτίριο στη Ράκα σε σχέση με τη Μοσούλη κυρίως σε έναν απλό παράγοντα — ότι ένα πολύ υψηλό ποσοστό των αμάχων, περίπου 300.000 ανθρώπων εγκατέλειψαν την πόλη, άλλοι πριν από τη μάχη και άλλοι κατά τη διάρκεια της.
Παλαιστίνιοι συνωστίζονται σε μια αγορά στη Ράφα, στη Λωρίδα της Γάζας, 22 Φεβρουαρίου 2024. (AP Photo/Mohammed Dahman)
Η Χαμάς αποτελούσε για το Ισραήλ ένα πολύ δύσκολο στρατιωτικό πρόβλημα, ακόμη πιο δύσκολο από τη Μοσούλη ή τη Ράκα. Ο βαθμός δυσκολίας εξηγεί πολλά για την τρομερή τροχιά του πολέμου Ισραήλ-Χαμάς.
(Επίσης έχουν τεθεί εύλογα ερωτήματα σχετικά με τον αντίκτυπο του τρόπου με τον οποίο οι στρατιωτικοί δικηγόροι του IDF ερμηνεύουν τις διατάξεις για τους αμάχους των τυπικών διεθνών συνθηκών για τη διεξαγωγή πολέμου — και ενώ δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία ότι ο IDF στοχεύει σκόπιμα αμάχους, ένα μέρος της καταστροφικότητας μπορεί να εξηγηθεί με μια υπερβολικά ευρεία ερμηνεία της αναλογικότητας και των μέτρων προφύλαξης.)
Ό,τι άλλο μπορεί να πει κανείς για τη Χαμάς, είναι ένας ικανός και αδίστακτος αντίπαλος. Ο Ισραηλινός Στρατός αντιμετώπισε 4 κύρια προβλήματα κατά την έναρξη της επιχείρησης του — το μέγεθος και την ποιότητα της στρατιωτικής δύναμης της Χαμάς – το αστικό περιβάλλον – η ολοκληρωμένη προετοιμασία του εδάφους από τη Χαμάς, που περιλαμβάνει και εκατοντάδες χιλιόμετρα από τούνελ και βαθιά θαμμένα καταφύγια – και τη συστηματική ενσωμάτωση των ανδρών της από τη Χαμάς στον άμαχο πληθυσμό.
Το μέγεθος και η ποιότητα της στρατιωτικής δύναμης της Χαμάς δημιουργεί ένα μεγάλο πρόβλημα από μόνο του. Οι παρατηρητές εκτιμούν ότι στην αρχή των μαχών, η Χαμάς διέθετε μεταξύ 15.000 και 40.000 άνδρες, με την πραγματική μαχητική δύναμή της να συγκεντρώνεται σύμφωνα με πληροφορίες σε 5 ταξιαρχίες. Πράγμα που είναι 3 φορές μεγαλύτερη από τη μαχητική ισχύ που είχε το Ισλαμικό Κράτος είτε στη Μοσούλη είτε στη Ράκα — με άλλους υπολογισμούς να εκτιμούν ότι ήταν πάνω από 10 φορές μεγαλύτερη από τη μαχητική ισχύ του Ισλαμικού Κράτους. Αυτό από μόνο του θα παρήγαγε μια σημαντικά πιο δύσκολη και καταστροφική επιθετική εκστρατεία. (Ως άλλο σημείο σύγκρισης: υπολογίζεται ότι 8.000 ουκρανοί στρατιώτες, σε 4 μάλλον μικρές ταξιαρχίες, υπερασπίστηκαν τη Μαριούπολη από μια πολύ μεγαλύτερη και καλύτερα εξοπλισμένη ρωσική δύναμη για τρεις μήνες στις αρχές του 2022).
Οι δυνάμεις της Χαμάς φαίνεται επίσης να είναι καλά εκπαιδευμένΕς και επωφελήθηκαν από τις συμβουλές έμπειρων στρατιωτικών εμπειρογνωμόνων, τόσο από τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο όσο και από το Ιράν. Οι δυνάμεις της Χαμάς, όπως είναι γνωστό, είναι καλά εξοπλισμένες με ελαφρά και βαρέα όπλα πεζικού – όπως τουφέκια επίθεσης, τουφέκια ελεύθερου σκοπευτή, πολυβόλα, εκτοξευτές αντιαρματικών ρουκετών με ώμο, όλμους και κατευθυνόμενους αντιαρματικούς πυραύλους. Η Χαμάς έχει κατασκευάσει και εισάγει εκατοντάδες πυραύλους τύπου πυροβολικού, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν τηλεκατευθύνονται, και μερικές έχουν βεληνεκές έως και 150 χιλιόμετρα. Η Χαμάς επωφελείται επίσης από την εμπορικά διαθέσιμη τεχνολογία παρακολούθησης, συμπεριλαμβανομένων των drones και των ψηφιακών καμερών.
