Ζαν Φρανσουά Κολοζιμό: Η ανακατάκτηση των εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

 

του Ζαν Φρανσουά Κολοζιμό

Τα τελευταία χρόνια διαπιστώνουμε μια προϊούσα αφύπνιση των Δυτικοευρωπαίων –των Γάλλων τουλάχιστον–, απέναντι στον κίνδυνο που συνιστά για το παρόν και το μέλλον της Ευρώπης, η Τουρκία του Ερντογάν. Σε αυτά τα πλαίσια εντάσσεται και η κυκλοφορία το 2020 του δοκιμίου του Jean-François Colosimo, «Το ξίφος και το Σαρίκι», που δείχνει τη συνέχεια μεταξύ Κεμάλ και Ερντογάν. Το βιβλίο εξεδόθη στα ελληνικά από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις τον Δεκέμβριο του 2021 σε μετάφραση της Χριστίνας Σταματοπούλου.

Με αφορμή την εκατονταετηρίδα από τη γέννηση του Μουσταφά Κεμάλ, η Ουνέσκο ανακήρυξε το 1981 «παγκόσμιο έτος Ατατούρκ», τιμώντας τον ως τον «υπερασπιστή των αντιιμπεριαλιστικών αγώνων και της αρμονίας μεταξύ των λαών»!

Τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν τον ενδιαφέρει να κερδίσει μια τέτοια μεταθανάτια αναγνώριση. Στη σημερινή παγκόσμια αταξία, οι δάφνες δεν κερδίζονται πλέον στις διπλωματικές αίθουσες αλλά αποσπώνται στα γεωπολιτικά χαρακώματα. Ο καθένας στο έργο του. Ο Κεμάλ θεράπευσε την καταστροφή, αυτός ανανεώνει τη λάμψη. Μετά την αναγκαιότητα της άμυνας, η ελευθερία της επίθεσης. Μετά την ανάκαμψη, η ανακατάκτηση.

Έτσι θα ξεκινήσει ο πόλεμος στη διάρκεια της πανδημίας. Πολυμερής. Ολοκληρωτικός. Χωρίς προειδοποίηση. Πού, εναντίον ποίου και με ποιο σκοπό παρεμβαίνει η Τουρκία, αυτό διευκρινίζεται ανάλογα με την περίσταση. Στο Ιράκ, εναντίον της κουρδικής περιφερειακής κυβέρνησης, , στη Συρία, εναντίον της υποστηριζόμενης από το Ιράν κεντρικής κυβέρνησης των Αλαουιτών. Στην Ανατολική Μεσόγειο, εναντίον της Κύπρου και της Ελλάδας, συνεπώς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στη Λιβύη, χτυπώντας την κυβέρνηση του στρατάρχη Χαφτάρ και, κατά συνέπεια, τους υποστηρικτές της, Αίγυπτο, Σαουδική Αραβία, Ρωσία και Γαλλία. Στον Καύκασο, γύρω από το Ναγκόρνο Καραμπάχ, ενάντια στην Αρμενία και υπέρ του Αζερμπαϊτζάν, αλλά επίσης και ενάντια στη Ρωσία και το Ιράν. Τέλος, στο Κέρας της Αφρικής εναντίον της Σαουδικής Αραβίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και, πιο μακριά, της Γαλλίας.

Το θέμα είναι απλό. Καθώς πλησιάζουν τα εκατό χρόνια από τη Συνθήκη της Λωζάνης, ο πρόεδρος Ερντογάν επεκτείνει κάθε οριοθετική γραμμή που είχε οριστεί το 1923. Ακυρώνει την υπογραφή της Τουρκίας επιβεβαιώνοντας την ισχύ της.

Και από πού προέρχεται αυτή η έκφραση, «νεο-οθωμανισμός», που προσφέρεται τόσο εύκολα για ξόρκια; Ο όρος και η έννοια επινοήθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1980 από τον πρόεδρο Τουργκούτ Οζάλ.

