του Μιχάλη Μασαούτη,
MA Μεσανατολικών Σπουδών Leiden University
Φωτογραφία: Άμαχοι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες στην Γάζα
Γάζα: Το Ισραηλινό Στρατηγικό Αδιέξοδο
Η 7η Οκτωβρίου, η 50η επέτειος του Πολέμου του Γιόμ Κιπούρ,[1] επαλήθευσε για μια ακόμη φορά την πολιτική αστάθεια και ρευστότητα της Μέσης Ανατολής. Σχεδόν τρεισήμισι μήνες μετά την έναρξη της συγκρούσεως, με νεκρούς περίπου 27.000 Παλαιστίνιους (ανάμεσά τους περισσότερα από 11.500 παιδιά),[2] και περισσότερους από 1.400 Ισραηλινούς (άμαχους και στρατιώτες), καθώς και με την καταστροφή κάθε είδους υποδομής στην Γάζα, ο πόλεμος φαίνεται να έχει περιφερειακές και διεθνείς αποσταθεροποιητικές επιπτώσεις.
Είναι προφανές ότι, παρά τη μαζική και αδιάκριτη χρήση πυρός από τον ισραηλινό στρατό, το Τελ Αβίβ βρίσκεται σε ένα πολιτικό, διπλωματικό και στρατιωτικό αδιέξοδο.
Το Ισραήλ απέτυχε όχι μόνο να εκπληρώσει τους διακηρυχθέντες πολεμικούς του στόχους, όπως η απελευθέρωση των ομήρων και η εξάλειψη της Χαμάς από τη Γάζα, αλλά εξακολουθεί να μην είναι σε θέση να καταστρέψει τις υπόγειες παλαιστινιακές στρατιωτικές υποδομές.[3]
Επιπλέον, εκτός από τους συνεχείς και ανελέητους ισραηλινούς βομβαρδισμούς στη Γάζα, η παλαιστινιακή αντίσταση όχι μόνο επιδεικνύει εκπληκτική ανθεκτικότητα, αλλά κατάφερε να προκαλέσει σοβαρές απώλειες σε άρματα μάχης και στρατιώτες. Μετά από σχεδόν τέσσερις μήνες, η στρατιωτική δραστηριότητα των Παλαιστινίων στη βόρεια Γάζα εξακολουθεί να είναι δυναμική. Η αποτυχία να επιτευχθούν συγκεκριμένα στρατιωτικά αποτελέσματα, σε συνδυασμό με την αποτυχία απελευθέρωσης των ομήρων, αυξάνει τον θυμό, την αβεβαιότητα και τον φόβο των ισραηλινών πολιτών. Επιπλέον, οι ένοπλες δυνάμεις της Χεζμπολάχ στα βόρεια σύνορα, εκτός από τις απώλειες που προκάλεσαν στον ισραηλινό στρατό, προκάλεσαν επίσης την προσωρινή απομάκρυνση, σχεδόν, εκατό χιλιάδων ισραηλινών πολιτών από το βόρειο μέρος της χώρας,[4] και οδήγησαν στην κατάρρευση του ασθήματος ασφαλείας στην ισραηλινή κοινωνία. Επιπλέον, ο παρατεταμένος πόλεμος, καθώς και η βαρβαρότητα και η μη αναλογικότητα στη χρήση της βίας από τον ισραηλινό στρατό, οδήγησαν σε σοβαρές διπλωματικές αρνητικές συνέπειες, όπως η προσφυγή της Νότιας Αφρικής στο Διεθνές Δικαστήριο στη Χάγη κατά του Ισραήλ, με την κατηγορία της διάπραξης γενοκτονίας.[5]
Επιπλέον, οι δηλώσεις αρκετών ισραηλινών εξτρεμιστών βουλευτών, στρατηγών, υπουργών,[6] του Νετανιάχου συμπεριλαμβανομένου,[7] εναντίον των Παλαιστινίων, καθώς και η ανεξέλεγκτη βία των παράνομων Ισραηλινών εποίκων,[8] στη Δυτική Όχθη εναντίον Παλαιστινίων, έχουν προκαλέσει σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Οι πρόσφατα επιβληθείσες νομικές κυρώσεις εναντίον Ισραηλινών εποίκων από το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ,[9] καθώς και από το Ηνωμένο Βασίλειο,[10] είναι ενδεικτικές του εκνευρισμού των ΗΠΑ με τον Νετανιάχου.[11] Η ρητορική του κυβερνητικού συμβουλίου του Νετανιάχου δεν είναι το μόνο πράγμα που ανησυχεί της ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ, παρά την πολιτική, διπλωματική και στρατιωτική τους υποστήριξη προς το Ισραήλ, εργάζονται ενεργά για μια εκεχειρία στην περιοχή.
Ο πόλεμος της Ουκρανίας προκαλει σοβαρό πολιτικο και οικονομικό κόστος στους Δημοκρατικούς στις ΗΠΑ, και ένα νέο μέτωπο στη Μέση Ανατολή είναι το τελευταίο πράγμα που επιθυμούν. Οι πολιτικές ελίτ της Ουάσιγκτον, θεωρούν ως πρώτη στρατηγική προτεραιότητα για την ασφάλεια των ΗΠΑ την ανάσχεση της Κίνας στον Ειρηνικό.[12] Παρόλα αυτά, η εντατικοποίηση των ισραηλινών αεροπορικών βομβαρδισμών εναντίον ιρανικών και φιλοϊρανικών παραστρατιωτικών ομάδων στη Συρία και το Λίβανο και τα αναμενόμενα αντίποινα εναντίον και των αμερικανικών στρατευμάτων στη Συρία, το Ιράκ και την Ιορδανία,[13] φαίνεται να είναι μια απελπισμένη προσπάθεια του Τελ Αβίβ να εμπλέξει τις ΗΠΑ στη σύγκρουση.
Πιο συγκεκριμένα, το Ισραήλ επιδιώκει να εμπλέξει τις ΗΠΑ σε άμεση στρατιωτική σύγκρουση με το Ιράν.[14]
H συγκέντρωση 3 ισραηλινών μεραρχιών στη Λιβανέζικη μεθόριο, και οι ισραηλινές δηλώσεις για εισβολή στο Λίβανο,[15] κατά πολλούς αποσκοπούν στην ιρανική και κατ’ επέκτασιν την αμερικανική άμεση στρατιωτική εμπλοκή.
Ο Νετανιάχου προσωπικά θεωρεί ότι η άμεση συστράτευση των ΗΠΑ εναντίον του Ιράν θα έχει τρία οφέλη για το Ισραήλ.
Πρώτον, θα βοηθήσει το Ισραήλ να αποφύγει το τρέχον πολιτικό/στρατιωτικό αδιέξοδο και μια πιθανή στρατηγική ήττα. Σύμφωνα με την ισραηλινή αντίληψη περί ασφάλειας, μια ήττα ή μη νίκη του σε αυτόν τον πόλεμο θα ανατρέψει εις βάρος του, την περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων και ίσως αναγκάσει το Ισραήλ σε παραχωρήσεις, όπως η αποδοχή ενός κυρίαρχου παλαιστινιακού κράτους και την διάλυση των παράνομων ισραηλινών εποικισμών στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη.
Δεύτερον, θα βοηθήσει τον Νετανιάχου να ξεφύγει από το πολιτικό αδιέξοδο του, αλλά και από οποιεσδήποτε νομικές επιπτώσεις εναντίον του.
Τρίτον, θα επιλύσει, μια για πάντα το “ιρανικό θέμα” προς όφελος των Ισραηλινών. Η διεύρυνση του πολέμου αντίκειται στα ζωτικά εθνικά συμφέροντα των ΗΠΑ στην περιοχή, και μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφικά αποτελέσματα, όπως η εμπλοκή και παγίδευση τους σε ένα καταστροφικό και εξαντλητικό πόλεμο στην περιοχή. Το γεγονός ότι οι ΗΠΑ δεν τόλμησαν να εισβάλλουν στο Ιράν το 2005, όπως είχαν δηλώσει, αν και η ισορροπία των δυνάμεων στρατιωτικά, οικονομικά και γεωπολιτικά ήταν τότε πολύ πιο ευνοϊκή για την Ουάσιγκτον, μιλά από μόνο του για τους κινδύνους μιας άμεσης σύγκρουσης των ΗΠΑ με το Ιράν τώρα.
Το Ιράν, από την άλλη πλευρά, δεν επιθυμεί να εμπλακεί σε στρατιωτική σύγκρουση, έστω και έμμεση, με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό που επιδιώκει η Τεχεράνη σε αυτή την περίοδο είναι να αποκομίσει τα οφέλη από τις «επενδύσεις της» στην περιοχή, ιδιαίτερα αυτές που έγιναν κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης. Να υλοποιήσει δηλαδή, την αυξημένη στρατιωτική της παρουσία και γεωπολιτική επιρροή, και να τη μετασχηματίσει σε αποδοχή του περιφερειακού της στρατηγικού ρόλου και συμφερόντων, τόσο από τους Άραβες ανταγωνιστές του, όσο και από τις ΗΠΑ.