Στρατιώτες των IDF μέσα σε ένα κέντρο δεδομένων της Χαμάς σε μια σήραγγα κάτω από ένα συγκρότημα της Υπηρεσίας Αρωγής και Έργων των Ηνωμένων Εθνών για την Παλαιστίνη (UNRWA) στην πόλη της Γάζας, 8 Φεβρουαρίου 2024. (Jack Guez/AFP)
Εάν οι καλά εξοπλισμένες, τεθωρακισμένες δυνάμεις του Ισραηλινού Στρατού συναντούσαν αυτά τα στρατεύματα της Χαμάς σε μια επίπεδη πεδιάδα, πιθανότατα θα έκαναν σύντομη δουλειά μαζί τους. Αλλά μια καλά εκπαιδευμένη και καλά οπλισμένη δύναμη πεζικού γίνεται τρομερή σε ένα αστικό περιβάλλον.
Το αστικό περιβάλλον ευνοεί την τακτική άμυνα γιατί παρέχει στον αμυνόμενο απόκρυψη, κάλυψη και διοχέτευση. Ο αμερικανικός στρατός κατέληξε σ’ αυτό το συμπέρασμα μετά από τις εμπειρίες του από την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους. Μια έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 2017 αναφέρει ότι «οι εμπειρίες στη Μοσούλη επιβεβαίωσαν ότι το αστικό έδαφος ενισχύει την άμυνα».
Τα κτίρια παρέχουν πολλαπλές κρυψώνες. Τα υπόγεια προσφέρουν όχι μόνο κρυψώνες, αλλά και φυσικά καταφύγια, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την προστασία από τα εχθρικά όπλα και την προστασία των δικών του μαχητών, ώστε να μπορούν να πυροβολούν αποτελεσματικά. Στα ψηλά κτίρια, οι επάνω όροφοι παρέχουν θέσεις βολής και ανεμπόδιστα πεδία πυρός για μακρινές βολές στους δρόμους της πόλης και επιτρέπουν επίσης την παρατήρηση των κινήσεων του εχθρού. Οι δρόμοι και τα στενά είναι φυσικές θέσεις για ενέδρα και δυσκολεύουν την κίνηση των αντίπαλων δυνάμεων.
Αυτά τα χαρακτηριστικά μπορούν εύκολα να βελτιωθούν από τους αμυντικούς. Γίνονται τρύπες σε τοίχους μέσα στα κτίρια για να επιτραπεί η κίνηση από δωμάτιο σε δωμάτιο και από κτίριο σε κτίριο, κίνηση που δεν είναι ορατή. Σήραγγες και τάφροι σκάβονται επίσης κάτω από κτίριο σε κτίριο. Τα υπόγεια και οι επάνω όροφοι μπορούν να ενισχυθούν με σάκους άμμου για προστασία από σφαίρες και θραύσματα, καθώς και με κατακόρυφα χαλύβδινα και ξύλινα δοκάρια για την αποφυγή κατάρρευσης της οροφής. Αποθήκες και θέσεις βολής κατασκευάζονται συχνά στο εσωτερικό των κτιρίων, με τα όπλα να φαίνονται μέσα από τρύπες που γίνονται τρύπες πολλούς εσωτερικούς και εξωτερικούς τοίχους για να μπερδεύουν τους στόχους σχετικά με την πηγή της φωτιάς. Οι είσοδοι και οι σκάλες είναι ναρκοθετημένες και παγιδευμένες με εκρηκτικά κατά της επίθεσης του πεζικού.
Αχρονολόγητη φωτογραφία που κυκλοφόρησε από το IDF στις 8 Ιανουαρίου 2024: στρατεύματα της 7ης Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας επιχειρούν μέσα σε ένα σχολείο στο Khan Younis αφού ανακάλυψαν ένα φρεάτιο τούνελ κοντά. (Ισραηλινές Άμυνας)
Λόγω του αστικού περιβάλλοντος και της ευκολίας με την οποία μπορεί να βελτιωθεί, ο αμυνόμενος έχει συνήθως μια άλλη γραμμή αμυντικών θέσεων στις οποίες μπορεί να υποχωρήσει υπό πίεση, ξεκινώντας από την αρχή ολόκληρη τη διαδικασία επίθεσης και άμυνας.
