ΕΥΡΩΠΗ: Προτεκτοράτο  των ΗΠΑ επ’ αόριστον…

του Michael Lind, Aμερικανού δημοσιογράφου

Είναι πλέον σαφές ότι η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία σηματοδότησε το τέλος μιας εποχής στην παγκόσμια πολιτική και την αρχή μιας νέας. Όπως και με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου το 1989, την κατάρρευση της ύφεσης μετά τη σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν το 1979 και τον Πόλεμο της Κορέας το 1950, είναι πολύ νωρίς να προβλέψουμε την έκβαση αυτού που μπορεί να ονομαστεί μόνο Ψυχρός Πόλεμος 2. Μια συνέπεια, ωστόσο, είναι ήδη ξεκάθαρη: η επιτάχυνση της κυριαρχίας των Ηνωμένων Πολιτειών επί της Ευρώπης.

Από τη δεκαετία του ’50, υποστηρίζεται η ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία τόσο μεταξύ των Ευρω-Γκωλιστών που επιδιώκουν να ελαχιστοποιήσουν την επιρροή των ΗΠΑ στην ευρωπαϊκή άμυνα όσο και από τους Αμερικανούς που ελπίζουν να μεταθέσουν το βάρος της προστασίας της Ευρώπης στους ίδιους τους Ευρωπαίους. Ωστόσο, σε σχεδόν επτά δεκαετίες, δεν δημιουργήθηκε ποτέ κάποια αξιόπιστη ευρωπαϊκή εναλλακτική λύση στο ΝΑΤΟ.

Στρατιωτική κυριαρχία

Μετά τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους, το μόνο που μπορούμε να συμπεράνουμε είναι ότι το όνειρο της ευρωπαϊκής στρατιωτικής ανεξαρτησίας πρέπει και πάλι να αναβληθεί, αυτή τη φορά για μια δεκαετία ή μια γενιά ή ακόμα περισσότερο. Η αντίδραση στην εισβολή του Πούτιν έδειξε ότι μόνο οι ΗΠΑ έχουν την ενότητα και τη στρατιωτική υποδομή να συντονίζουν τις πολυεθνικές στρατιωτικές προσπάθειες εντός ή κοντά στην Ευρώπη. Η σύγκρουση έχει υπογραμμίσει την εξάρτηση των Ευρωπαίων συμμάχων της Αμερικής από τον αμερικανικό στρατό, ακόμη πιο δραματικά από τους [πρόσφατους] Βαλκανικούς Πολέμους και τη λιβυκή περιπέτεια.

Η επέκταση του ΝΑΤΟ για να συμπεριλάβει τη Φινλανδία και τη Σουηδία, και σχεδόν σίγουρα την Ουκρανία στο σχετικά εγγύς μέλλον, θα ενισχύσει περαιτέρω την επιρροή των ΗΠΑ στη διατλαντική συμμαχία. Κατά κανόνα, όσο πιο κοντά βρίσκεται μια χώρα του ΝΑΤΟ στη Ρωσία, τόσο πιο ευνοϊκή τείνει να είναι προς τις ΗΠΑ. Ο Ντόναλντ Ράμσφελντ το αναγνώρισε αυτό μετά την εισβολή στο Ιράκ, περιφρονώντας τους σκεπτικιστές στην «παλιά Ευρώπη» (Γαλλία και Γερμανία) ενώ επαινούσε τη «νέα Ευρώπη» που σχηματίστηκε από χώρες που απελευθερώθηκαν από το σοβιετικό μπλοκ. Σήμερα, η Πολωνία έχει αγκαλιάσει τον ρόλο της στην πρώτη γραμμή του Β’ Ψυχρού Πολέμου, δεσμευόμενη να δαπανήσει τουλάχιστον το 3% του ΑΕΠ της για την άμυνα. Μια τέτοια επιθετικότητα ενισχύει τις ΗΠΑ ενώ αποδυναμώνει τη Γαλλία και τη Γερμανία, οι οποίες ήταν πιο πιθανό να ευνοήσουν τις καλές σχέσεις με τη Ρωσία.

Η ΕΕ σε ρόλο υποτελούς

Σε έναν παρατεταμένο ψυχρό πόλεμο, λοιπόν, δεν θα πρέπει να εκπλαγούμε αν η Ευρωπαϊκή Ένωση παίζει έναν όλο και πιο υποτελή ρόλο στο ΝΑΤΟ. Εξάλλου, με την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ, η οποία φαίνεται πιθανό να ακολουθήσει ή να συνοδεύσει την ενδεχόμενη ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, η ΕΕ θα έχει 28 μέλη — λιγότερα από τα 32 μέλη του ΝΑΤΟ, μετά την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας, ή 33 , εάν ενταχθεί η Ουκρανία. Με άλλα λόγια, περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες θα είναι μέλη του ΝΑΤΟ, του οποίου η ηγεμονική δύναμη είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, παρά της ΕΕ, όπου θα κυριαρχεί η σύμπραξη Γερμανίας και Γαλλίας.