Η υποτιθέμενη μονοδιάστατη συγκρότηση αυτού του ιμπεριαλισμού παρουσιάζει όμως ένα μεγάλο κενό: Ο τουρκικός εθνικισμός δεν γνωρίζει μία αυτοκρατορία (οθωμανική) αλλά δεκαέξι (Ούννους, Μογγόλους, Τιμουρίδες, μεταξύ άλλων). Τα αγάλματα των υποτιθέμενων ιδρυτών αυτών των δυναστειών πλαισιώνουν τώρα, στους δημόσιους χώρους, την προτομή του Κεμάλ. Κοσμούν επίσης τη μεγάλη σκάλα του παλατιού του Ερντογάν στην Άγκυρα. Έτσι βλέπουμε δεκαέξι ηθοποιούς, ντυμένους χάνους και σουλτάνους, που μισθώνονται για επίσημες δεξιώσεις.

Η αυτοκρατορία επιτρέπει τη συσπείρωση γύρω από συγκεκριμένους στόχους, όπως συμβαίνει με τη Mavi Vatan, τη «Γαλάζια Πατρίδα», προκειμένου να δικαιολογηθεί η εξόρμηση στο Αιγαίο.

Ο παντουρκισμός, δεν εγκαταλείφθηκε πραγματικά ποτέ. Για προφανείς λόγους βιογραφικούς και συγκυριακούς, αυτό το ιδεολογικό σχήμα διατηρούσε την προτίμηση του Μουσταφά Κεμάλ που θα δημιουργήσει τουρκικές Εστίες στον τουρκόφωνο κόσμο και στους πληθυσμούς της διασποράς.

Στις περιοχές της μετανάστευσης, τα τζαμιά θα προστεθούν τελικά στα μαχητικά κέντρα και, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το δίκτυο αυτό θα ανατεθεί προνομιακά στον έλεγχο της Ντιγιανέτ (Υπηρεσία Θρησκευτικών Υποθέσεων). Οι Βρυξέλλες δεν μπόρεσαν να κατανοήσουν ότι ο πανισλαμισμός παίζει ταυτόχρονα ρόλο στη διαμόρφωση του τουρκικού υπερεθνικισμού. Πράγμα που σημαίνει ότι, αν θέλουμε να χαρακτηρίσουμε ρητά τη σημερινή τουρκική πολεμοκαπηλία, πρέπει να επιλέξουμε ανάμεσα στον νεο-οθωμανισμό και τον πανισλαμισμό. Εκτός αν αποδεχτούμε οριστικά την πολυμορφική του φύση.

Η πορεία του Αλπαρσλάν Τουρκές  είναι ιδιαίτερα διαφωτιστική. Με καταγωγή από την Κύπρο, συνδεδεμένος με το πραξικόπημα του 1960, αναπληρωτής πρωθυπουργός το 1975, ο Μπασμπούγ, ο «Καθοδηγητής» της κοσμικής ακροδεξιάς και ανανεωτής του παντουρκισμού, ρίχτηκε στη φυλακή από τους στρατηγούς, το 1980. Επιστρέφει στο προσκήνιο της πολιτικής ζωής το 1991 χάρη στη συμμαχία του με το ισλαμιστικό κόμμα Ρεφάχ (πράγμα καθόλου παράξενο εν τέλει). Τον επόμενο χρόνο, το 1992, ο Τουρκές ιδρύει το κίνημά του, το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP), που αποκτά σταθερά ερείσματα στο Αζερμπαϊτζάν. Όταν ο Αλπαρσλάν Τουρκές πέθανε, το 1997, η νεκρώσιμη τελετή μεταδόθηκε από την κρατική τηλεόραση.

Η διαθήκη του είναι ξεκάθαρη.: «Το σώμα της πολιτικής μας είναι ο εθνικισμός και η ψυχή της το ισλάμ». Το 2018, το MHP σχηματίζει συνασπισμό με το ΑΚΡ που επιτρέπει στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να κερδίσει τις εκλογές και να συγκεντρώσει όλες τις εξουσίες. Τα δύο κόμματα συμφώνησαν ουσιαστικά ότι το έθνος και το ισλάμ είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Η άκρα δεξιά έσωσε, τρόπον τινά, την ισλαμο-δημοκρατία από την αποτυχία στις κάλπες.