Δεν υπήρχε έλλειψη υλικών στη διάθεση της Χαμάς προκειμένου να βελτιώσει την άμυνά της παρά τον συνεχιζόμενο ισραηλινό αποκλεισμό. Οι στατιστικές των Ηνωμένων Εθνών δείχνουν ότι σημαντικές ποσότητες οικοδομικού υλικού εισήχθησαν στη Γάζα τα τελευταία 9 χρόνια — 50.000 φορτηγά επιτράπηκαν μόνο το 2022, αποτελώντας το 50% των προμηθειών που έφτασαν στον θύλακα, ενώ μόνο το 25% των παραδόσεων περιείχε τρόφιμα και το 4% περιείχε ανθρωπιστικές προμήθειες που παρέχονται από διεθνείς οργανισμούς. Δεδομένου του διοικητικού ελέγχου της Χαμάς στη Γάζα, θα ήταν έκπληξη εάν οι κατασκευαστικές προμήθειες που παρασχέθηκαν με αυτόν τον τρόπο δεν έφταναν στη Χαμάς και ότι τα υλικά δεν χρησιμοποιήθηκαν για την υποστήριξη της υπόγειας κατασκευής αποθηκών και σηράγγων.
Η επίδραση ενός αστικού περιβάλλοντος στις επιθετικές επιχειρήσεις είναι σχεδόν πάντα μια αύξηση στην εξάρτηση του επιτιθέμενου από τη δύναμη πυρός. Στη Ράκα, οι ΗΠΑ και οι εταίροι τους βασίστηκαν σε μεγάλο βαθμό σε κατευθυνόμενα όπλα ακριβείας, βόμβες, πυραύλους, ρουκέτες και πυροβολικό. Έδιναν ιδιαίτερη προσοχή στους κανόνες του πολέμου και συχνά χρησιμοποιούσαν το μικρότερο πρακτικό όπλο σε ένα στόχο. (Φαίνεται ότι υπήρχε ένα κρυφό κόστος σε αυτή την πρακτική, επειδή στη Ράκα, χρησιμοποιούνταν τρία όπλα εναντίον κάθε στόχου κατά μέσο όρο, πιθανώς για να διασφαλιστεί ότι καταστράφηκε. Έτσι, η χρήση λιγότερο καταστροφικών πυρομαχικών φαίνεται να διασφαλίζει ότι περισσότερα πυρομαχικά θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα.)
Σε αυτές τις μάχες, η φύση του αστικού περιβάλλοντος — σε συνδυασμό με έναν έμπειρο, αφοσιωμένο και καλά οπλισμένο αντίπαλο — ήταν αρκετή για να απαιτήσει από τον συνασπισμό να διεξαγάγει μια επίθεση σαν ακρίδα, στην οποία αυτά τα πυρομαχικά που χρησιμοποιούνταν για την υποστήριξη των προωθούμενων χερσαίων δυνάμεων, κατανάλωσαν σταδιακά τη Ράκα και τη Μοσούλη.
Δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη, επομένως, το γεγονός ότι ο Ισραηλινός Στρατός καταστρέφει τώρα πάρα πολλές δομές στη Γάζα.
Παλαιστίνιοι επιβιβάζονται σε μια άμαξα που σύρεται από γαϊδουράκι μπροστά από κτίρια που καταστράφηκαν από ισραηλινή αεροπορική επιδρομή στη Ράφα, στη Λωρίδα της Γάζας, 23 Φεβρουαρίου 2024. (AP Photo/Fatima Shbair)
Η Χαμάς βελτίωσε περαιτέρω το αστικό περιβάλλον προς όφελός της με ένα τεράστιο υπόγειο κατασκευαστικό έργο – ένα βαθιά θαμμένο δίκτυο από σήραγγες που φαίνεται να εξυπηρετεί τόσο τακτικούς όσο και στρατηγικούς σκοπούς της. Ορισμένες σήραγγες συνδέουν θέσεις μάχης για να υποστηρίξουν τακτικούς ελιγμούς, αιφνιδιαστικές αντεπιθέσεις και ενέδρες και προσπάθειες ανεφοδιασμού. Άλλες επιτρέπουν στους ηγέτες να μετακινηθούν από τις κατοικίες τους στα γραφεία τους. Μερικέςοδηγούν σε αποθήκες, που επιτρέπουν σε ομάδες διοίκησης και μάχης να εργάζονται και να ξεκουράζονται υπόγεια. Πιθανώς, άλλες αποθήκες περιέχουν αποθέματα πυρομαχικών, συμπεριλαμβανομένων ρουκετών μεγάλου βεληνεκούς. Λίγα έχουν ειπωθεί για το πού κατασκευάζει τα όπλα της η Χαμάς, αλλά φαίνεται πιθανό ότι υπάρχουν μικρές υπόγειες εγκαταστάσεις κατασκευής τους.