Ακόμα, η Τεχεράνη επιθυμεί να ενσωματωθεί στην περιφερειακή αρχιτεκτονική οικονομίας και ασφάλειας, μειώνοντας παράλληλα το ίχνος των ΗΠΑ ή άλλης ανταγωνιστικής ηγεμονικής δύναμης στην περιοχή. Ενδεικτικές, των κερδών που θα έχει μια εδεχόμενη ενσωμάτωση του Ιράν στο περιφερειακό και παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, είναι οι οικονομικές συμφωνίες δεκαδών δις δολαρίων, που υπεγράφησαν με αμερικανικές και ευρωπαϊκές εταιρείες, μετά τη συμφωνία του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν (JCPOA).
Παρόλα αυτά, η Τεχεράνη έχει δηλώσει ότι όχι μόνο δεν θα διστάσει να απαντήσει σε άμεση στρατιωτική επίθεση στο έδαφός της, αλλά και ότι θα ενεργήσει προληπτικά ώστε να αποτρέψει τους εχθρούς της από το να το εξετάσουν καν ως επιλογή.
Αυτή είναι η κύρια αρχή του ιρανικού στρατιωτικού δόγματος, η “ενεργή αποτροπή” ή “προωθημένη άμυνα”.
Το κύριο εργαλείο για την εφαρμογή αυτής της αρχής είναι ο Άξονας Αντίστασης, ένα δίκτυο μη κρατικών (Χεζμπολάχ, Λίβα Φατεμιγιούν, Αλ-Χασντ αλ-Σαάμπι, Χούθι, Χαμάς) και κρατικών δρώντων (Συρία). Σύμφωνα με τον Alastair Crooke, πρώην Βρετανό διπλωμάτη, πρώην στέλεχος των βρετανικών μυστικών υπηρεσίων (ΜΙ 6) και πρώην διπλωματικό σύμβουλο της ΕΕ για την Μέση Ανατολή, ο οποίος διευθύνει τον οργανισμό Conflicts Forum, ο Άξονας της Αντίστασης, διεξάγει συντονισμένα, ένα μακροχρόνιο αγώνα φθοράς και στρατηγικής εξουθένωσης.[16] Μέσω αυτή της φθοράς, το Ισραήλ θα οδηγηθεί σταδιακά, σε μια υλική και ψυχολογική ήττα ώστε να αναγκαστεί να συμβιβαστεί με μια νέα πραγματικότητα.
Ότι δηλαδή η επιβίωσή του θα είναι αποτέλεσμα μιας ισότιμης συνδυαλλαγής με τους Άραβες, Παλαιστίνιους και μη και όχι μιας συντριπτικής στρατιωτικής τεχνολογικής υπεροπλίας και δυσανάλογης στρατιωτικής χρήσης βίας.
Πιο συγκεκριμένα, λόγω της εντατικοποίησης της ισραηλινής στρατιωτικής χρήσης βίας εναντίον των Παλαιστινίων στη Γάζα, η Τεχεράνη έχει ενεργοποιήσει, μερικώς, την Χεζμπολάχ στα ισραηλο-λιβανέζικα σύνορα και ιρακινές και αφγανικές πολιτοφυλακές στα ισραηλο-συριακά σύνορα (Υψώματα του Γκολάν).
Οι επιθέσεις χαμηλής έντασης με ρουκέτες, drones και πυροβολικό κατά του βόρειου Ισραήλ έχουν γίνει σχεδόν καθημερινές, επιδεινώνοντας περαιτέρω το αίσθημα ανασφάλειας του Ισραήλ. Η ισραηλινή αντίδραση με την επίθεση από αέρος σε Ιρανούς αξιωματούχους και συμμάχους τους στη Συρία οδήγησε στην ενεργοποίηση ενός άλλου κλάδου του Άξονα της Αντίστασης, των Υεμενιτών Χούθι. Οι Χούθι παρεμποδίζουν την είσοδο στην Ερυθρά Θάλασσα ισραηλινών πλοίων ή πλοίων με προορισμό τους ισραηλινούς λιμένες.
Αυτή η κίνηση, που έχει προκαλέσει αναταράξεις στον παγκόσμιο θαλάσσιο εμπόριο, έχει διπλό στόχο.
Από τη μια πλευρά, αυξάνει το οικονομικό και πολιτικό κόστος για τους ισραηλινούς,[17] και τους εγκλωβίζει σε έναν πόλεμο φθοράς αυξάνοντας ταυτόχρονα το κόστος της ισραηλινής επιθετικότητας κατά των ιρανικών συμφερόντων.
Ταυτόχρονα, στέλνει ένα μήνυμα προς το Τελ Αβίβ ότι ο ιρανικός κρατικός μηχανισμός ασφαλείας ελέγχει την κυριαρχία επί της κλιμάκωσης.
Από την άλλη πλευρά, είναι ένα μήνυμα προς τις ΗΠΑ, την ΕΕ και τους περιφερειακούς συμμάχους τους, ότι η ιρανική ασφάλεια είναι αλληλένδετη με την περιφερειακή ασφάλεια, καθώς και με την ανασφάλεια στην περιοχή.
Ποιοί είναι οι Χούθι και ποιά είναι η σχέση τους με το Ιράν
Πρόσφατα, η στρατιωτική δραστηριότητα των Χούθι, ενός Υεμενιτικού πολιτικοστρατιωτικού, μη κρατικού δρώντα, στην Ερυθρά Θάλασσα έχει μονοπωλήσει τα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Αλλά ποιοι είναι οι Χούθι, ποιοι είναι οι στόχοι τους, οι ικανότητές τους και ο γεωπολιτικός τους προσανατολισμός;
Οι Χούθι ή Ανσάρ Αλλάχ, είναι ένα επαναστατικό ισλαμικό, κοινωνικοπολιτικό και στρατιωτικό κίνημα, και οι ακόλουθοί του είναι Ζαΐντι (Zaidi) Σιίτες.[18] Το κίνημα των Χούθι ιδρύθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’90, ως απάντηση σε δύο γεγονότα.
Ως πολιτιστική αντίδραση στην αυξανόμενη διείσδυση του Ουαχαμπισμού, της σαουδαραβικής εκδοχής του Ισλάμ δηλαδή, στις περιοχές των Ζαΐντι, καθώς και στην οικονομική περιθωριοποίηση των Ζαΐντι από τον, υποστηριζόμενο από την Σαουδική Αραβία, πρόεδρο της Υεμένη, Αλί Αμπντούλα Σαλέχ.[19]
Η αντίδραση των Ζαΐντι δεν άργησε να έρθει. Υπό την ηγεσία του θρησκευτικού Ζαΐντι ηγέτη, Χουσεΐν Αλ-Χούθι, οι Χούθι προσπάθησαν να αντισταθούν στη σαουδαραβική επιρροή, επικρίνοντας, παράλληλα, τον πρόεδρο Σαλέχ, ότι αποτελεί όργανο της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΠΑ.
Επιπλέον, μετά την αμερικανική εισβολή στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, οι Χούθι υιοθέτησαν αντιαμερικανική και αντιισραηλινή ρητορική, ενώ παράλληλα άρχισαν να συνάπτουν πολιτιστικούς δεσμούς με τους Ιρανούς Σιίτες. Αυτό οδήγησε τον πρόεδρο Σαλέχ να λάβει κατασταλτικά μέτρα εναντίον τους, τα οποία οδήγησαν στη δολοφονία του ηγέτη των Χούθι το 2004. Η δολοφονία, όμως του ηγέτη τους, αντί να τους αποθαρρύνει, ενίσχυσε την θέλησή τους να αντισταθούν και πλήθυνε τις τάξεις τους.
Η εξέγερση των Χούθι κατά του προέδρου Σαλέχ ξεκίνησε το 2005, για να διακοπεί μόνο το 2011, με την υεμενιτική επανάσταση κατά του Σαλέχ. Κατά τη διάρκεια αυτής της εξέγερσης, οι Χούθι δεν δίστασαν το 2009 να μεταφέρουν τον πόλεμο στο έδαφος της Σαουδικής Αραβίας, ως ένα απειλητικό μήνυμα προς το Ριάντ για την υποστήριξή του προς τον προέδρο Σαλέχ, ενώ οι Σαουδάραβες πραγματοποίησαν αεροπορικές επιδρομές εναντίον τους ως αντίποινα.[20]
Οι Χούθι συμμετείχαν στην επανάσταση του 2011 εναντίον του Σαλέχ, και στη νέα επαναστατική κυβέρνηση, κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης, αλλά σύντομα αποσύρθηκαν.
Οι προτεινόμενες από τη νέα κυβέρνηση, διοικητικές μεταρρυθμίσεις για τις νέες επαρχιακές διαιρέσεις, οι οποίες ήταν προϊόν πολιτικής διαμεσολάβησης, από τις χώρες του Συμβουλίου Συνεργασίας των Κρατών του Κόλπου (μεταξύ των οποίων και η Σαουδική Αραβία) απορρίφθηκαν από τους Χούθι. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις θεωρήθηκαν μια προσπάθεια να μειωθεί η επιρροή τους και να περιθωριοποιηθούν.