Πρόκειται για ένα νέο χαλιφάτο; Η διαδρομή του Αλπαρσλάν Τουρκές, από την Κύπρο στο Αζερμπαϊτζάν, είναι πολύ πιο χαρακτηριστική από αυτή την έκφραση, η οποία δεν είναι τόσο εσφαλμένη όσο είναι αόριστη.

Η περίπτωση του (σιιτικού) Αζερμπαϊτζάν είναι εντυπωσιακή όσον αφορά το μέγεθος του πραγματισμού που επιδεικνύει ο Ραΐς.

Μήπως ο Ερντογάν θέλει να τεθεί επικεφαλής του σουνιτικού κόσμου; Γνωρίζει όμως ότι μια τέτοια υπόθεση είναι ελάχιστα ρεαλιστική. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι λιγότερο μουσουλμάνος και περισσότερο Αδελφός-μουσουλμάνος…. Μια ισλαμιστική Κομιντέρν: παράνομοι πυρήνες, επίσημα κινήματα, κυβερνητικά κόμματα, ακόμη και κυβερνήσεις, συνθέτουν ένα διηπειρωτικό δίκτυο που μπορεί εύκολα να κινητοποιήσει. Από το Μαρόκο, την Τυνησία, τη Λιβύη, μέχρι το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές, την Ινδονησία, τη Μαυριτανία, το Σουδάν, την Αίγυπτο, ακόμα και τη Γάζα, την Ιορδανία, το Κουβέιτ και, φυσικά, το Κατάρ – όλες τις χώρες όπου η Αδελφότητα ανταποκρίθηκε στο κάλεσμά του να αναθεματίσει τη Γαλλία.

Όπως και ο Ατατούρκ, ο Ερντογάν αριστεύει στην τέχνη του να χειρίζεται τον φόβο. Όπως και ο Ατατούρκ, ο Ερντογάν χρησιμοποιεί εφεδρικές ιδεολογίες και τις μετατρέπει σε συνθήματα προκειμένου να εξασφαλίζει την εξουσία του. Η διαφορά βρίσκεται στην κλίμακα. Για τον Ατατούρκ, το μέτρο είναι η χώρα. Για τον Ερντογάν, ολόκληρος ο κόσμος.

Όμως, στο τέλος της ημέρας, οι πολιτικές, εσωτερική, εξωτερική, για τον ένα, όπως και για τον άλλο, εν τέλει και για τους δύο, είναι ένα και το αυτό. Το όνομά του είναι ένας αδυσώπητος αγώνας:. Να συρρικνωθεί ή να επεκταθεί. Να υποταχθεί ή να επιβληθεί. Να πλήξει τον εσωτερικό εχθρό, να τρομοκρατήσει τον εξωτερικό εχθρό. Να πάρει την Αλεξανδρέττα, να υποτάξει την Τρίπολη. Να εξουδετερώσει την κατάρρευση στο εσωτερικό, να πυροδοτήσει την έκρηξη στο εξωτερικό.

Ο Κεμάλ εγκαινίασε τον τουρκικό μεσσιανισμό. Κανένας δεν τον σταμάτησε. Ο Ερντογάν εγκαινίασε τον τουρκικό χιλιασμό. Ποιος θα τον σταματήσει;

Ο Jean-François Colosimo, είναι Γάλλος ορθόδοξος θεολόγος, ιστορικός, εκδότης, σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ και δοκιμιογράφος. Διδάσκει ιστορία της βυζαντινής φιλοσοφίας και θεολογίας από το 1990 στο «Ινστιτούτο του Αγίου Σέργιου», στο Παρίσι. Από το 2010 έως το 2013, χρημάτισε πρόεδρος του «Εθνικού Κέντρου Βιβλίου» (Centre National du Livre).

 

spot_img

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα