30 Δεκεμβρίου 2023
ΠΗΓΗ ΕΙΚΟΝΑΣ, REUTERS
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν καταζητείται από τη Δύση θεωρητικά – αλλά τον υποδέχονται στο κόκκινο χαλί στο εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένης της συνάντησης με τον Κιμ Γιονγκ Ουν.
Frank Gardner BBC ανταποκριτής ζητημάτων ασφαλείας
Τους τελευταίους 12 μήνες σημειώθηκε μια σειρά αποτυχιών για τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και άλλες μεγάλες δημοκρατίες στη διεθνή πολιτική σκηνή. Καμια δεν ήταν καταστροφική, προς το παρόν. Ωστόσο, επισημαίνουν μια μεταβαλλόμενη ισορροπία δυνάμεων μακριά από τις κυριαρχούμενες από τις ΗΠΑ, δυτικές αξίες που επικρατούν εδώ και χρόνια.
Σε πολλά μέτωπα, ο άνεμος πνέει σε λάθος κατεύθυνση για τα δυτικά συμφέροντα. Να γιατί και ποια οφέλη θα μπορούσαν να προκύψουν ακόμα από τις υπό εξέλιξη αλλαγές:
Ουκρανία
Παρά ορισμένες πρόσφατες επιτυχίες στη Μαύρη Θάλασσα, ο πόλεμος δεν πάει καλά για την Ουκρανία. Αυτό σημαίνει ότι, κατ’ επέκταση, πηγαίνει άσχημα για το ΝΑΤΟ και την ΕΕ, οι οποίες έχουν χρηματοδοτήσει την πολεμική προσπάθεια της Ουκρανίας και την οικονομία της σε ύψος δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Πέρυσι, τέτοιες μέρες, οι ελπίδες ήταν μεγάλες στο ΝΑΤΟ. Εφοδιασμένος με σύγχρονο στρατιωτικό εξοπλισμό και εντατική εκπαίδευση στις δυτικές χώρες, ο στρατός της Ουκρανίας θα μπορούσε να κατακτήσει το πλεονέκτημα που είχε κερδίσει εκείνο το φθινόπωρο και να απωθήσει τους Ρώσους από μεγάλο μέρος της επικράτειας που είχαν καταλάβει. Αυτό δεν έχει συμβεί.
Το πρόβλημα ήταν ο συγχρονισμός. Οι χώρες του ΝΑΤΟ άργησαν να αποφασίσουν αν θα στείλουν σύγχρονα Άρματα Κύριας Μάχης όπως το Βρετανικό Challenger 2 και το Leopard 2 της Γερμανίας στην Ουκρανία, για να μην προκαλέσουν κάποιου είδους βιαστικά αντίποινα απο τον Πούτιν.
Στο τέλος, η Δύση παρέδωσε τα τανκς, ο πρόεδρος Πούτιν δεν έκανε τίποτα. Αλλά όταν ήταν έτοιμα να αναπτυχθούν στο πεδίο της μάχης τον Ιούνιο, οι Ρώσοι διοικητές είχαν κοιτάξει τον χάρτη και είχαν μαντέψει σωστά πού θα ήταν η κύρια προσπάθεια της Ουκρανίας.
Η αντεπίθεση της Ουκρανίας δεν πήγε όπως είχε προγραμματιστεί και βρίσκεται σε άμυνα σε ορισμένα σημεία της πρώτης γραμμής.
Η Ουκρανία, σκέφτηκαν, θα ήθελε να προχωρήσει νότια μέσω της περιφέρειας Zaporizhzhia προς την Αζοφική Θάλασσα, δημιουργώντας μια σφήνα στις ρωσικές γραμμές, χωρίζοντάς τες στα δύο και αποκόπτοντας την Κριμαία.
Ο ρωσικός στρατός μπορεί να προσπάθησε αβυσσαλέα να καταλάβει το Κίεβο το 2022, αλλά εκεί που υπερέχει είναι στην άμυνα. Όλο εκείνο το διάστημα που οι ουκρανικές ταξιαρχίες εκπαιδεύονταν στη Βρετανία και αλλού κατά το πρώτο εξάμηνο του 2023, και ενώ τα τανκς μεταφέρονταν ανατολικά προς το μέτωπο, η Ρωσία κατασκεύαζε τις μεγαλύτερες, πιο εκτεταμένες γραμμές αμυντικών οχυρώσεων στη σύγχρονη ιστορία.
Αντιαρματικές νάρκες, νάρκες κατά προσωπικού, αποθήκες, χαρακώματα, παγίδες αρμάτων μάχης, drones και πυροβολικό έχουν συνδυαστεί για να ματαιώσουν τα σχέδια της Ουκρανίας. Η πολύκροτη αντεπίθεσή της απέτυχε.