Έτσι, οι Χούθι επανέλαβαν τον ένοπλο αγώνα τους, αυτήν τη φορά κατά της νέας προσωρινής κυβέρνησης, καταλαμβάνοντας την πρωτεύουσα Σάνα τον Σεπτέμβριο του 2014, και το Διεθνές Αεροδρόμιο του Άντεν τον Μάρτιο του 2015.
Αυτές οι εξελίξεις εξόργισαν και ταυτόχρονα τρομοκράτησαν τους Σαουδάραβες, οι οποίοι συγκρότησαν στρατιωτική συμμαχία με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και άλλα αραβικά κράτη, και εισέβαλαν στην Υεμένη στις 26 Μαρτίου 2015, υποστηρίζοντας τους τοπικούς συμμάχους τους. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο υποστήριξαν τη σαουδαραβική συμμαχία.
Οι τοπικοί παράγοντες της συμμαχίας υπό την ηγεσία των Σαουδάραβων περιλάμβαναν: α) τους νότιους αυτονομιστές ή ‘Νότια Αντίσταση’, οι οποίοι επιδίωκαν τον αποχωρισμό από το Υεμενίτικο κράτος μέχρι και το 2015.[21] β) Την αλ-Ισλάχ (που είναι το Υεμενίτικο παράρτημα των Αδελφών Μουσουλμάνων).[22] γ) Ομάδες Σαλαφιστών.[23] δ) Την Αλ Κάιντα της Αραβικής Χερσονήσου (AQAP) και το Ισλαμικό Κράτος.[24] ε) την φιλοσαουδαραβική και διεθνώς αναγνωρισμένη, κυβέρνηση του προέδρου Αμπντ Ραμπού Μανσούρ Αλ-Χαντί.[25]
Οι Σαουδάραβες φοβήθηκαν ότι οι Ιρανοί θα εδραιωθούν, μέσω των Χούθι, στην πίσω αυλή τους, ενώ η Τεχεράνη θα εγκαθίδρυε ένα προγεφύρωμα στον στρατηγικό, για το παγκόσμιο εμπόριο, Κόλπο του Άντεν και στα στενά Bab–el–Mandeb. Η πραγματικότητα ήταν ότι μέχρι το 2014 η ιρανική υποστήριξη προς τους Χούθι και η συμμετοχή της στον εμφύλιο πόλεμο της Υεμένης ήταν περιορισμένη. Για τα περιφερειακά στρατηγικά σχέδια της Τεχεράνης, η Υεμένη δεν αποτελούσε μέχρι τότε προτεραιότητα.
Αλλά όταν οι Σαουδάραβες απείλησαν τα ιρανικά συμφέροντα στη Συρία, στέλνοντας 11.000 ουαχαμπίτες/τζιχαντιστές και υποστηρίζοντας την Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος,[26] τότε η ιρανική εμπλοκή έγινε σταδιακά πιο ενεργή.
Για τους Ιρανούς, η Συρία είναι υψίστης στρατηγικής σημασίας διακύβευμα που δεν μπορεί να χαθεί. Σύμφωνα με τον Μεχντί Ταέμπ, τον πρώην διοικητή της παραστρατιωτικής μονάδας Basij του Σώματος των Ιρανών Επαναστατικών Φρουρών (IRGC), η απώλεια του ελέγχου της ιρανικής επαρχίας του νότιου Κουζεστάν, της κύριας, δηλαδή ιρανικής πετρελαιοπαραγωγικής περιοχής, θα αποτελούσε μικρότερη απειλή για την ιρανική ασφάλεια, σε σύγκριση με την απώλεια της Συρίας.[27]
Οι Ιρανοί παρείχαν την εκπαίδευση και την τεχνογνωσία (αντίστροφη μηχανoλογία-reverse engineering), για να μετατρέψουν οι Χουθι παλιούς σοβιετικούς αντιεροπορικούς πυραύλους SA 2/3, σε πυραύλους εδάφους-εδάφους, Qahir-1, ικανούς να χτυπούν στο έδαφος της Σαουδικής Αραβίας.[28]
Επιπλέον, τους εξόπλισαν με τον πυραύλο Burkan-2 (έναν μεσαίου βεληνεκούς, βαλλιστικό πύραυλο) ο οποίος παρήχθη από τους Ιρανούς ως μια εκδοχή του ιρανικού πυραύλου Qiam-1,[29] και χρησιμοποιήθηκε από τους Χούθι κατά του Ριάντ και του Γιάνμπου από το 2017. Επίσης εφοδίασαν- σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη- με τα UAVs Qasef-1, που είναι παρόμοια με τα ιρανικά UAVs Ababil–T.[30] Τέλος, τους προσέφεραν ελαφρά όπλα, πυρομαχικά, χερσαίες και ναυτικές νάρκες, συσκευές νυχτερινής όρασης, συστήματα επικοινωνιών, καθώς επίσης και εκρηκτικά RDX υψηλής εκρηκτικότητας, εκτοξευτές αντιαρματικών πυραύλων, αντιαρματικούς πυραύλους ενσύρματης καθοδήγησης (ATGM), ρουκέτες Katyusha 122 χιλιοστών, και φορητά συστήματα αεράμυνας (MANPADS), Misagh-2.[31]
Η Χεζμπολάχ, και η πρόσφατα ιδρυθείσα, αφγανική, φιλοιρανική παραστρατιωτική οργάνωση Λιβά Φατεμιγιούν (Liwa Fatemiyoun), είχαν αναλάβει την εκπαίδευση των Χούθι, καθώς και τη σχεδίαση και τη διοίκηση στρατιωτικών επιχειρήσεων.[32] Οι Χούθι κατάφεραν να εκδηλώσουν σοβαρές επιθέσεις σε Σαουδαραβικό και Εμιρατιάνο έδαφος, όπως ήταν οι επιθέσεις σε εγκαταστάσεις πετρελαίου της ARAMCO, στο Διεθνές Αεροδρόμιο του Αμπού Ντάμπι, και οι διασυνοριακές εισβολές κατά της Σαουδικής Αραβίας, με την ακρίβεια και την εμβέλειά των όπλων τους να βελτιώνονται συνεχώς, σύμφωνα με αναφορές του ΟΗΕ.[33]
Η στρατιωτική αποτελεσματικότητα και η ανθεκτικότητα των Χούθι υπερίσχυσε του ασύγκριτου, τεχνολογικού και αεροπορικού πλεονεκτήματος της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΑΕ.
Δεν τους έκαμψε ούτε η ανελέητη και αδιακριτη διενέργεια αεροπορικών βομβαρδισμών εναντίον πολιτικών στόχων στο εδαφός τους (νοσοκομεία, σχολεία, δικτύων υδροδότησης, χώρων κοινωνικής συνάντησης), ούτε, ο γενοκτονικός ναυτικός αποκλεισμός, που στέρησε από τους πολίτες βασικά τρόφιμα και ιατρικά εφόδια, οδηγώντας στην έκρηξη επιδημίας χολέρας και λιμού, με χιλιάδες νεκρά παιδιά.[34]
Η εμπλοκή των Χούθι στον Παλαιστινο-Ισραηλινό Πόλεμο
Από τον Νοέμβριο του 2023, οι Χούθι έχουν εμπλακεί στον πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης, εκτοξεύοντας πυραύλους και drones εναντίον τόσο του ισραηλινού εδάφους, όσο και πλοίων στην Ερυθρά Θάλασσα, είτε αυτά είναι ισραηλινών συμφερόντων, είτε απλώς έχουν προορισμό τους λιμένες του Ισραήλ. Αδιαμφισβήτητα, αυτή η δραστηριότητα αποτελεί μέρος της στρατηγικής ενεργού αποτροπής του Ιράν.
Η Τεχεράνη προσπαθεί να καθηλώσει τους ισραηλινούς σε μια πολυεπίπεδη σύγκρουση φθοράς, αυξάνοντας το οικονομικό και πολιτικό κόστος για τον Νετανιάχου.
Επιπλέον, στέλνει ένα μήνυμα στο Τελ Αβίβ, την Ουάσινγκτον, τις Βρυξέλλες και τις αραβικές πρωτεύουσες για τις δυνατότητες των Ιρανών, καθώς και για τις δυνητικές επιπτώσεις σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο, σε περίπτωση ευθείας επίθεσης κατά του Ιράν.
Μπορούν να αποκλείσουν τόσο την Ερυθρά Θάλασσα (Bab–el–Mendeb) όσο και τον Περσικό Κόλπο (Στενό του Ορμούζ).