Καθώς υπάρχουν εκατοντάδες χιλιόμετρα τούνελ, σύμφωνα με τις περισσότερες πηγές, και οι Ισραηλινοί δείχνουν μόνο αποσπάσματα από αυτά που βρίσκουν, θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι μεγάλο μέρος του δικτύου είναι αρκετά άθικτο. Αλλά τα περισσότερα από τα βίντεο και τις φωτογραφίες που έχουν προκύψει δείχνουν αυτά που φαίνεται να είναι στενά αλλά καλά κατασκευασμένα, συνήθως οπλισμένα με χάλυβα και σκυρόδεμα, ενώ ορισμένες σήραγγες είναι πολύ ευρύτερες. Έχουν επίσης ανακαλυφθεί κατοικίες και πιθανές φυλακές. Οι σήραγγες έχουν πολυάριθμους καμουφλαρισμένους, κάθετους άξονες για είσοδο και έξοδο. Φαίνεται επίσης ότι τα ηλεκτρικά καλώδια είναι τεντωμένα κατά μήκος των οροφών, κάτι που παρέχει ρεύμα, αλλά πιθανώς και σταθερή επικοινωνία, επιτρέποντας στους ηγέτες της Χαμάς να αποφύγουν τον εντοπισμό από τις ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες.
Οι εγγενείς αμυντικές δυνατότητες του αστικού περιβάλλοντος, σε συνδυασμό με ένα σημαντικό υπόγειο στοιχείο που κατασκευάζονταν επί πολλά χρόνια, παρήγαγαν ένα τεράστιο σύστημα φρουρίων. Αν και σίγουρα έσκαψαν σήραγγες, ένα πολύπλοκο υπόγειο δίκτυο όπως αυτό που κατασκεύασαν οι άνδρες της Χαμάς, δεν ήταν διαθέσιμο στους άνδρες του Ισλαμικού Κράτους της Μοσούλης και της Ράκα, πράγμα που δημιουργεί τεράστια νέα προβλήματα στον Ισραηλινό Στρατό, πέρα από αυτά που αντιμετώπιζε ο αντιτρομοκρατικός συνασπισμός υπό την ηγεσία των ΗΠΑ στη Μοσούλης και στη Ράκα.
Το να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε κτίρια και, το σημαντικότερο, να χρησιμοποιήσουμε το σύστημα των τούνελ αποκλειστικά μέσω μιας σειράς τακτικών εμπλοκών χερσαίων δυνάμεων όχι μόνο θα έπαιρνε πολύ χρόνο, αλλά θα πρόσθετε επίσης αμέτρητα στις απώλειες της χερσαίας δύναμης που το Ισραήλ ήταν πιθανό να υποστεί. Κανένας στρατός δεν θα ενστερνιζόταν αυτή την προοπτική. Επιπλέον, ακόμη και μια άμεση επίθεση θα ήταν πολύ καταστροφική στο βαθμό που θα απαιτούσε τελικά την κατεδάφιση των σηράγγων από μέσα προς τα έξω χρησιμοποιώντας μεγάλες ποσότητες ισχυρών εκρηκτικών.
Ισραηλινοί στρατιώτες επιχειρούν στην είσοδο μιας σήραγγας στο Khan Younis στη νότια Λωρίδα της Γάζας σε μια αχρονολόγητη φωτογραφία που κυκλοφόρησε από τον στρατό στις 30 Ιανουαρίου 2024. (Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις – IFD)
Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ακριβώς πώς επιλέγει ο Ισραηλινός Στρατός σε ποια τμήματα του συστήματος των τούνελ της Χαμάς θα επιτεθεί από αέρος, αλλά οποιαδήποτε παρατεταμένη επίθεση θα εξαρτηθεί από βόμβες μεγάλης διεισδυτικής ικανότητας και εκρηκτικής ισχύος.
(Τα δυτικά μέσα ενημέρωσης επικρίνουν τη χρήση βομβών ενός τόνου από τις IDF – το CNN έχει αναλύσει περισσότερους από 500 μεγάλους κρατήρες στη Γάζα και τους βρήκε συνεπείς με αυτούς που παράγονται από υπόγειες εκρήξεις). Επειδή η Χαμάς διοχετεύει αυτό δίκτυο των τούνελ κάτω από και μέσα σε κτίρια σε όλη τη Γάζα, οι ισραηλινές επιθέσεις αναπόφευκτα προκαλούν επίσης ζημιά στην επιφάνεια. Αν και τα τούνελ και οι υπόγειες αποθήκες δεν είναι ο μόνος στόχος για την ισραηλινή Πολεμική Αεροπορία, η σημασία και η πανταχού παρουσία τους πιθανότατα προκαλούν πολλά από τα χτυπήματά της.
Ο στρατός των ΗΠΑ, για παράδειγμα, αντιμετώπισε ένα μεγάλο δίκτυο τούνελ σήραγγας κοντά στη Σαϊγκόν, που ονομάζεται «τούνελ του Κου Τσι», κατά τη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ. Μετά από χρόνια αναποφάσιστων επιθέσεων από χερσαίες δυνάμεις, πυροβολικό και τακτικά αεροσκάφη, η Ουάσιγκτον έστρεψε στρατηγικά βομβαρδιστικά B-52 στο δίκτυο των τούνελ το 1969 και τελικά κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος του.
Οι παρατηρητές μπορούν να κατανοήσουν τις ισραηλινές επιλογές χωρίς να τις υποστηρίζουν, ή να τις υποστηρίζουν. Θα πρέπει όμως να κατανοήσουν τους λόγους της αντίθεσής τους. Τα άτομα μπορούν να αντιταχθούν στον πόλεμο του Ισραήλ με βάση τη δική τους ηθική, αλλά οι ΗΠΑ ως έθνος, με δεδομένη τη δική τους στρατιωτικής ιστορίας, συμπεριλαμβανομένης της πρόσφατης ιστορίας, δεν έχουν πολύ ηθικό έδαφος για να επικροτήσουν την ισραηλινή στρατηγική. Ούτε και οι αραβικές κυβερνήσεις. Το Ισραήλ δεν κάνει τίποτα που δεν έχουν κάνει οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Άραβες σύμμαχοί τους – και που έκαναν πρόσφατα.
Κάποιοι μπορεί να ισχυριστούν ότι η Ουάσιγκτον είχε μια θεοφάνεια και δεν θα το έκανε ποτέ ξανά. Αλλά ένας τέτοιος ισχυρισμός δεν είναι αξιόπιστος. Όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες προκαλούνται, τα λεγόμενα παράπλευρα αποτελέσματα, είναι ιστορικά πολύ άγρια.
Η Χαμάς, από την πλευρά της, φαίνεται να μην ανησυχεί για το ενδεχόμενο να θέσει σε κίνδυνο τους Παλαιστίνιους αμάχους. Πράγματι, αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό, όχι ένα σφάλμα, της πολιτικής και στρατιωτικής στρατηγικής τους. Μερικοί χρησιμοποιούν τον όρο «ανθρώπινη ασπίδα» για αυτή τη στρατηγική, αλλά αυτός είναι ελλιπής. Αυτό το στοιχείο της στρατηγικής της Χαμάς θα μπορούσε επίσης να περιγραφεί ως «ανθρώπινο καμουφλάζ» και πιο ανελέητα ως «ανθρώπινα πυρομαχικά».
Παλαιστίνιοι απομακρύνουν τους τραυματίες μετά από ισραηλινό χτύπημα στη Ράφα της Λωρίδας της Γάζας, 24 Φεβρουαρίου 2024. (AP Photo/Hatem Ali)
Σε καθημερινή βάση, οι δραστηριότητες της κοινωνίας των πολιτών συσκοτίζουν τις δραστηριότητες της Χαμάς. Το πιο σημαντικό, η Χαμάς κατανοεί ότι οι απώλειες αμάχων είναι η αχίλλειος πτέρνα για τις δυτικές στρατιωτικές επιχειρήσεις. Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες δίνουν μεγάλη αξία στο άτομο, και συνεπώς σε κάθε ανθρώπινη ζωή. Οι δικηγόροι έχουν αναπτύξει μια περίπλοκη νομική δομή για τη ρύθμιση της διεξαγωγής του πολέμου λόγω αυτού του σεβασμού προς το άτομο, ο οποίος κατοχυρώνεται στις διεθνείς συνθήκες.
Οι δυτικοί στρατοί, συμπεριλαμβανομένου και του ισραηλινού (IDF), προσπαθούν να συνυπάρχουν με αυτούς τους νόμους, αν και ο νόμος της ένοπλης σύγκρουσης δεν τους απαγορεύει να διεξάγουν πόλεμο. Προσπαθούν να ακολουθήσουν αυτούς τους κανόνες εν μέρει επειδή αντικατοπτρίζουν τις αξίες των κοινωνιών που υπηρετούν και εν μέρει λόγω της προσδοκίας αμοιβαιότητας, αλλά και επειδή ρεαλιστικά, γνωρίζουν ότι πολλά θύματα αμάχων μπορούν να καταστούν πολιτική ευθύνη στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Η Χαμάς ξοδεύει τις ζωές Παλαιστινίων αμάχων ως πυρομαχικά σε έναν πόλεμο πληροφοριών. Δεν είναι οι πρώτοι που το κάνουν, και μάλλον δεν θα είναι οι τελευταίοι.
Η πορεία κάθε αστικής εκστρατείας επηρεάζεται από μοναδικούς παράγοντες, αλλά ταυτόχρονα όλες μοιράζονται κάποιες ομοιότητες. Όταν ένας ικανός αμυνόμενος, έστω και σε μικρό αριθμό, έχει χρόνο να προετοιμάσει μια άμυνα σε αστικό περιβάλλον, ο επιτιθέμενος θα αντιμετωπίσει σοβαρές δυσκολίες. Η επιτιθέμενη δύναμη θα ενδιαφέρεται πάντα να κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί με το μικρότερο κόστος για τον εαυτό της, ειδικά όσον αφορά τις δικές της απώλειες. Αυτό σημαίνει ότι θα χρησιμοποιήσει όχι μόνο όλη την πονηριά του για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, αλλά και ότι, όπως συμβαίνει γενικά στη σύγχρονη εποχή, όποτε η άμυνα αποδεικνύεται ισχυρή, θα κάνει χρήση μεγάλης δύναμης πυρός.
Παλαιστίνιοι κάνουν ουρά για δωρεάν φαγητό στη Ράφα, στη Λωρίδα της Γάζας, 23 Φεβρουαρίου 2024. (AP Photo/Fatima Shbair)
Επομένως, οι αστικές επιθέσεις θα προκαλέσουν γενικά πολύ σοβαρή ζημιά στα κτίρια και τις υποδομές. Εάν οι άμαχοι περιοριστούν να παραμείνουν σε αυτές τις περιοχές των έντονων μαχών, για οποιονδήποτε λόγο, θα υποφέρουν πάρα πολύ, όπως και οι άμαχοι της Γάζας.
Οι πόλεις έχουν αυξηθεί σε μέγεθος και πυκνότητα καθώς ο πληθυσμός του πλανήτη έχει αυξηθεί και καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι μετακινούνται στις πόλεις για να είναι μέρος της σύγχρονης οικονομίας. Η ισραηλινή επίθεση στη Γάζα, οι επιθέσεις του συνασπισμού υπό τις ΗΠΑ στη Μοσούλη και τη Ράκα, ακόμη και η αιματηρή και αδέξια ρωσική πολιορκία της Μαριούπολης μπορεί να μην είναι ανωμαλίες. Αντίθετα, αποτελούν ένα παράθυρο του μελλοντικού πολέμου.
Οι αναλυτές και οι στρατηγοί, αντί να φαντάζονται «αγνές» στρατιωτικές επιχειρήσεις, θα πρέπει να κατανοήσουν καλύτερα τις συνέπειες της αποτυχίας της διπλωματίας ή των συγκρούσεων που απλώς δεν έχουν διευθετηθεί, επειδή η διπλωματική δέσμευση είναι πολιτικά μη-σκόπιμη.
Λίγες πολιτικές διαφωνίες θα διευθετηθούν με προσκλητήρια τεθωρακισμένες μάχες σε άδειες πεδιάδες και ερήμους. Ο πόλεμος είναι προέκταση της πολιτικής και η πολιτική συμβαίνει μεταξύ των ανθρώπων.