Το γεωπολιτικό τοπίο μετά την Ουκρανία θα αντικατοπτρίζει επομένως το τέλος, τουλάχιστον προς το παρόν, του γκωλιστικού ονείρου για μια ευρωπαϊκή υπερδύναμη με επικεφαλής τη Γαλλία. Θα αντικατοπτρίζει επίσης το τέλος της προσπάθειας της Γερμανίας, ως αμυντικού προτεκτοράτου της Αμερικής, να είναι ο καλύτερος παγκοσμίως ενεργειακός πελάτης της Ρωσίας και σημαντικός εμπορικός εταίρος της Κίνας. Οι Ευρωπαίοι μπορεί να προτιμούν να αποκαλούν την αποσύνδεση από την κινεζική οικονομία «αποφυγή κινδύνου», αλλά, όποιες κι αν είναι οι λέξεις, το φαινόμενο είναι πιθανό να επιταχυνθεί με την επιμονή των υπευθύνων χάραξης πολιτικής της Ουάσιγκτον και των δύο μερών, για τους οποίους ο Β’ Ψυχρός Πόλεμος είναι μια ενιαία παγκόσμια σύγκρουση ενάντια σε ένα de facto σινο-ρωσικό μπλοκ.

Η Κίνα ως οικονομική απειλή

Αυτό δεν σημαίνει ότι μεμονωμένες ευρωπαϊκές χώρες, ή ίσως η ΕΕ στο σύνολό της, θα είναι τόσο αυστηρές όσον αφορά το εμπόριο και τις μεταφορές τεχνολογίας όσο ο Αμερικανός στρατηγικός εταίρος τους. Αλλά ενώ μπορεί να προτιμούν να αποφύγουν την επιλογή, όταν πιεστούν, οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες μπορούν να σταθούν στο πλευρό των ΗΠΑ, του διαβόλου που γνωρίζουν, παρά του μυστικοπαθούς, αυταρχικού κινεζικού κομμουνιστικού καθεστώτος.

Σε προηγούμενες γενιές, προτάσεις όπως η άτυχη Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων, ένα ΝΑΤΟ για το εμπόριο, βασίστηκαν στην αντίθεση των επιχειρήσεων και των πολιτών στις ευρωπαϊκές χώρες. Μέχρι σήμερα, πολλοί στη Βρετανία φοβούνται ότι η διατλαντική θέσπιση κανόνων μπορεί να οδηγήσει στην ιδιωτικοποίηση και την καταστροφή του πολύτιμου Εθνικού Συστήματος Υγείας, ενώ οι Ευρωπαίοι αγρότες έχουν επιφυλάξεις για τον ανταγωνισμό με τις αμερικανικές αγροτικές επιχειρήσεις.

Αλλά η Αμερική απέχει πολύ από το να είναι η μόνη, πόσο μάλλον η πιο σημαντική, εμπορική απειλή για την Ευρώπη. Σύμφωνα με τη γερμανική ασφαλιστική εταιρεία Allianz, η  ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία  αντιμετωπίζει τώρα κρίσιμη πρόκληση από τις κινεζικές εισαγωγές αυτοκινήτων. Και με τον καιρό, η κρατικά χρηματοδοτούμενη  βιομηχανία κατασκευής επιβατηγών αεροσκαφών της Κίνας  μπορεί να περιορίσει το παγκόσμιο διπλοπώλιο που απολαμβάνουν για γενιές η Airbus της ΕΕ και η αμερικανική Boeing. Απειλούμενες από τον υποστηριζόμενο από την κυβέρνηση κινεζικό μερκαντιλισμό στη μια παγκόσμια αγορά, οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες θα μπορούσαν σύντομα να επανεξετάσουν τον σκεπτικισμό τους για ένα διατλαντικό εμπορικό μπλοκ.

ΕΕ: Δημογραφική κατάρρευση

Αλλού, οι δημογραφικές τάσεις θα επιταχύνουν περαιτέρω τη μετατόπιση της οικονομικής και στρατιωτικής ισχύος από την Ευρώπη στις ΗΠΑ. Το 1960, ο πληθυσμός της Αμερικής ήταν περίπου 180 εκατομμύρια, σε σύγκριση με 406,8 εκατομμύρια σε  αυτό που έγινε ΕΕ  — περίπου το 44% του συνόλου της ΕΕ. Σήμερα, κυρίως ως αποτέλεσμα της πρόσφατης αύξησης του πληθυσμού λόγω της μετανάστευσης, οι ΗΠΑ έχουν πληθυσμό 334 εκατομμυρίων — περίπου το 75% του  πληθυσμού της ΕΕ το 2022 με 447 εκατομμύρια ανθρώπους. Υποθέτοντας τη  συνέχιση  της καθαρής ετήσιας μετανάστευσης 1 εκατομμυρίου ατόμων ετησίως προς τις ΗΠΑ, μέχρι το 2060 ο πληθυσμός τους θα μπορούσε να είναι 405 εκατομμύρια — το 80% των  προβλεπόμενων  517 εκατομμυρίων Ευρωπαίων.

Οποιεσδήποτε τέτοιες προβλέψεις πρέπει φυσικά να αντιμετωπίζονται με σκεπτικισμό, δεδομένης της αβεβαιότητας σχετικά με τα ποσοστά γονιμότητας και τις εθνικές μεταναστευτικές πολιτικές. Ωστόσο, υπό το φως της υποστήριξης της μαζικής μετανάστευσης από τη δικομματική ελίτ των ΗΠΑ, ανεξάρτητα από το λαϊκό αίσθημα, ένα αυξανόμενο αμερικανικό μερίδιο του υπερατλαντικού πληθυσμού φαίνεται σίγουρα πιθανό. Ακόμη και η δημογραφική σχεδόν ισοτιμία ΗΠΑ και ΕΕ υποτιμά το αμερικανικό οικονομικό πλεονέκτημα έναντι της Ευρώπης. Οι αμερικανικές παγκόσμιες εταιρείες τείνουν να υπερτερούν του ανταγωνισμού των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων επειδή επωφελούνται από την ύπαρξη μιας ενιαίας τεράστιας εγχώριας αγοράς που τους επιτρέπει να αποκομίζουν αυξανόμενες αποδόσεις. Ενώ μια κολοσσιαία εγχώρια αγορά ωφελεί παρομοίως τις κινεζικές επιχειρήσεις, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση δεν έχει ακόμη καταφέρει να παράσχει μια ισοδύναμη ενιαία αγορά και πιθανότατα δεν θα το κάνει ποτέ.

Πολιτισμική κυριαρχία

Σε αντίθεση με το στρατιωτικό δυναμικό και το εμπορικό βάρος, ο πολιτισμός παραμένει άυλος. Αλλά η επιρροή της Αμερικής στη σφαίρα της μαζικής ψυχαγωγίας, των τεχνών και των ιδεών στη Δύση φαίνεται να αυξάνεται επίσης. Από τον 19ο αιώνα έως και μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το διατλαντικό εμπορικό ισοζύγιο ιδεών ευνόησε τη Δυτική Ευρώπη. Αμερικανοί καλλιτέχνες και ειδικοί έκαναν προσκύνημα στο Παρίσι, την παγκόσμια πρωτεύουσα του κόσμου της τέχνης, για να ανακαλύψουν τις νέες τάσεις στη ζωγραφική, τη γλυπτική και την αρχιτεκτονική. Στη μνήμη του 1960 και του 1970, Αμερικανοί φοιτητές κινηματογράφου ανέλυσαν το έργο Γάλλων και Ιταλών σκηνοθετών, ενώ οι μορφωμένοι Αμερικανοί έπρεπε να έχουν τουλάχιστον γνώσεις για τη σύγχρονη γερμανική, γαλλική και βρετανική φιλοσοφία. Στα αμερικανικά πανεπιστήμια, Οι ευλαβείς φοιτητές άκουγαν τους διακεκριμένους «Αξιότιμους Κυρίους Καθηγητές» — μετανάστες διανοούμενους που είχαν ξεφύγει από τον εθνικοσοσιαλισμό ή τον σοβιετικό κομμουνισμό. Και μόλις τη δεκαετία του ’90, υπήρξαν ζωηρές διατλαντικές συζητήσεις σχετικά με τα σχετικά πλεονεκτήματα του αγγλοαμερικανικού φιλελεύθερου καπιταλισμού, του γερμανικού καπιταλισμού της κοινωνικής αγοράς και της σκανδιναβικής σοσιαλδημοκρατίας.

Ωστόσο, τον τελευταίο μισό αιώνα, η ροή τόσο της ποπ όσο και της κουλτούρας των ελίτ πέρα ​​από τον Ατλαντικό έχει αντιστραφεί και τώρα τρέχει από τη Δύση προς την Ανατολή. Το τελευταίο μεγάλο ευρωπαϊκό πνευματικό κίνημα που επηρέασε την αμερικανική ακαδημαϊκή ζωή ήταν ο γαλλικός μεταστρουκτουραλισμός, ένα φαινόμενο της δεκαετίας του ’60 και του ’70 που οι Αμερικανοί καθηγητές ανακάλυψαν καθυστερημένα και σε μεγάλο βαθμό σε μετάφραση στη διάρκεια δεκαετιών. Οι περισσότεροι Αμερικανοί διανοούμενοι, όταν κληθούν να ονομάσουν έναν σημαντικό σύγχρονο Γερμανό φιλόσοφο, δεν θα μπορούσαν να αναφέρουν κανέναν άλλον εκτός από τον Jurgen Habermas, ο οποίος είναι 94 ετών.

Εν τω μεταξύ, οι πιο τοξικές πτυχές της προοδευτικής πνευματικής κουλτούρας της Αμερικής, που επωάζονται στις πανεπιστημιουπόλεις των αμερικανικών πανεπιστημίων, έχουν εξαπλωθεί σαν μετάδοση σε ολόκληρη τη Βρετανία και τη Δυτική Ευρώπη. Η αμερικανική πολυπολιτισμικότητα έγινε « Multikulti » στη Γερμανία της Μέρκελ. Χάρη στην τρανσέξουαλ ιδεολογία που εισήχθη από τις ΗΠΑ, η βρετανική αστυνομία αναγνωρίζει τώρα τους άνδρες τρανς παραβάτες του σεξ ως «αυτές» και η Αγγλικανική εκκλησία συζητά για τις αντωνυμίες του Παντοδύναμου. Ίσως το πιο παράλογο από όλα, από αμερικανική σκοπιά, ήταν οι διαδηλώσεις των Black Lives Matter που πραγματοποιήθηκαν σε όλη την Ευρώπη, με εμβληματικές εικόνες του George Floyd. Αυτό ήταν το υψηλό υδατογράφημα της σύγχρονης αμερικανικής πολιτιστικής ηγεμονίας στην Ευρώπη — τουλάχιστον μέχρι σήμερα.

Η Αντιστροφή είναι ίσως δίκαιο παιχνίδι. Για το μεγαλύτερο μέρος της αμερικανικής ιστορίας, οι ΗΠΑ ήταν μια πολιτιστική αποικία της Βρετανίας και της Ευρώπης. Οι καινοτομίες αιχμής στην αμερικανική τέχνη, λογοτεχνία και σκέψη έτειναν να είναι η μόδα της Δυτικής Ευρώπης μια ή δύο γενιές πριν. Τώρα, ωστόσο, Αμερικανοί καλλιτέχνες, συγγραφείς και στοχαστές μπορούν να επισκεφθούν την Ευρώπη και να συναντήσουν ανθρώπους που αντιμετωπίζουν τις χθεσινές αμερικανικές πολιτιστικές και ακαδημαϊκές μανίες ως φρέσκες και συναρπαστικές. Για να προσθέσουμε προσβολή στον τραυματισμό, τα αμερικανικά αγγλικά είναι η καθημερινή γλώσσα της Ευρώπης. Οι Ευρωπαίοι έξω από τις χώρες τους εξακολουθούν να μελετούν τις γλώσσες της Γερμανίας και της Γαλλίας;

Το 2008,  ο Edouard Balladur , πρώην πρωθυπουργός της Γαλλίας, δημοσίευσε  Για μια Ένωση της Δύσης: Ανάμεσα στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες , στην οποία κάλεσε την Ευρώπη και τις ΗΠΑ να ενώσουν τις δυνάμεις τους ως απάντηση στον αυξανόμενο ανταγωνισμό από την Κίνα και τον υπόλοιπο μη δυτικό κόσμο. Θεωρούσε το ζήτημα γνήσια πρόκληση και πρότεινε, με γαλλικό τρόπο, τη δημιουργία μιας πολύπλοκης και γραφειοκρατικής διατλαντικής ένωσης.

Ωστόσο, εάν προκύψει βαθύτερη διατλαντική ολοκλήρωση, δεν θα είναι αποτέλεσμα επίσημων θεσμών και διαδικασιών. Θα προκύψει από την εμβάθυνση της αμερικανικής ηγεμονίας στην Ευρώπη, που βασίζεται στις υπάρχουσες τάσεις και θα επιταχυνθεί από τη δυναμική του Β’ Ψυχρού Πολέμου στον απόηχο του πολέμου στην Ουκρανία. Έχοντας επιτύχει τους στόχους της στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους, η Αμερική αναμένεται να προωθήσει όλο και στενότερη στρατιωτική και εμπορική ευθυγράμμιση με την Ευρώπη — στην υπηρεσία της στρατηγικής της Ουάσιγκτον με επίκεντρο την Κίνα.

14 Ιουλίου 2023

At Nato, America recaptured Europe

Επιμέλεια: Ευάγγελος Νιάνιος