Επιπλέον, η Τεχεράνη ασκεί έμμεση πίεση στις δυτικές και αραβικές πρωτεύουσες για να επιταχύνουν τις πρωτοβουλίες τους για εκεχειρία στη Γάζα, προκειμένου να αποτρέψουν περαιτέρω καταστροφή των πολιτικών και στρατιωτικών υποδομών της Γάζας, και να κρατήσουν τη Χεζμπολάχ μακριά από ένα καταστροφικό και γενικευμένο πολέμο με τον Ισραηλινό Στρατό. Από την άλλη πλευρά, οι Χούθι επίσης, επιδιώκουν κέρδη από την εμπλοκή τους στη σύγκρουση.
Οι Χούθι κυβερνούν τα δύο τρίτα του Υεμενίτικου πληθυσμού, που δεν είναι όλοι Ζαΐντι, ούτε όλοι τους υποστηρίζουν την κυριαρχία των Χούθι.[35]
Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία των Υεμενιτών, ανεξαρτήτως θρησκευτικής ή φυλετικής ταυτότητας, υποστηρίζουν πλήρως τον Παλαιστινιακό Αγώνα. Έτσι η συμμετοχη των Χούθι στην σύγκρουση αυξάνει και ενισχύει την πολιτική νομιμοποίηση και αποδοχή του καθεστώτος τους, στο εσωτερικό της χώρας αλλά και στην περιοχή, σύμφωνα με την Helen Lackner, μια έμπειρη ακαδημαϊκή ερευνήτρια στην ιστορια και την πολιτική της Υεμένης.[36]
Επιπλέον, υπάρχουν φωνές στις ΗΠΑ που επισημαίνουν την ματαιότητα και τις συνέπειες της στρατιωτικής εμπλοκής των ΗΠΑ στην Υεμένη. Σύμφωνα με τον επιφανή ακαδημαικό, John Mearsheimer, οι ΗΠΑ δεν θα επιτύχουν να αποτρέψουν τους Χούθι, ενώ
ο κύριος λόγος που η Ουάσινγκτον εμπλέκεται τόσο βαθιά στην περιοχή μετά το Ψυχρό Πόλεμο είναι το Ισραήλ και η επιρροή του στην πολιτική των ΗΠΑ, και όχι τα ζωτικά στρατηγικά τους συμφέροντα.[37]
Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Richard Nixon έχει επιβεβαιώσει αυτό το επιχείρημα του Mearsheimer δηλώνοντας, σε συνέντευξη, το 1992 ότι το Ισραήλ δεν έχει πλέον μεγάλη στρατηγική αξία για τα συμφέροντα των ΗΠΑ.[38] Στο ίδιο πνεύμα, ο Charles Lister, ειδικός σε θέματα αντιτρομοκρατίας στο Middle East Institute (MEI),[39] υποστήριξε ότι οι πρόσφατες αεροπορικές επιδρομές των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά και η αποστολή ναυτικών δυνάμεων δεν θα επιτύχουν κανένα σοβαρό στρατηγικό ή ακόμα και τακτικό αποτέλεσμα, το οποίο θα αναγκάσει τους Χούθι να επανεξετάσουν την τρέχουσα πολιτική τους και να σταματήσουν τις επιθέσεις.
Η στρατιωτική ανθεκτικότητα που επέδειξαν οι Χούθι τα τελευταία 20 χρόνια ενισχύει αυτό το συμπέρασμα. Επιπλέον, η συγκρότηση ενός ναυτικού στόλου υπό την ηγεσία των ΗΠΑ δεν φαίνεται να είναι ιδιαίτερα ελκυστική ιδέα για τους εταίρους των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ και την περιοχή. Οι κίνδυνοι για τα πολεμικά τους πλοία δεν μπορούν να αγνοηθούν εύκολα.
Στις 31 Ιανουαρίου, το αντιτορπιλικό USS Gravely των ΗΠΑ, εφοδιασμένο με αντι-πυραυλική και αντι-UAV άμυνα, κατάφερε να καταρρίψει ένα πύραυλο κρούζ (cruise missile) των Χούθι, μόλις ένα μίλι πριν χτυπήσει το USS Gravely, ενώ οι ως τότε καταρρίψεις λάμβαναν χώρα στα 8 μίλια.[40] Αυτή η εξέλιξη αυξάνει τους υφιστάμενους κινδύνους και την αναποφασιστικότητα για αρκετά ευρωπαϊκά κράτη.[41]
Ευρωπαϊκή Διστακτικότητα
Η αναποφασιστικότητα αυτή διαφόρων ευρωπαϊκών κρατών μπορεί να συνδέεται και με την αναπτυσσόμενη ιρανική παρουσία στη Δυτική Σαχάρα, μια λωρίδα ερήμου που εκτείνεται κατά μήκος του Ατλαντικού Ωκεανού. Η Τεχεράνη έχει αναπτύξει σχέσεις με το Μέτωπο Πολισάριο (Polisario Front), το οποίο εδώ και 43 χρόνια αγωνίζεται για την ανεξαρτησία της Δυτικής Σαχάρας από το Μαρόκο.
Η ιρανική υποστήριξη του Μετώπου Πολισάριο οδήγησε στη διακοπή των σχέσεων μεταξύ του Μαρόκου και του Ιράν το 2017, αν και προσπάθειες αποκατάστασης των σχέσεων έχουν λάβει χώρα το 2023. Το Μαρόκο κατηγόρησε το Ιράν και την Αλγερία για υπονόμευση της σταθερότητάς του, και ότι η Χεζμπολάχ διακινούσε όπλα προς στους μαχητές του Μετώπου Πολισάριο.
Σύμφωνα με τον Omer Dostri, έναν ειδικό στη στρατηγική και την εθνική ασφάλεια του Ισραήλ, το Ιράν επιχειρεί να επεκτείνει την επιρροή του Άξονα της Αντίστασης στη Δυτική Σαχάρα, και μέσω του Πολισάριο, να αποκτήσει στρατηγικά ερείσματα στις ακτές του Ατλαντικού Ωκεανού, κοντά στα Στενά του Γιβραλτάρ.[42]
Σύμφωνα με τον Mohammad Salami, έναν αναλυτή ειδικευμένο στην πολιτική της Μέσης Ανατολής, το Ιράν προσπαθεί να χτίσει την επιρροή του στην Αφρική, παρέχοντας κίνητρα εξαγωγών σε περίπου 30 χώρες, και εμπορία μεγάλης κλίμακας σε υγραέριο πετρελαίου (LPG), σίδηρο, ατσάλι, τσιμέντο και άλλα προϊόντα.[43]
Η προμήθεια UAV από την Τεχεράνη στο Μέτωπο Πολισάριο, μέσω της Αλγερίας, έχει ανησυχήσει έντονα το Μαρόκο,[44] καθώς και την ΕΕ.[45]
Μια ακραία απόφαση των ΗΠΑ και συμμάχων τους για απευθείας στρατιωτική εμπλοκη με το Ιράν, πιθανόν να οδηγούσε την Τεχεράνη, στην απόπειρα να διακόψει ή να παρενοχλήσει την δίοδο από το Γιβραλτάρ.
Η ενδεχόμενη δυνατότητα του Ιράν να μπλοκάρει γενικώς ή μερικώς την θαλασσία ναυσιπλοία σε Χορμούζ, Άντεν και Γιβραλτάρ, εάν ποτέ τεθεί σε εφαρμογή το εφιαλτικό σενάριο νατοϊκής επίθεσης, θα προκαλούσε τεράστιο κόστος στο παγκόσμιο εμπόριο. Αύτό θα δρούσε αποτρεπτικά για τις Νατοικές χώρες, αλλα θα ανάγκαζε και χώρες όπως η Κίνα, η Ρωσία και η Ινδία να παρεμβούν δυναμικά για την αποτροπή μιας τέτοιας κρίσης. Ενά τέτοιο σέναριο θα ήταν μεγάλο πλήγμα για την Ευρώπη, μετά και την αποκοπή της, από την φθηνή ρωσική ενέργεια και πρώτες ύλες.
Η Στάση του Ρωσοκινεζικού Παράγοντα
Η Κίνα τα τελευταία χρόνια έχει κάνει αισθητή την παρουσία της στην περιοχή με μια σειρά απο σημαντικές διπλωματικές και οικονομικές πρωτοβουλίες. Ανάμεσα σε αυτές, η κινεζο-ιρανική οικονομική συμφωνία,[46] καθώς και η διαμεσολάβηση για την αποκατάσταση των σχέσεων Ιράν και Σαουδικής Αραβίας.[47] Με το ξέσπασμα του πολέμου στη Γάζα, η Κίνα, παρά τις σχέσεις συνεργασίας που διατηρεί με το Ισραήλ, υποστήριξε ξεκάθαρα την παραδοσιακή της στάση υπέρ των Παλαιστινίων και την λύση των δύο κρατών, προκαλώντας εκνευρισμό στο Τελ Αβιβ.[48] Επιπλέον, αν και το Πεκίνο έχει κάνει εκκλήσεις για αναστολή των επιθέσεων των Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα, ωστόσο δεν αναμένεται να ασκήσει σοβαρές πιέσεις στην Τεχεράνη για αυτό το θέμα.
