ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗΝ ΚΟΛΑΣΗ ΤΩΝ ΓΚΟΥΛΑΓΚ.- ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

του ΠΑΡΗ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗ

Στην πραγματικότητα, γκουλάγκ λεγόταν η Κρατική Υπηρεσία της Σοβιετικής Ένωσης, που ήταν  υπεύθυνη για τη διαχείριση των στρατοπέδων εξορίας, καταναγκαστικής εργασίας και εξόντωσης εκατομμυρίων ανθρώπων στην διάρκεια του “Υπαρκτού Σοσιαλισμού”, κυρίως στα χρόνια του  Σταλινικού ζόφου.

Εξορίζονταν οι πάσης φύσεως ύποπτοι, αντιφρονούντες, πολιτικοί κρατούμενοι.   Τα στρατόπεδα των γκουλάγκ έγιναν διαβόητα, καθώς εκατομμύρια άνθρωποι κρατούνταν στις φυλακές αυτές, εξαφανίζονταν και έχαναν κάθε επαφή με τις οικογένειές τους.

Εργάζονταν και βασανίζονταν φυλακισμένοι, σε φρικώδεις συνθήκες διαβίωσης για χρόνια, συχνά χωρίς καν νόμιμες δικαστικές διαδικασίες!

Στη Δύση έγιναν γνωστά το 1973, μέσω της δημοσίευσης του έργου “Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ 1918-1956” του νομπελίστα Αλεξάντρ Σολζενίτσιν.

Ο Λαβρέντι Μπέρια, δεξί χέρι του Στάλιν, υπήρξε πρωτοστάτης αυτής της εξοντωτικής πρακτικής σε βάρος των αντιφρονούντων. Αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών, συνώστισε στα γκουλάγκ αντικαθεστωτικούς διαφόρων εθνικοτήτων, οι οποίοι κατηγορούνταν γενικά για αντισοβιετική  δράση.

Η κουλάκοι ήταν από τους πρώτους, που βίωσαν τον τρόμο των γκουλάγκ. Επρόκειτο για πλούσιους αγρότες της προεπαναστατικής Ρωσίας, που αντιστάθηκαν στο σχέδιο κολεκτιβοποίησης. Όσοι δεν εκτελέστηκαν, στάλθηκαν στα παγωμένα στρατόπεδα της Σιβηρίας.

Σε κάθε στρατόπεδο “φιλοξενούνταν” 2000-10.000 αιχμάλωτοι.

Η  Ανν Άπλμπάουμ αναφέρει, ότι ο Στάλιν το 1929 αποφάσισε την επέκταση των στρατοπέδων, χρησιμοποιώντας τα καταναγκαστικά έργα των κρατουμένων, για την εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών των απέραντων, σχεδόν ακατοίκητων και απομακρυσμένων βόρειων περιοχών της αχανούς Σιβηρίας.

Εκεί στα Β.Α, στην περιοχή  της Κολιμά και στην ευρύτερη περιοχή της Οχοτσκικής  θάλασσας, περιοχή πλούσια σε χρυσό, ασήμι, χαλκό, άνθρακα, ξυλεία, πετρέλαιο, οι θερμοκρασίες τον χειμώνα έφταναν κάτω από τους -50 βαθμούς κελσίου!

Η Κολιμά αναδείχτηκε στο πιο διαβόητο κέντρο “διακομιδής ανθρώπινου φορτίου”, όπου πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι φέρεται να έχουν πεθάνει από τις κακουχίες κατά τη μεταφορά τους στην περιοχή.

Όλα τα στοιχεία συγκλίνουν σ’ ένα δίκτυο τουλάχιστον 500 βασικών μεγάλων στρατοπέδων, με εκατοντάδες ακόμη και χιλιάδες υποστρατόπεδα, σπαρμένα στην απεραντοσύνη της Σιβηρίας και όχι μόνον.

Η ΕΣΣΔ των γκουλάγκ :  εκατομμύρια δυστυχισμένοι και κατατρεγμένοι πολίτες, που έτυχε να βρεθούν στον δρόμο του “πατερούλη” και των συν αυτώ.

Αντιφρονούντες “εχθροί του λαού”, διανοούμενοι, επιστήμονες, έμποροι, χωρικοί που αντιστέκονταν στην κολεκτιβοποίηση, αθώοι πολίτες που συνελήφθησαν για “μεγάλα εγκλήματα”, όπως μικροκλοπές βασικών αγαθών επιβίωσης (λίγο στάρι, λίγες πατάτες) την περίοδο του μεγάλου λιμού (1932-1933).

Η ολιγοήμερη απουσία από την εργασία, ένα αθώο αστείο, η καταγγελία από έναν γείτονα ή έναν συνάδελφο στην εργασία, ή η έλλειψη σεβασμού προς τους εκφραστές του σταλινισμού, εκλαμβάνονταν ως αντεπαναστατική δράση και επέσυραν ποινή έως 25 χρόνια στα γκουλάγκ.

Συλλαμβάνονταν συνήθως μέσα στη νύχτα και μεταφέρονταν κρυφά στους τόπους προορισμού τους.

“Το άστρο του θανάτου ήταν από πάνω μας”, θα γράψει η μεγάλη Ρωσίδα ποιήτρια Άννα Αχμάτοβα.

Το πραγματικό μέγεθος της ιστορίας των στρατοπέδων καταναγκαστικής εργασίας και τιμωρίας άρχισε να αναδεικνύεται στα τέλη του 1990, όταν η ιστορικός και ερευνήτρια Ανν Άπλμπάουμ απέκτησε πρόσβαση το 2003 στα Ρωσικά Κρατικά Αρχεία.

Τα γκουλάγκ κάνουν την εμφάνισή τους το 1918 επί Λένιν, ως στρατόπεδα καταστολής και τιμωρίας των αντεπαναστατών, μέσω της καταναγκαστικής εργασίας, αντικαθιστώντας τα τσαρικά κάτοργκα (από το ελληνικό κάτεργο) και αναβαθμίζοντάς τα. Η έλλειψη τροφής (ο χυλός από νερό και αλεύρι ήταν το μόνο καθημερινό τους), οι ασθένειες, η καθημερινή βία, η έκθεση σε απάνθρωπες κλιματικές συνθήκες, οδήγησαν εκατομμύρια ανδρών, γυναικών και παιδιών, που πέρασαν από τις “κρεατομηχανές” των γκουλάγκ να αφήσουν την τελευταία τους πνοή στις αφιλόξενες και αχανείς εκτάσεις της Σιβηρίας.

Μεταξύ αυτών και ένας μεγάλος αριθμός ατόμων, που ανήκαν σε μειονότητες, όπως οι δεκάδες χιλιάδες του Πόντου Ελληνικής καταγωγής, που ξέφυγαν από τη μανία του Κεμάλ Ατατούρκ για να μεταφερθούν στα γκουλάγκ του Καζακστάν και της Σιβηρίας, όπου οι περισσότεροι πέθαναν ξεχασμένοι και περιφρονημένοι…

Μαζί μ’ αυτούς και το μεγαλύτερο μέρος των Ελλήνων της Γεωργίας.

“Σ’ αυτούς τους καιρούς μόνο οι νεκροί μπορούσαν να χαμογελούν λυτρωμένοι”, θα γράψει η Άννα Αχμάτοβα.

Ο ίδιος ο Σολτζενίτσιν έγραψε:

” η βία συγκαλύπτεται μόνο με ψέματα και τα ψέματα συντηρούνται μόνο με τη βία”.

Τα στρατόπεδα των γκουλάγκ αποτελούνταν σχεδόν πάντα από πρόχειρες ξύλινες κατασκευές προκειμένου να χτίζονται γρήγορα, στα σημεία όπου υπήρχε ανάγκη καταναγκαστικής εργασίας. Μετά το τέλος των εργασιών τα κτίρια κυριολεκτικά ξεθεμελιώνονταν και τα αρχεία με τα στοιχεία των κρατουμένων καίγονταν.

Γνωστά γκουλάγκ σε απομακρυσμένα μέρη της Σιβηρίας ήταν το Σεβοστλάγκ κατά μήκος του ποταμού Κολιμά και το Νόριλαγκ κοντά στο Νορίλσκ, στα Β.Α της αχανούς και αφιλόξενης έκτασης.

Μεγάλες βιομηχανικές πόλεις της Β.Α Σιβηρίας, το Νορίλσκ και το Μαγκαντάν χτίστηκαν και αναπτύχθηκαν από εκτοπισμένους και φυλακισμένους.  Την τελευταία όμως εικοσαετία, μετά την πτώση του καθεστώτος, οι περιοχές αυτές βιώνουν οξύτατο αποπληθυσμό. Στη διάρκεια του 2020, οι Αρχές στην περιοχή του Ιρκούτσκ, 5.400 χλμ. ανατολικά της Μόσχας, ανακάλυψαν στην χάραξη ενός χωμάτινου αυτοκινητόδρομου, σε μεγάλο μήκος, ανθρώπινα οστά, πιθανώς από κάποιον μαζικό τάφο της περιοχής. Ο δρόμος έγινε γνωστός ως “Road of bones”.

Στα χρόνια του Σταλινικού ζόφου όλες οι έρευνες καταλήγουν στο παρακάτω:

“Από την Σιβηρία δεν δραπετεύεις. Πεθαίνεις ή σε πεθαίνουν”.

Πέρα από τις φυλακίσεις σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας κατά τη διάρκεια του “Μεγάλου Τρόμου”, γίναν και εκτοπίσεις 6-7 εκατομμυρίων ανθρώπων (μεταξύ αυτών και σοβιετικοί πολίτες ελληνικής καταγωγής), όχι σε στρατόπεδα αλλά σε πολύ απομακρυσμένες και αφιλόξενες περιοχές της επικράτειας, ως “εχθροί του λαού” και υπονομευτές της Σοβιετικής  Ένωσης.

Ένα από τα πιο διαδεδομένα ανέκδοτα, που κυκλοφορούσαν στην ΕΣΣΔ την δεκαετία του 1950, ήταν το παρακάτω:

“Όποιος αντικρίζει τρεις Ρώσους να συζητούν, γνωρίζει σίγουρα ότι ο πρώτος έχει περάσει από στρατόπεδο και ό,τι ο δεύτερος θα μπει σύντομα σε στρατόπεδο, γιατί ο τρίτος θα καταδώσει τον δεύτερο στις Αρχές”.

Εκτός από το «Αρχιπέλαγος των γκουλάγκ» στη Σοβιετική Ένωση, ανάλογα στρατόπεδα υπήρχαν σε όλες τις χώρες του “υπαρκτού” κομμουνισμού.

Στο Καζακστάν, μπορεί κανείς να επισκεφθεί το διαβόητο γκουλάγκ Καρλάγκ στην περιοχή της Καραγκάντα και το ALZHIR memorial , κοντά στην πρωτεύουσα της χώρας, την Αστάνα. ALZHIR στα ρωσικά είναι το αρκτικόλεξο των λέξεων,  που σημαίνουν : “Στρατόπεδο των συζύγων των προδοτών της πατρίδας”…!

Το Σοβιετικό  καθεστώς επικαλούνταν την “οικογενειακή ευθύνη” (κάτι που έκαναν και οι Ναζί) και τιμωρούσε σε 6-8  χρόνια εγκλεισμού τις γυναίκες, που αρνούνταν με θαυμαστή αξιοπρέπεια και υπό εξαιρετικά σκληρές συνθήκες, να αποκηρύξουν τους αντιφρονούντες συζύγους τους, όπως τις ζητούσε η εξουσία. Κι αυτό  για να ταπεινώσει χιλιάδες οικογένειες με εκβιαστικούς ενδοοικογενειακούς “δωσιλογισμούς”.

Το διοικητήριο του Καρλάνγκ βρίσκεται στο χωριό Ντολίνκα, 40 χιλιόμετρα περίπου έξω από την Καραγκάντα, δεύτερη πόλη σε πληθυσμό της χώρας.

Σ’ αυτό παίρνονταν οι αποφάσεις για τα υφιστάμενα 26 γκουλάγκ της ευρύτερης περιοχής, σε μία έκταση που ξεπερνούσε εκείνης της Γαλλίας….!

Οι κρατούμενοι στη νέα τους ζωή ήταν χωρίς ταυτότητα. Έφεραν  στη φόρμα τους στο ύψος του στήθους μόνο έναν αριθμό. Ήταν εξαφανισμένοι από τους ανθρώπους τους και κανείς δεν μάθαινε γι’ αυτούς. Ακόμη και στο απίθανο ενδεχόμενο να δραπετεύσουν από τα κολαστήρια της “οικοδόμησης του σοσιαλισμού”, όχι μόνο δεν θα μπορούσαν να ζήσουν ως κανονικοί πολίτες, αλλά ούτε καν να επιζήσουν σ’ ένα απόλυτα συγκεντρωτικό σύστημα, όπου τα πάντα ελέγχονταν.

Σ’ όλο αυτό το τεράστιο έγκλημα ενός καθεστώτος εναντίον του ίδιου του λαού του, η Δύση  κράτησε υποκριτική στάση. Ειδικά στα χρόνια πριν τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο, “θώπευε το θεριό”, για να εξασφαλίσει την βοήθειά του στην εξόντωση του ανερχόμενου χιτλερικού θηρίου, απείρως πιο καταστροφικού και επικίνδυνου.

Με τον θάνατο του Στάλιν ξεκίνησε η χορήγηση αμνηστίας σε 2 εκατομμύρια περίπου κρατούμενους, κάτι που ολοκληρώθηκε αρκετά χρόνια μετά.

Τρία βιβλία που κυκλοφορούν και στα ελληνικά φωτίζουν την ζοφερή και αθέατη όψη του υπαρκτού κομμουνισμού και είναι τα παρακάτω:

-“Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ” του νομπελίστα Ρώσου συγγραφέα Αλεξάντρ Σολζενίτσιν (1918-2008).

– Η συλλογή διηγημάτων “Ιστορίες από την Κολιμά”, του Βαρλαάμ Σαλάμοφ, από τους σημαντικότερους Ρώσους συγγραφείς του 20ου αιώνα, που πέρασε 17 ολόκληρα χρόνια από τη ζωή του στα πιο ακραία κολαστήρια, στα γκουλάγκ της Β.Α Σιβηρίας (1907-1982).

– “Γκουλάγκ-Η Αληθινή Ιστορία” της Ανν Άπλμπάουμ, καθηγήτρια, αρθρογράφος σε μεγάλες αμερικανικές και αγγλικές εφημερίδες. Σημαντική ερευνήτρια, που κατόρθωσε στα χρόνια της γκλάστνοστ του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ν’ αποκτήσει άμεση πρόσβαση στα Σοβιετικά Αρχεία και να παρουσιάσει μία πλήρως τεκμηριωμένη εξιστόρηση του σοβιετικού συστήματος στρατοπέδων γκουλάγκ.

Τα τελευταία χρόνια, κατά κύριο λόγο τα γκουλάγκ, απλώς δεν μνημονεύονται. Όλοι  γνωρίζουν πολύ καλά τι έχει γίνει, αλλά δεν είναι  ένα θέμα που συζητιέται.

Το 1995 στην περιοχή του Ρerm δημιουργήθηκε και λειτουργεί (;) το μόνο σωζόμενο στη Ρωσία, μουσείο γκουλάγκ, γνωστό ως Perm-36.

Ο πρόεδρος Πούτιν και γενικά η ρωσική κυβέρνηση προτιμά, να δίνει έμφαση σε άλλες περιόδους της Ιστορίας, διαπιστώνει η ερευνήτρια Ανν Άπλμπάουμ.

Η ιστορική μη κυβερνητική οργάνωση της Ρωσίας Memorial, που ιδρύθηκε τα τελευταία χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης με προεξάρχοντα τον νομπελίστα Αντρέι Ζαχάρωφ, κατέγραφε αδιάκοπα τα εγκλήματα του σοβιετικού καθεστώτος. Ένας από τους στόχους της ήταν να γίνει θεματοφύλακας της μνήμης των γκουλάγκ του Στάλιν και να ερευνήσει μέσα από τα επίσημα αρχεία του Σοβιετικού κράτους καθώς και μέσα από μαρτυρίες θυμάτων ή των απογόνων τους, τα φρικτά εγκλήματα των γκουλάγκ της Σταλινικής περιόδου και όχι μόνον.

Από το 2009, επί Πούτιν, ξεκινούν απαγωγές και δολοφονίες εκπροσώπων της Μemorial, στημένες κατηγορίες και καταδικαστικές αποφάσεις. Αποκορύφωμα αυτού του “κατήφορου” ήταν το Ανώτατο Δικαστήριο της Ρωσίας, την τρίτη 28 Δεκεμβρίου του ’21, να κάνει δεκτό το αίτημα για τη διάλυση της οργάνωσης με την κατηγορία του νόμου περί “ξένων πρακτόρων”, χαρακτηρισμός που φέρνει στη μνήμη τους “εχθρούς του λαού” της Σοβιετικής εποχής.

Όσοι είδαμε ειδήσεις εκείνες τις μέρες, θυμόμαστε την σύλληψη όλων των Ρώσων ακτιβιστών έξω από τα γραφεία της Μemorial, μετά την απόφαση του Δικαστηρίου.

Ένα πλακάτ έγραφε:

“Εκκαθαρίστε την καταπίεση, όχι τη Memorial”.

Ένα άλλο: “Στάλιν, Πούτιν το ίδιο πράγμα”.

Όλα αυτά μαρτυρούν την “απότομη” στροφή του καθεστώτος Πούτιν σε δικτατορική παρεκτροπή. Μοναδική παρηγοριά είναι το γεγονός ότι χάρη στην τεχνολογική πρόοδο του 21ου αιώνα χιλιάδες αρχεία μνήμης των γκουλάγκ είναι πλέον online  προσβάσιμα.

Το ιδρυτικό μέλος της Μemorial, Irinα Tserbakova δήλωσε, ότι το καθεστώς Πούτιν προχωρά σε επίδειξη δύναμης προς τη Δύση δηλώνοντας, ότι “κάνει ό,τι θέλει με την κοινωνία των πολιτών και δεν δίνει καμία σημασία στις διαμαρτυρίες”.

Και συνεχίζει, διαπιστώνοντας: ” Η τρομακτική κληρονομιά της Σταλινικής δικτατορίας και των γκουλάγκ είναι η στροφή της κοινωνίας στον άτομικισμό και στον κυνισμό”.

Και επικαλείται μία φράση του Αλεξάντρ Σολτζενίτσιν,  που περιγράφει την μοιρολατρία των Ρώσων απέναντι στην αυθαιρεσία:

“πέθανε σήμερα εσύ, εγώ θα πεθάνω αύριο”…

Κι ας πάμε τώρα στην αποτίμηση του «ανθρώπινου φορτίου» στο ασύλληπτο έγκλημα των γκουλάγκ.

– Τον  Φεβρ. του ’89 δύο χρόνια πριν την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, ο Γεωργιανός ιστορικός Μedvedev σε ερευνητική του εργασία αναφέρει: αριθμός νεκρών υπό την ηγεσία του Στάλιν 20 εκατομμύρια, συν 20 εκατομμύρια σοβιετικά στρατεύματα και πολίτες στην διάρκεια του Β’ παγκοσμίου πολέμου.

– Ο Αλεξάντρ Σολζενίτσιν ισχυρίζεται, ότι ο πραγματικός αριθμός των θυμάτων του Στάλιν στα γκουλάγκ πιθανόν να έφτασε τα 60 εκατομμύρια. Άλλες εκτιμήσεις από ιστορικούς και ερευνητές κυμαίνονται μεταξύ 20-60 εκατομμύρια θυμάτων.

– Ο βρετανός ιστορικός Norman Davies υπολογίζει σε 50 εκατομμύρια ανθρώπους, που χάθηκαν μεταξύ 1924- 1953, εξαιρώντας τα θύματα του B’ Παγκοσμίου Πολέμου.

-Ο Σοβιετικός πολιτικός ιστορικός Alexander Yakovlev  κάνει εκτίμηση για 35 εκατομμύρια θανάτους.

– στο περίφημο βιβλίο του Άγγλου- Αμερικανού ιστορικού Robert Conquest: “O μεγάλος τρόμος- εκκαθαρίσεις του Στάλιν στη δεκαετία του ’30” γράφει :

” μας έχουνε πει για έναν αριθμό 20 εκατομμυρίων νεκρών (υπό το καθεστώς Στάλιν), το οποίο είναι πολύ χαμηλό και θα χρειαζόταν να το αυξήσουμε τουλάχιστον κατά 50%”. (δηλαδή τουλάχιστον 30 εκατομμύρια νεκροί).

Και τελειώνοντας:

Μετά από τόση έρευνα σε κείμενα ερευνητών, συγγραφέων, ιστορικών αναφορών, γράμματα εγκλείστων κατατρεγμένων, καταλήγω στο παρακάτω :

Είναι συγκλονιστικά τρομακτικό ν’ αποκαλύπτεις, ότι στο όνομα κάποιου “ιδεώδους” και συγκεκριμένα του “ιδεώδους του κομμουνισμού”, στη ρωσική του τουλάχιστον εφαρμογή και όχι μόνον, γίναν τέτοια ασύλληπτα εγκλήματα.

 Η ουσία αυτής της “Ιδεολογίας” και αυτού του “ιδανικού”, ήταν το γκουλάγκ!!!

Δεν μπορώ να μη θυμηθώ τον μεγάλο μας Νομπελίστα Ποιητή, που στο ποίημα “Ελένη”, με αφορμή έναν άλλον πόλεμο, εκείνον τις Τροίας, σημειώνει:

… “κι εμείς σφαζόμασταν για την Ελένη δέκα χρόνια.

Μεγάλος πόνος είχε πέσει στην Ελλάδα.

Τόσα κορμιά ριγμένα στα σαγόνια της θάλασσας στα σαγόνια της γης.

Τόσες ψυχές δοσμένες τις μυλόπετρες, σαν το σιτάρι.

 …τόσος πόνος τόση ζωή πήγαν στην άβυσσο για ένα πουκάμισο αδειανό για μίαν Ελένη”.

Προσθέτω, για μία ΜΕΓΑΛΗ  ΟΥΤΟΠΙΑ.

Θεσσαλονίκη, Ιαν.-Φεβρ. ’22

Πάρις Γαβριηλίδης

Επίσκεψη σε δυο Γκουλάγκ και η Μνήμη του Σταλινισμού

Το τέλος ενός μεγάλου ταξιδιού 22.000 χλμ. που κάναμε στην Κεντρική Ασία τον Ιούνιο του 2023, ήταν η Αστάνα του Καζακστάν. Κι  αυτό για να επισκεφθούμε δύο από τα μεγαλύτερα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας και εξόντωσης την περίοδο της Σοβιετικής Ένωσης. Είναι τα μόνα επισκέψιμα στον κόσμο και σήμερα λειτουργούν ως Μουσεία.

Είναι το περίφημο Karlag Gulag περίπου 300 χλμ. Ν.Δ της Αστάνα, κοντά στη βιομηχανική καρδιά του Καζακστάν την Καραγκάντα.

Αντιγράφω ένα μέρος του ημερολογίου μου, που κράτησα εκείνη την ημέρα:

Κυριακή 11 Ιουνίου ’23

Ξεκινάμε με τον οδηγό και την ξεναγό μας για το Karlag Gulag. Βγαίνοντας από την Αστάνα  ξεκινάει η στέπα, η ατέλειωτη στέπα. Σε φωτογραφίες που μου δείχνει η ξεναγός η νέα πόλη της Αστάνα 20 χρόνια πριν, όταν άρχισε να κτίζεται, δεν υπάρχει τίποτε, είναι όλη μία στέπα και ξεχωρίζει μόνο το σύμβολο της νέας πόλης, ο πύργος Baiterek.

Σήμερα η νέα Αστάνα είναι η πιο μοντέρνα πόλη της Κεντρικής Ασίας, κάπου μεταξύ Σιγκαπούρης και Ντουμπάι !

Παρατηρώ στα δεξιά του δρόμου καθώς πηγαίνουμε ένα διπλό στιβαρό φράχτη, ύψους τουλάχιστον δύο μέτρων με τσιμεντένιους πασσάλους και σταθερές οριζόντιες σανίδες για πολλές δεκάδες χιλιόμετρα.

Ρωτώ την ξεναγό και μου απαντάει:

-είναι για τους πλευρικούς ανέμους, που είναι πολύ δυνατοί τον χειμώνα στην στέπα και μεταφέρουν το χιόνι στον αυτοκινητόδρομο και φυσικά είναι και για τα άγρια ζώα.

Ο δρόμος είναι σε πολύ καλή κατάσταση με συχνές πινακίδες και διπλή κίτρινη διαγράμμιση.

Αυτό όμως που νιώθω είναι ένα “ατέλειωτο ισιάδι” στην απέραντη στέπα… Ίσως για αρκετές δεκάδες χιλιόμετρα δεν υπάρχει καμία στροφή. Πραγματικά καμία στροφή!!!

Εδώ, όλα τα μεγέθη είναι τεράστια. Καθώς διαβάζω, το Καζακστάν γεωγραφικά σε έκταση είναι η 9η χώρα στον κόσμο.

Το πρώτο χωριό-κωμόπολη που συναντάμε στα δεξιά μας, είναι  μετά από 100 περίπου χιλιόμετρα από την Αστάνα !

Παρατηρώ στα δεξιά του αυτοκινητοδρόμου καθώς πηγαίνουμε,  την σιδηροδρομική γραμμή, που στα χρόνια του σταλινικού ζόφου, μετέφερε τις τυραννισμένες ψυχές στην άβυσσο. Το Lonely planet εκτιμά, πως το ετήσιο ποσοστό θανάτων στο Karlag Gulag ήταν της τάξης του 30%!

Πιο κάτω περνάει μία εμπορική αμαξοστοιχία, την υπολογίζω γύρω στο χιλιόμετρο!

Στα 30 με 40 χιλιόμετρα πριν την Καραγκάντα, είναι αυτό το μεγάλο βιομηχανικό κέντρο του Καζακστάν με τα πολλά εργοστάσια μεταλλουργίας και κυρίως άνθρακα, ενώ στο βάθος βλέπω 3-4 αγέλες  αλόγων να βόσκουν.

Λόφοι από σκούρο μετάλλευμα,  μεταφέρεται με τρένα και φορτηγά στα εργοστάσια επεξεργασίας. Σήμερα στην Καραγκάντα αντικρίζεις σκουριασμένα βιομηχανικά υπολείμματα, που “διακοσμούν” τον σχεδόν ατελείωτο ορίζοντα γύρω από την γκρίζα πόλη. Η βιομηχανία εξόρυξης άνθρακα για την οποία  έγινε διάσημη η πόλη κατά τη διάρκεια της Σοβιετικής Ένωσης, αργά – αργά κλείνει και καταρρέει.

Μπαίνουμε στη βιομηχανική πόλη και ο οδηγός μας αφήνει σε ένα πάρκινγκ. Εκεί μας παραλαμβάνει ένα άλλο Jeep με καινούργια ξεναγό, την Όλγα, πού θα μας ξεναγήσει στο κεντρικό Μουσείο του Karlag Gulag και στην γύρω περιοχή, που βρίσκεται στην Dolinka, 40 χλμ. Ν.Δ της Καραγκάντα.

Τώρα το αρχικό διοικητικό κτίριο που επισκεπτόμαστε και λειτουργεί σήμερα ως Μουσείο, είναι σταλινικής αρχιτεκτονικής και φτιάχτηκε από τους φυλακισμένους. Εδώ ήταν η διοίκηση ενός συμπλέγματος 26 γκουλάγκ, που απλώνονταν σε μία έκταση μεγαλύτερη εκείνης της Γαλλίας στην αχανή στέπα..!

Ένα από τα μεγαλύτερα γκουλάγκ του Ιωσήφ Στάλιν. Εδώ υπήρξε τρόφιμος  ο νομπελίστας συγγραφέας Αλεξάντρ Σολζενίτσιν και εμπνεύστηκε το περίφημο βιβλίο του “Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ”, με το οποίο η Δύση γνώρισε τον φρικτό και ερεβώδη κόσμο ενός ανεξέλεγκτου καθεστώτος.

Το Μουσείο καταλαμβάνει 25 αίθουσες, που αφηγούνται την ζωή των κρατουμένων.

Οι κάτοικοι της περιοχής Dolinka, που είναι το κτίριο του αρχηγείου του συμπλέγματος των γκουλάγκ, περιγράφουν τη γύρω στέπα ως ένα μεγάλο ομαδικό τάφο.

Πιο κάτω ένα χωράφι είναι γεμάτο με σιδερένιους σταυρούς, ένα μέρος όπου θάφτηκαν εκατοντάδες παιδιά, “απόγονοι των εχθρών του λαού”.

Είναι γνωστό ως νεκροταφείο Mamochkino.

Στο Karlag Gulag, στα 30 χρόνια λειτουργίας του, σχεδόν ένα εκατομμύριο πολίτες άφησαν την τελευταία τους πνοή. Ένα έγκλημα ασύλληπτων διαστάσεων, χωρίς τιμωρία!

Το Karlag Gulag υπάρχει για χάρη του μέλλοντος. Τέτοια αδιανόητα εγκλήματα δεν μπορούν και δεν πρέπει να ξεχαστούν.

Το Μουσείο σήμερα λειτουργεί ως μία ιστορική αναπαράσταση και απεικόνιση αυτής της ανείπωτης θηριωδίας.

Σε ένα μικροσκοπικό μουσείο χωριού της Dolinka, μας εξηγεί η ξεναγός, πως εκτίθεται ένα ημερολόγιο κρατουμένου, με μία βιαστική καταχώρηση τον Μάρτιο του 1953 : “Σήμερα έγινε μία ανακοίνωση… ότι ο Στάλιν πέθανε… δεν μπορώ να το πιστέψω”.

Το Karlag Gulag έκλεισε με τον θάνατο του Στάλιν. Συχνά πολλοί επιζώντες και οι φύλακές τους μη μπορώντας να βρουν πού να πάνε, εγκαταστάθηκαν γύρω στα ίδια χωριά σχηματίζοντας μία ανήσυχη συγχώνευση τραγωδιών…

“Υπάρχει μία υφέρπουσα προσπάθεια για να δικαιωθεί ο Στάλιν και αυτό είναι μία μεγάλη ανησυχία” δήλωσε η Yekaterina Kuznetsova, μία εξέχουσα ερευνήτρια των γκουλάγκ.

Και συνεχίζει: “Η Ιστορία είναι πονηρή. Τείνει να επαναλαμβάνεται”…

Το ALZHIR memorial Gulag είναι το αρτικόλεξο, που σημαίνει στα ρώσικα “Στρατόπεδο των συζύγων των προδοτών της πατρίδας”. Το στρατόπεδο αυτό ήταν το μοναδικό στην  Σοβιετική  Ένωση, μόνο για γυναίκες και λειτούργησε ανάμεσα στα 1938 – 1953.

Ήταν τόπος της ανθρώπινης τραγωδίας κατά την περίοδο της Σταλινικής καταστολής. Εάν οι Αρχές συνελάμβαναν τον σύζυγο, έπρεπε η γυναίκα του να υπογράψει δήλωση μετανοίας για τον σύζυγο που είχε επιλέξει. Εάν δεν το έκανε, οδηγούνταν μαζί με τα παιδιά της ως τριών χρόνων σε αυτό το στρατόπεδο.

Γυναίκες αξιόλογες, με σημαντική προσφορά, σύζυγοι διάσημων πολιτικών και δημοσίων προσώπων, ποιήτριες, καλλιτέχνες, πιανίστριες, συγγραφείς, ο ανθός της σοβιετικής κοινωνίας μεταφέρθηκαν εδώ σ’ αυτό το στρατόπεδο, πολλές αφήνοντας λόγω των συνθηκών την τελευταία τους πνοή.

Σήμερα, ο χώρος αυτός 40 χλμ. Δ της Αστάνα, στην περιοχή Akmola, φιλοξενεί  Μουσείο και Μνημείο για τα θύματα  της πολιτικής καταστολής και του Ολοκληρωτισμού.

Το ALZHIR Memorial Gulag θα παραμείνει πάντα σιωπηλός μάρτυρας της ανθρώπινης τραγωδίας του περασμένου αιώνα.

Μια μεταλλική αψίδα ύψους 18 m, η περίφημη  “Αψίδα της Συγνώμης”,  στήθηκε εκεί από τις γυναίκες που επέζησαν και με την αρωγή του κράτους του Καζακστάν. Στέκει εκεί ως μία απέραντη συγνώμη της ανθρωπότητας σ’ αυτές τις γυναικείες φιγούρες,  που δεν άντεξαν το μαρτύριο…

Οι κρατούμενες, με ξυρισμένα κεφάλια, δούλευαν 12 – 15 ώρες την ημέρα, 7 ημέρες στην εβδομάδα, στο ακραίο κλίμα της απέραντης στέπας! Τα γεύματα τους ήταν πολύ αραιά, ένα κομμάτι μαύρο ψωμί  μ’ έναν κακής ποιότητας χυλό.

Πεινούσαν συνεχώς, σε πολικές θερμοκρασίες και υπέφεραν συχνά από ασθένειες.

Το Μουσείο άνοιξε την 31η Μαΐου 2007, ημέρα που το Καζακστάν γιορτάζει την ημέρα μνήμης των θυμάτων των μαζικών καταστολών στη Σοβιετική Ένωση.

Αναπαριστά σκηνές από τη ζωή των εγκλείστων, κατασκευές, έγγραφα, φωτογραφίες και ντοκουμέντα των φυλακισμένων. Από τα πιο συγκλονιστικά εκθέματα του Μουσείου είναι τα γράμματα από τα παιδιά προς τις φυλακισμένες μητέρες τους.

Στα  περίχωρα  της περιοχής ένα μνημείο  σηματοδοτεί τον ομαδικό τάφο, όπου χιλιάδες γυναίκες χάθηκαν εδώ, βλέποντας την αιωνιότητα…

Έξω από το Μουσείο εκτίθεται ένα original βαγόνι της εποχής Στάλιν, όπου στριμώχνονταν πάνω από 70 γυναίκες, σε ένα τόσο μικρό χώρο, για να μεταφερθούν εδώ.

Μετά το κλείσιμο των φυλακών το 1953, αναφέρθηκε ότι 1507 γυναίκες κρατούμενες, γέννησαν ως αποτέλεσμα  βιασμού τους από τους φρουρούς!!!

Η εκστρατεία του Μεγάλου Τρόμου του Στάλιν αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.

Ωστόσο, οι επιζώντες και οι ακτιβιστές θρηνούν την απροθυμία της Ρωσίας, να αντιμετωπίσει τη θηριωδία και την φρίκη του παρελθόντος της.

Οι υπερασπιστές της Μνήμης κατηγορούν τη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν, ότι προσπαθεί να «ασβεστώσει» την κληρονομιά του Μέγιστου Δικτάτορα.

Προσπαθεί να μετατρέψει τις εκκαθαρίσεις και τις φρικαλεότητες του Στάλιν σε ένα ξεχασμένο κεφάλαιο της Σοβιετικής Ιστορίας.

Πάρις  Γαβριηλίδης    Θεσσαλονίκη,  Μάϊος – Ιούνιος ‘24.

ΣΗΜ.: Οι παραπάνω φωτογραφίες είναι ένα πολύ μικρό δείγμα από 1.000 περίπου φωτογραφίες, που τραβήχτηκαν με μηχανή CANON EOS RP  24 – 105mm, στη διάρκεια του 32ήμερου Ταξιδιού στην Κεντρική Ασία.