Το Πεκίνο, αν και έχει σημαντικά ενεργειακά, κυρίως, συμφέροντα στον Κόλπο, παρόλα αυτά προσπαθεί να αποφύγει την ενεργό εμπλοκή στην εν λόγω περιοχή. Για παράδειγμα, το Πεκίνο δεν έχει ακόμα επενδύσει σημαντικά ποσά στο Ιράν, παρά την 20ετή συμφωνία μεταξύ τους ύψους 400 δις.
Η επιφυλακτικότητα των κινέζων οφείλεται σε ενδεχόμενη αναβίωση της αμερικανο-ιρανικής προσέγγισης για το πυρηνικό πρόγραμμα, όπως το 2015.
Μια τέτοια εξέλιξη θα έστρεφε το Ιράν στις δυτικές επενδύσεις, με τις κινεζικές να περνούν σε δεύτερη μοίρα. Επιπλέον, το Πεκίνο, επιδιώκει να μειώσει την εξάρτησή του από την Μέση Ανατολή. Έτσι, τα τελευταία χρονια, έχει αντικαταστήσει την Σαουδική Αραβία με την Ρωσία ως τον μεγαλύτερο προμηθευτή πετρελαίου.
Επιπλέον, συμφωνα με την Yun Sun, διευθύντρια του προγράμματος για την Κίνα στο Stimson Centre, η Κίνα δεν έχει ως προτεραιότητα να αντικαταστήσει το περιφερειακό σύστημα ασφαλείας των ΗΠΑ με ένα κινεζικό.[49]
Οι λόγοι είναι ότι στρατηγική προτεραιότητα της Κίνας αποτελεί η Ταιβάν και η κυριαρχία στην κινεζική θάλασα. Το Πεκίνο δεν έχει τη οικονομική δυνατότητα να υποστηρίξει μια τέτοια κίνηση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της στρατιωτικής ανισορροπίας μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας είναι το γεγονός οτι ο κινεζικός αμυντικός προυπολογισμός ανέρχεται περίπου στα 240 δις, ενώ οι ΗΠΑ για την στρατιωτική παρουσία τους στην περιοχή μόνο ξοδεύουν 75 δις.[50] Μακροπρόθεσμα, η διακοπή της ελεύθερης ροής αγαθών μέσω της Ερυθράς Θάλασσας, μπορεί να έχει επιπτώσεις στην κινεζική οικονομία. Παράλληλα, όμως, μια τέτοια εξέλιξη ενισχύει τις φωνές στο Πεκίνο για ανακατεύθυνση του κινεζικού και όχι μόνο εμπορίου, μεσω των χερσαίων οδών του «Δρόμου του Μεταξίου».
Η Μόσχα, μέτα το ξέσπασμα του πολέμου τον Οκτώβριο, επιχειρεί να ασκήσει πίεση στα αμερικανικά συμφεροντα στην περιοχή ως απάντηση στην αμερικανική εμπλοκή στο Ουκρανικό μέτωπο. Αυτό, εκτός από την συνεργασία με το Ιράν, επιχειρείται και μέσω της στενότερης συνεργασίας με δυνάμεις του φιλο-Ιρανικού Άξονα της Αντίστασης. Η Μόσχα ,ήδη από το 2015, έχει συνεργαστεί σε στρατιωτικό και πληροφοριακό επίπεδο με τον Άξονα της Αντίστασης εναντίον του Ισλαμικού Κράτους και αλλών τζιχαντιστικών οργανώσεων σε Συρία και Ιράκ.
Επίσης, ήδη από το 2006, η Μόσχα διατηρεί σχέσεις με το πολιτικό σκέλος της Χαμάς. Η συνεργασία αυτή έχει αναβαθμιστεί μετα την δολοφονία από τις ΗΠΑ του εμβληματικού διοικητή των ιρανικών Quds Forces, Qassem Soleimani, εμπνευστή και δημιουργό του Άξονα της Αντίστασης.
Η εξέλιξη αυτή οδήγησε σε αποκέντρωση του φιλοσιιτικού, παραστρατιωτικού δικτύου και σε σχετική αυτονόμηση των δυνάμεων που βρίσκονται κάτω από τον έλεγχο της Τεχεράνης, δίνοντας έτσι στην Μόσχα την δυνατότητα να αυξήσει την επιρροή της σε αυτές.[51]
Μια επιρροή, κυρίως σε τακτικό επίπεδο, όπως η παροχή τόσο πληροφορίων στις φιλοιρανικές πολιτοφυλακές όσο και αντιπλοϊκών πυραύλων στην Χεζμπολάχ μέσω της Συριακής κυβέρνησης, που θα μπορούσαν να απειλήσουν την χερσαία και ναυτική παρουσία των ΗΠΑ καθώς και την άδεια στο Ιράν να αναβαθμίσει την συριακή αεράμυνα.[52]
Τον Φεβρουάριο, αξιωματούχοι των ουκρανικών υπηρεσιών πληροφοριών ανέφεραν ότι Ρώσοι εκπαιδεύονται στην χρήση ιρανικών drones από διοικητές της Χεζμπολάχ στη Συρία.[53] Επιπλέον, η Ρωσία ενίσχυσε τις δυνατότητες της στον ηλεκτρονικό πόλεμο στη βάση Khmeimim στη δυτική Συρία, διαταράσσοντας την εμπορική αεροπορική κυκλοφορία του Ισραήλ.[54]
Η Μόσχα αν και δεν επιθυμεί πλήρη πολεμική ανάφλεξη, ούτε την επιδείνωση των ρωσο-ισραηλινών σχέσεων, ωστόσο θεωρεί ότι στις σιιτικές πολιτοφυλακές βρήκε ενα αποτελεσματικό και φθηνό εργαλείο να απαντήσει με το ίδιο νόμισμα στον πόλεμο φθοράς που διεξάγουν οι ΗΠΑ ενατίον της στην Ουκρανία.[55]
Για αυτό άλλωστε, η Μόσχα δεν δίστασε να στηρίξει, έστω και έμμεσα τους Χούθι στον ΟΗΕ, και να δεχθεί αντιπροσωπεία τους στην ρωσική πρωτευουσα τον Ιανουάριο, με τους Χούθι να δεσμεύονται για το ασφαλές πέρασμα ρωσικών και κινεζικών πλοίων στη ερυθρά Θάλασσα.[56]
Μακροπρόθεσμα, και η Μόσχα ενδέχεται να πληγεί οικονομικά από μια μακροχρόνια διακοπή της ελεύθερης ναυσιπλοϊας/εμπορίου στην περιοχή. Όμως οι ρώσοι θεωρούν ότι οι σύμμαχοι των ΗΠΑ θα πληγούν οικονομικά πολύ πιο άμεσα, γεγονός που θα αυξήσει την πίεση τους προ τις ΗΠΑ, αλλα και την διαπραγματευτική δύναμη της Μόσχας. Ρωσική προτεραιότητα είναι ο τερματισμός του πολέμου στη Ουκρανία, άρα και της δυτικής στρατιωτικής βοηθειας. Αν, από την άλλη, οι ΗΠΑ εμπλακούν σε έναν συνεχή πόλεμο φθοράς με τις Ιρανικές πολιτοφυλακές, αυτό αναπόφευκτα θα μειώσει τον όγκο της αμερικανικής στήριξης στο Κιεβο. Οι Ρώσοι επιθυμούν φθορά των ΗΠΑ, άλλα όχι εναν άμεσο πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Ιράν ή ΗΠΑ και Ιράν, που εκτός των άλλων θα απειλήσει τα ζωτικά ρωσικά συμφέροντα στην Συρία.
Τεχεράνη, ένας εξισοροπιστής ισχύος για την Αθήνα, έναντι στην απειλή του Νεο-Οθωμανισμού
Η απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να συμμετάσχει στην επιχειρησιακή ομάδα, παρόλο που δεν προσκλήθηκε, και μάλιστα με μια ξεπερασμένη τεχνολογικά φρεγάτα, ανίκανη να αποτρέψει σύγχρονες αεροπορικές απειλές, όπως είναι τα σύγχρονα βλήματα κρούζ,οι αντιπλοικοί πύραυλοι και τα UAV, αυξάνει τους κινδύνους για τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις. Επιπλέον, απειλεί περαιτέρω την ασφάλεια της ελληνικής ποντοπόρου ναυτιλίας.
Ήδη η σχέση μεταξύ Τεχεράνης και Αθηνών έχει χειροτερεύσει λόγω της – ακατανόητης – σύλληψης και κατάσχεσης ενός ιρανικού πετρελαιοφόρου από τις ελληνικές αρχές, με την Τεχεράνη να αντιδρά καταλαμβάνοντας δύο ελληνικά πλοία στον Περσικό Κόλπο.[57] Επιπλέον, θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την ελληνική εγχώρια ασφάλεια, δεδομένου του ευρέως φάσματος των ιρανικών ικανοτήτων και των μέσων για υβριδικές, ανορθόδοξες επιχειρήσεις, στις οποιες οι Ιρανοί είναι εξαιρετικά εξειδικευμένοι και αποτελεσματικοί.
Η Ελλάδα ήταν για δεκαετίες μια όαση ασφαλείας, από στρατιωτικές ή τρομοκρατικές δραστηριότητες, οι οποίες σχετίζονταν με τις πολιτικές και γεωπολιτικές εξελίξεις στην Μέση Ανατολή. Αυτό μπορεί να αλλάξει αν η Αθήνα αποφασίσει να εμπλακεί βαθιά σε μια σύγκρουση που φαίνεται να μην κατανοεί τις ρίζες, τις παραμέτρους και τις συνέπειές της.
Επιπλέον, η Αθήνα θα πρέπει να επανεξετάσει τον ρόλο που θα μπορούσε να διαδραματίσει η Τεχεράνη στη αποτροπή της μακροχρόνιας, επεκτατικής πολιτική της Τουρκίας εναντίον της Ελλάδας. Μια μια επεκτατική πολιτική που θέτει την Ελλάδα προ υπαρξιακών διλημμάτων.
Το Ιράν και η Τουρκία είναι παραδοσιακά ανταγωνιστικές δυνάμεις, ως προς την περιφερειακή επιρροή και έλεγχο, ήδη από την ίδρυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ιστορικά, αυτός ο ανταγωνισμός έχει ωφελήσει την Ελλάδα.
Ένας από τους κύριους λόγους που κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 οι Οθωμανοί δεν μπόρεσαν να στείλουν επαρκείς και ικανές δυνάμεις για να καθυποτάξουν τους Έλληνες επαναστάτες κατά τα πρώτα 4 χρόνια της επανάστασης ήταν η έκρηξη του Οθωμανο-Περσικού Πολέμου (1821-1823).
Ακόμα και μετά το τέλος του πολέμου, οι Οθωμανοί δεν μπόρεσαν να αποστείλουν επαρκείς δυνάμεις, λόγω της καταστροφικής ήττας που είχαν υποστεί από τους Πέρσες, οπότε αναζήτησαν στρατιωτική βοήθεια από τον Μοχάμεντ Αλί, κυβερνήτη της Αιγύπτου.
Σχεδόν 200 χρόνια αργότερα, τα στρατηγικά συμφέροντα των δύο περιφερειακών φορέων ανταγωνίζονται ξανά, ανεξαρτήτως της συγκυριακής ενίοτε, συνεργασίας τους στο ζήτημα των Κούρδων.
Για παράδειγμα, η Τουρκία καταδίκασε τις επιθέσεις των Χούθι κατά στόχων των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων στην Ερυθρά Θάλασσα το 2016. Επίσης, όταν η Τουρκία εξέφρασε την πρόθεσή της να επεμβεί στο Υεμένη το 2021, οι Χούθι την προειδοποίησαν ότι οποιαδήποτε προσπάθεια για στρατιωτική παρέμβαση θα ακολουθούσε την τύχη της πρότερης, σαουδαραβικής επέμβασης.[58]
Είναι προς το συμφέρον των Αθήνων, και εναντίον αυτού της Άγκυρας, το Ιράν να ομαλοποιήσει πλήρως τις σχέσεις του με τη Δύση, ή τουλάχιστον να έχει μια λειτουργική και συνεργατική σχέση, και ο ρόλος του και τα στρατηγικά συμφέροντα του στην περιοχή να αναγνωριστούν.
Καμία περιφερειακή δύναμη δεν μπορεί, ακόμα κι αν ήθελε, να ελέγξει την τουρκική επιρροή και δύναμη, πέρα από τους Ιρανούς.
Υπάρχει μια ψευδής αντίληψη στους ελληνικούς πολιτικούς και ακαδημαϊκούς κύκλους, ότι μια στενή σχέση με το Ισραήλ θα ενισχύσει σημαντικά τον περιφερειακό μας ρόλο ενάντια στην Τουρκία. Μια αντίληψη που οδηγεί την Αθήνα να υποστηρίζει σχεδόν ανεπιφύλακτα τις περιφερειακές πολιτικές αποφάσεις του Ισραήλ, και δυστυχώς, σχεδόν να υιοθετεί τα προβλήματά του.
Είναι ψευδής η αντίληψη αυτή, διότι η σχέση μεταξύ Άγκυρας και Τελ Αβίβ χρονολογείται από την ίδρυση του ισραηλινού κράτους και είναι ζωτικής σημασίας για την ασφάλειά του, αν όχι για την επιβίωσή του. Επιπλέον, ακόμα και μετά την επιδείνωση των σχέσεων τους μετά το 2009, αυτες οι δύο χώρες συνεχίζουν να συνεργάζονται στρατηγικά στον Καύκασο-Αζερμπαϊτζάν, ενώ ο όγκος των οικονομικών τους σχέσεων αυξάνεται συνεχώς.
Παρά, την ρητορική όξυτητα του Ερντογάν για τον πόλεμο στη Γάζα, η Τουρκία παρέχει αδιάκοπα υδρογονάνθρακες στην ισραηλινή οικονομία και στην πολεμική της μηχανή.
Επιπλέον, η Ιρανική Επανάσταση το 1979 αναβάθμισε τον στρατηγικό περιφεριακό ρόλο του Ισραήλ και της Τουρκίας. Μια συνέπεια αυτής της εξέλιξης ήταν η κατάργηση του εμπάργκο όπλων που επέβαλαν οι ΗΠΑ κατά της Τουρκίας λόγω της εισβολής της στην Κύπρο. Ένα εμπάργκο που προέκυψε από την κινητοποίηση της ελληνικής διασποράς στις ΗΠΑ. Επιπλέον, για την κατεστραμένη οικονομία της Ελλάδας, το Ιράν μπορεί να αποτελέσει πηγή πλούτου (εξαγωγές, επενδύσεις κλπ.).
Αφότου το 2015 η κυβέρνηση Ομπαμα υιοθέτησε την συμφωνία JCPOA για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, αμερικανικές και ευρωπαϊκές εταιρείες έσπευσαν να συνάψουν οικονομικές συμφωνίες αξίας πολλών δισεκατομμυρίων με την Τεχεράνη.
Πιο συγκεκριμένα, η Airbus, η Boeing, η Total, η BP, η Mediobanca, η Thyssen Group, η Volkswagen και η Daimler έτρεξαν να επενδύσουν σε πιστωτικά συστήματα, υποδομές, αεροπορικές εταιρείες, υδρογονάνθρακες και εξαγωγές μηχανημάτων.[59]
Αν δεν αποσύρονταν ο Τραμπ από την συμφωνία, το ιρανικό πετρέλαιο και τα εμπορεύματα θα έρεαν στις αγορές της ΕΕ και αντιστρόφως.
Συνεπώς,
η Ελλάδα θα πρέπει να συμμαχήσει με τις δυνάμεις στις ΗΠΑ και την ΕΕ που προωθούν την αποκατάσταση των σχέσεων με το Ιράν.
Για αυτόν τον σκοπό, η Αθήνα θα έπρεπε να κινητοποιήσει την ελληνική διασπορά στις ΗΠΑ, όπως θα έπρεπε να έχει κάνει, χρόνια τώρα, με τον τουρκικό επεκτατισμό. Αυτή θα έπρεπε να είναι μια έμμεση, χαμηλού προφίλ, μακροπρόθεσμη και συνεχώς επιδιωκόμενη πολιτική.
Η επαναφορά των παραδοσιακών ελληνικών διαύλων επικοινωνίας με την Μέση Ανατολή/Μουσουλμανικό κόσμο και η περαιτέρω ανάπτυξή τους από την Αθήνα δεν είναι μόνο απαραίτητη αλλά και επιβεβλημένη διάσταση της εξωτερικής μας πολιτικής.
Ακόμη κι αν η Τουρκία δεν υπήρχε, θα έπρεπε να επιδιώκουμε αυτόν τον στόχο. Η Ελλάδα, ως πολιτιστική, διπλωματική, πολιτική και εμπορική γέφυρα μεταξύ της Δύσης και του Ιράν και των Αράβων, θα αυξήσει τον περιφερειακό ρόλο της και θα βελτιώσει τους όρους του διλήμματος ασφάλειάς της, ενώ θα επιδεινώσει αυτό της Τουρκίας . Η μοναδική υπαρξιακή απειλή για τους Έλληνες στην Ελλάδα και την Κύπρο είναι ο τουρκικός επεκτατισμός και μόνο. Το μόνο εθνικό συμφέρον που θα έπρεπε να εξυπηρετούν η Αθήνα και η Λευκωσία είναι αυτό της ασφάλειας και της ευημερίας του λαού τους και μόνο.
Όσον αφορά στις “Χάντινγκτονικές” αφηγήσεις, ότι το Ιράν και οι δορυφόροι του στοχεύουν στη δημιουργία ενός αντιχριστιανικού μπλοκ και επιδιώκουν την ισλαμοποίηση της χριστιανικής Ευρώπης, ας ανακαλέσουμε στην μνήμη μας δύο πράγματα. Κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης (2011-2020), οι χριστιανοί του Ιράκ, της Συρίας και του Λιβάνου επέζησαν από τους Σαλαφιστές/Ουχαμπίτες τζιχαντιστές (Άλ Κάιντα, Ισλαμικό Κράτος), μόνο λόγω της βοήθειας του ιρανικού Άξονα της Αντίστασης υπό τον Κασέμ Σουλεϊμανί (με ρωσική στρατιωτική βοήθεια), και των προσκείμενων στο ΡΚΚ, συριακών κουρδικών δυνάμεων.
Και οι δύο, σύμφωνα με τον σημερινό Έλληνα πρωθυπουργό, είναι τρομοκράτες. Αντίθετα, οι ΗΠΑ, η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία, οι Μοναρχίες του Κόλπου και η Τουρκία υποστήριξαν αυτές τις εξτρεμιστικές τζιχαντιστικές δυνάμεις, μέχρι το 2014. Η Τουρκία ακόμα τις υποστηρίζει. Επιπλέον, από ρεαλιστική σκοπιά, η ελληνο-ιρανική εταιρική σχέση θα ήταν παρόμοια με την εταιρική σχέση ΗΠΑ-Κίνας που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1970 από τον Χένρι Κίσινγκερ. Παρά το ιδεολογικό και πολιτισμικό χάσμα, καθώς και τη μεταξύ τους, άμεση στρατιωτική σύγκρουση κατά τον Πόλεμο της Κορέας, ο κοινός αντίπαλος, η ΕΣΣΔ, τους οδήγησε να ιδρύσουν μια στρατηγική εταιρική σχέση, η οποία αποδείχθηκε το θεμέλιο για τη μετεωρική ανάπτυξη της Κίνας στο διεθνές συστήματα από τις αρχές του 21ου αιώνα.
Μόλις λίγες δεκαετίες πριν, το 1984, κατά την διάρκεια ακομή του Ψυχρού Πολέμου, η Ελλάδα είχε τόσο μεγάλη επιρροή στη περιοχη της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής (ΜΕΝΑ), που μπόρεσε να διαμεσολαβήσει και να συμφιλιώσει, με την Συμφωνία της Ελούντας, δύο βασικούς παίκτες του διεθνούς συστήματος και ανταγωνιστές για την επιρροή στο Τσαντ. Η Γαλλία του Μιτεράν και η Λιβύη του Γκαντάφι. Την ίδια περίοδο, η Τουρκία πάσχιζε να ελέγξει τις νοτιονατολικές τις επαρχίες από το κουρδικό εθνικοαπελευθερωτικό μέτωπο του ΡΚΚ και η επιρροη της στην Μέση Ανατολή, με εξαίρεση το Ισραήλ, ήταν έλαχιστη. Σήμερα η κατάσταση έχει ανατραπεί δραματικά ύπερ της Τουρκίας.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Γιόμ Κιπουρ (Yom Kippur) σημαίνει στα εβραικά «Μέρα της Εξιλέωσης» και πρόκειται για την ιερότερη ημέρα στην Ιουδαικής θρησκείας η οποία λαμβαίνει χώρα μεταξύ τέλη Σεπτεμβρίου και αρχές Μαίου. Το μεσημέρι της 6ης Οκτωμβρίου 1973, οι ενωμένοι αραβικοί στρατοί της Αιγύπτου και της Συρίας επιτέθηκαν αιφινιδιαστικά στο Ισραήλ, με στόχο την απελευθέρωση των κατεχόμενων αραβικών εδαφών (Σινά, Υψώματα του Γκολάν, Δυτική Όχθη, Γάζα). Οι Άραβες αιφνιδιάσαν απόλυτα τους Ισραηλινούς προκαλώντας τους σοβαρές και αιματηρές ήττες τις πρώτες ημέρες του πολέμου. Ήττες που σόκαραν την Ισραηλινή ηγεσία και κοινωνία που θεωρούσε εως τότε, ότι οι Άραβες ήταν ανίκανοι να προβάλουν οποιαδήποτε σοβαρή αντίσταση στις Ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις. Τελικά οι Ισραηλινοί πέτυχαν να νικήσουν, εξαιτίας τηε επιμονής τους, μιας γιγαντιαιάς αμερικανικής αερογέφυρας ανεφοδιασμού, την διστακτικότητα των αραβικών στρατών σε κρίσιμες στιγμές και την Ισραηλινή απειλή για χρήση πυρηνικών τα οποία κατείχαν ήδη από το 1969.
[2] Gideon Levy, “11,500 Children have been Killed in Gaza. Horror of This Scale Has No Explanation.” Haaretz, February 4, 2024. https://www.haaretz.com/opinion/2024-02-04/ty-article-opinion/.premium/11-500-children-have-been-killed-in-gaza-horror-of-this-scale-has-no-explanation/0000018d-6fe9-d4f1-a18d-fff9c4010000
[3] Lazar Breman, “US intel says Israel degraded Hamas capabilities, but not close to eliminating group.” Times of Israel. February 9, 2024. https://www.timesofisrael.com/us-intel-says-israel-degraded-hamas-capabilities-but-not-close-to-eliminating-group/
[4] Estelle Shirbon, “Dangerous stasis on Israel’s northern border leaves evacuees in limbo.”Reuters. January 12, 2024. https://www.reuters.com/world/middle-east/dangerous-stasis-israels-northern-border-leaves-evacuees-limbo-2024-01-11/
[5] Yuval Shany, Amichai Cohen, “South Africa vs. Israel at the International Court of Justice. A Battle Over Issue-Framing and the Request to Suspend the War.” Just Security. January 16, 2024. https://www.justsecurity.org/91262/south-africa-vs-israel-at-the-international-court-of-justice-a-battle-over-issue-framing-and-the-request-to-suspend-the-war/
[6] Ruth Margalit, “Itamar Ben-Gvir, Israel’s Minister of Chaos.” The New Yorker. February 20, 2024. https://www.newyorker.com/magazine/2023/02/27/itamar-ben-gvir-israels-minister-of-chaos.
[7] Najib Jobain, Joseph Federman, and Jack Jeffery, “Netanyahu says he told the US that he opposes a Palestinian state in any postwar scenario.” Associated Press. January 19, 2024. https://apnews.com/article/israel-hamas-war-news-01-18-2024-73d552c6e73e0dc3783a0a11b2b5f67d
[8] Isabel Debre, “Israeli settler attacks on West Bank Palestinians have escalated since Oct. 7, UN says.” PBS. February 20, 1979. https://www.pbs.org/newshour/world/israeli-settler-attacks-on-west-bank-palestinians-have-escalated-since-oct-7-un-says
[9] Gareth Evans, Tom Bateman, “US sanctions Israeli settlers over West Bank violence.” BBC News. February 1, 2024. https://www.bbc.com/news/world-us-canada-68173904
[10] “UK announces sanctions on four ‘extremist’ Israeli settlers.” Al Jazeera. February 12, 2024. https://www.aljazeera.com/news/2024/2/12/uk-announces-sanctions-on-four-extremist-israeli-settlers
[11] Yasmeen Abutaleb, John Hudson, and Tyler Pager, “Biden moving closer than ever to a breach with Netanyahu over war in Gaza.” The Washington Post. February 11, 2024. https://www.washingtonpost.com/politics/2024/02/11/biden-netanyahu-closer-to-a-breach/
[12] “Israel-Hamas, Ukraine-Russia and China: John Mearsheimer on why the US is in serious trouble!” Centre of Independent Studies. October 30, 2023. https://www.youtube.com/watch?v=62FCVJycwSA&t=9s
[12] “Iran-backed attacks on US troops in the Middle East since Oct. 7.” Reuters. January 29, 2024.
[13] “Iran-backed attacks on US troops in the Middle East since Oct. 7.” Reuters. January 29, 2024.https://www.reuters.com/world/middle-east/iran-backed-attacks-us-troops-middle-east-since-oct-7-2024-01-28/
[14] Trita Parsi, “Will Israel Drag the US Into Another Ruinous War?” The Nation. January 3, 2024. https://www.thenation.com/article/world/israel-hamas-hezbollah-iran/
[15] Alastair Crooke, “The Resistance Has a Plans for Israel. But on the Other Side. Fantastical U.S. Stratagems Ensure a Cascading Failure.” Strategic Culture Foundation. February 19, 2024. https://strategic-culture.su/
[16] Alastair Crooke, “The Resistance Has a Plans for Israel. But on the Other Side. Fantastical U.S. Stratagems Ensure a Cascading Failure.” Strategic Culture Foundation. February 19, 2024. https://strategic-culture.su/.
[17] Sharon Wrobel, “War-battered economy plunged almost 20%, marking sharpest contraction since pandemic.” The Times Of Israel. February 19, 2024. https://www.timesofisrael.com/war-battered-economy-plunged-almost-20-marking-sharpest-contraction-since-pandemic/.
[18] Οι Ζαΐντι αποτελούν ένα από τους 3 κύριους κλάδους του Σιιτικού Ισλάμ και η ύπαρξη τους χρονολογείται απο το 740 μ.χ. Ο Zayd ibn ʿAlī, ακολουθώντας το παράδειγμα, του Husayn ibn Ali ibn Abi Talib εγγονού του Προφήτη Μωχάμεντ, εξεγερθηκε και αυτός εναντίων της Σουνιτικής δυναστείας των Ουμαγίαδων, στην περιοχή του νότιου Ιράκ.
[19] International Crisis Group, “Yemen: Defusing the Saada Time Bomb,” Middle East Report, no. 86 (May 27, 2009): 8-9. https://www. crisisgroup.org/middle-east-north-africa/gulf-and-arabian-peninsula/yemen/yemen-defusing-saada-time-bomb.
[20] Thomas Juneau, “Iran’s policy towards the Houthis in Yemen,” International Affairs 92, no. 3 (2016): 652.
[21] International Crisis Group, “Yemen: IS Peace Possible?” 12.
[22] Ibid, 15.
[23] Ibid, 17.
[24] Ibid, 17.
[25] Ibid, 20.
[26] Carol Choksy and Jamsheed Chosky, “The Saudi Connection: Wahhabism and Global Jihad,” 29-30.
[27] Afshon Ostovar, “The Grand Strategy of Militant Clients: Iran’s Way of War.” Security Studies 28, no. 1 (2019): 176.
[28] “Yemen rebels ‘fire surface to surface missile into Saudi Arabia’.” The New Arab. December 13, 2015.
[29] Khights, “The Houthi War Machine,” 20.
[30] Iranian Technology Transfers to Yemen”, Conflict Armament Research, March 2017, 2, https://www.conflictarm.com/perspectives/iranian-technology-transfers-to-yemen/.
[31] Mohammad Hassan al-Qadhi, “Iranian role in Yemen and its Implication on the Regional security,” Arabian Gulf Centre for Iranian Studies, (2017): 44-46. Also Nader Uskowi, “Temperature Rising: Iran’s Revolutionary Guards and Wars in the Middle East/” (Lanham, MD: Rowman and Littlefield, 2019), 118–119
[32] Elisabeth Kendall. “Iran’s Fingerprints in Yemen: Real or Imagined?” Atlantic Council, Issue Brief (October 2017): 10.
[33] “Beyond Riyadh: Houthi Cross-Border Aerial Warfare (2015-2022).” ACLED. January 17, 2017. https://acleddata.com/2023/01/17/beyond-riyadh-houthi-cross-border-aerial-warfare-2015-2022/
[34] “Torture in slow motion: The economic blockade of Yemen and its grave humanitarian consequences.” OCHA. September 22, 2022. https://reliefweb.int/report/yemen/torture-slow-motion-economic-blockade-yemen-and-its-grave-humanitarian-consequences.
[35] Charles Schmitz, “Yemen’s Ansar Allah: causes and effects of its pursuit of power”, Middle East Institute, 14 Feb. 2015, http://www.mei.edu/content/at/yemens-ansar-allah-causes-and-effects-its-pursuit-power
[36] “Houthis Are Not Iranian Proxies”: Helen Lackner on the History & Politics of Yemen’s Ansar Allah. February 1, 2024. https://www.youtube.com/watch?v=q2IhcGwRMHY&t=2s
[37] John Mearsheimer: “The Israel lobby is as powerful as ever.” THE NEW STATEMEN. February 10, 2024. https://www.newstatesman.com/the-weekend-interview/2024/02/john-mearsheimer-israel-ukraine-middle-east
[38] “Richard Nixon on Nightline with Ted Koppel.” Richard Nixon Foundation. January 7, 1992. https://www.youtube.com/watch?v=iWPwT6DPrDw
[39] “Iranian Proxies in Iraq and Syria.” Middle East Institute. February 8, 2024. https://www.youtube.com/watch?v=0JgblBcw6Uc&t=7s.
[40] Oren Liebermann and Natasha Bertrand, “US Warship had a close call with Houthi missile in Red Sea.” CNN. February 1, 2024. https://edition.cnn.com/2024/01/31/politics/us-warship-close-call-houthi-missile/index.html
[41] Ella Joyner, “Red Sea crisis: Can EU warships deter Houthi rebels?” DW. January 21, 2024. https://www.dw.com/en/red-sea-crisis-can-eu-warships-deter-yemens-houthi-rebels/a-68024566. Also Mared Gwyn Jones, “Red Sea: Why have some EU nations distanced themselves from the US operation against the Houthis?” Euronews. January 2, 2024. https://www.euronews.com/my-europe/2024/01/02/red-sea-why-have-some-eu-nations-distanced-themselves-from-the-us-operation-against-the-ho
[42] Omer Dostri, “Iran’s Involvement in Western Sahara.” The Jerusalem Institute for Strategy and Security. September 4, 2018. https://jiss.org.il/en/dostri-irans-involvement-western-sahara/
[43] Mohammad Salami, “Examining Iran’s Geopolitical Goals in Western Sahara Conflict.” Gulf International Forum. May 21, 2023. https://gulfif.org/examining-irans-geopolitical-goals-in-the-western-sahara-conflict/
[44] “Iranian drones in North Africa, a cause for concern for Morocco and the whole region.” North Africa Post. March 7, 2023. https://northafricapost.com/65845-iranian-drones-in-north-africa-a-cause-for-concern-for-morocco-and-the-whole-region.html
[45] “Iranian military drones supplied to the Polisario Front.” European Parliament. October 10, 2022. https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/E-9-2022-003422_EN.html
[46] Ariel Cohen, “China-Iran $400 Billion Accord: A Power Shift Threatens Western Energy.” Forbes. April 5, 2021.
[47] Amrita Jash, “Saudi-Iran Deal: A Test Case of China’s Role as an International Mediator.” Georgetown Journal of International Affairs. June 23, 2023.https://gjia.georgetown.edu/2023/06/23/saudi-iran-deal-a-test-case-of-chinas-role-as-an-international-mediator/.
[48] Henriette Chacar, “Israel says ‘deeply disappointed’ over lack of China condemnation of Hamas attack.” Reuters. October 13, 2023. https://www.reuters.com/world/israel-says-deeply-disappointed-over-lack-china-condemnation-hamas-attack-2023-10-13/ https://www.reuters.com/world/israel-says-deeply-disappointed-over-lack-china-condemnation-hamas-attack-2023-10-13/
[49] “China’s Role in the Middle East.” Middle East Institute. February 17, 2024. https://www.youtube.com/watch?v=W2rTb5mWXBU&t=1333s
[50] Ibid.
[51] Hamidreza Azizi and Hanna Nott, “Russia’s Dangerous New Friends: How Moscow Is Partnering With the Axis of Resistance. Foreign Affairs. February 14, 2024.” https://www.foreignaffairs.com/russian-federation/russias-dangerous-new-friends.
[52] Laila Bassam and Tom Perry, “Hezbollah’s anti-ship missiles bolster its threat to US navy. ” Reuters. November 8, 2023. https://www.reuters.com/world/middle-east/hezbollahs-anti-ship-missiles-bolster-its-threat-us-navy-2023-11-08/.
[53] Ben Cohen, “Hezbollah Commander Training Russians in Operation of Iranian Drones, Ukrainian Intelligence Says.” The Algemeiner. February 13, 2024.
[54] William Christou, “Russian Technology in Syria ‘jamming’ Israeli Airports.” The New Arab. September 22, 2023. https://www.newarab.com/news/russian-technology-syria-jamming-israeli-airports.
[55] Hamidreza Azizi and Hanna Nott, “Russia’s Dangerous New Friends: How Moscow Is Partnering With the Axis of Resistance.” Foreign Affairs. February 14, 2024. https://www.foreignaffairs.com/russian-federation/russias-dangerous-new-friends.
[56] “Houthis promise not to attack Russian, Chinese, German ships in Red Sea.” TASS. January 22, 2023. https://tass.com/world/1735549.
[57] John Gambrel and Nicholas Paphitis, “Iran seizes 2 Greek tankers in Persian Gulf as tensions rise.” Associated Press. May 28, 2022. https://apnews.com/article/middle-east-iran-dubai-5bbb7e35405a91ae9ceffbda17b59475
[58] “Houthis warn Turkey against Yemen intervention.” Middle East Monitor. April 8, 2021. https://www.middleeastmonitor.com/20210408-houthis-warn-turkey-against-yemen-intervention/
[59] Michael Birnbaum and Carol Morello, “European Companies beat US to Iran business after nuclear deal reached.” Guardian. August 25, 2015. https://www.theguardian.com/business/2015/aug/25/europe-us-iran-business-nuclear-deal-sanctions. Also seecSofia Lotto Persio, “Italy moving quickly on Iran.” Global Trade Review. August 11, 2015. https://www.gtreview.com/news/mena/italy-oil-sanctions-iran/