Για την Ουκρανία και τη Δύση, οι μετρήσεις πηγαίνουν σχεδόν όλες προς τη λάθος κατεύθυνση. Η Ουκρανία έχει σοβαρή έλλειψη πυρομαχικών και στρατιωτών. Το Κογκρέσο αναστέλλει τις προσπάθειες του Λευκού Οίκου να προωθήσει ένα πακέτο στρατιωτικής υποστήριξης 60 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η Ουγγαρία αναστέλλει το πακέτο βοήθειας των 50 δισ. ευρώ της ΕΕ.
Ένα ή και τα δύο μπορεί τελικά να τα καταφέρουν, αλλά μπορεί να είναι πολύ αργά. Οι ουκρανικές δυνάμεις πρέπει ήδη να περάσουν στην άμυνα. Εν τω μεταξύ, η Μόσχα έχει θέσει την οικονομία της σε πολεμική βάση, αφιερώνοντας το ένα τρίτο του εθνικού της προϋπολογισμού στην άμυνα, ενώ ρίχνει χιλιάδες άνδρες και χιλιάδες οβίδες πυροβολικού στις πρώτες γραμμές της Ουκρανίας.
Προφανώς αυτή η κατάσταση είναι βαθιά απογοητευτική για την Ουκρανία, η οποία ήλπιζε μέχρι τώρα να είχε ανατρέψει το ρεύμα του πολέμου προς όφελός της. Αλλά γιατί έχει σημασία για τη Δύση;
Έχει σημασία γιατί ο Πρόεδρος Πούτιν, ο οποίος διέταξε προσωπικά αυτήν την εισβολή πριν από σχεδόν δύο χρόνια, χρειάζεται μόνο να κρατήσει το έδαφος που έχει καταλάβει (περίπου το 18% της Ουκρανίας) για να κηρύξει μια νίκη.
Την Παρασκευή η Ρωσία έπληξε πόλεις της Ουκρανίας με το μεγαλύτερο μπαράζ πυραύλων της μέχρι τώρα.
Το ΝΑΤΟ έχει αδειάσει τα οπλοστάσιά του για να υποστηρίξει τη σύμμαχό του, την Ουκρανία. Όλα δυνητικά καταλήγουν σε μια ντροπιαστική αποτυχία να αντιστραφεί η ρωσική εισβολή.
Εν τω μεταξύ, τα κράτη της Βαλτικής – η Εσθονία, η Λετονία και η Λιθουανία, όλα μέλη του ΝΑΤΟ – είναι πεπεισμένα πως εάν ο κ. Πούτιν καταφέρει να πετύχει στην Ουκρανία, θα έρθει γι αυτά η σειρά μέσα σε πέντε χρόνια.
Βλαντιμίρ Πούτιν
Ο Ρώσος πρόεδρος είναι καταζητούμενος. Θεωρητικά.
Τον Μάρτιο του 2023, κατηγορήθηκε από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης, μαζί με τον Επίτροπό του για τα Δικαιώματα των Παιδιών, για εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν εναντίον παιδιών της Ουκρανίας.
Η Δύση ήλπιζε ότι αυτό θα τον καθιστούσε διεθνή παρία και θα τον κρατούσε στη χώρα του, χωρίς να μπορεί να ταξιδέψει από φόβο σύλληψης και απέλασης στη Χάγη. Αυτό δεν έχει συμβεί.
Μετά από εκείνο το κατηγορητήριο, ο Πρόεδρος Πούτιν έχει πάει στο Κιργιστάν, την Κίνα, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Σαουδική Αραβία, δεχόμενος κάθε φορά υποδοχή στο κόκκινο χαλί. Έχει επίσης λάβει μέρος ουσιαστικά στη σύνοδο κορυφής των Brics στη Νότια Αφρική.
Οι κυρώσεις της ΕΕ υποτίθεται ότι θα γονάτιζαν τη ρωσική οικονομία, αναγκάζοντας τον Πούτιν να ανατρέψει την εισβολή του. Ωστόσο, η Ρωσία έχει αποδειχθεί εξαιρετικά ανθεκτική σε αυτές τις κυρώσεις, προμηθεύοντας πολλά προϊόντα μέσω άλλων χωρών όπως η Κίνα και το Καζακστάν.
Είναι αλήθεια ότι η Δύση έχει απογαλακτιστεί σε μεγάλο βαθμό από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο, αλλά η Μόσχα βρήκε άλλους πρόθυμους πελάτες, αν και σε μειωμένη τιμή.
Το γεγονός είναι ότι ενώ η εισβολή και η βάναυση κατοχή της Ουκρανίας από τον κ. Πούτιν είναι απεχθής για τα δυτικά κράτη, δεν είναι σε μεγάλο βαθμό για τον υπόλοιπο κόσμο.
Πολλά κράτη το βλέπουν αυτό ως πρόβλημα της Ευρώπης, με ορισμένα να ρίχνουν την ευθύνη στο ΝΑΤΟ, λέγοντας ότι προκάλεσε τη Ρωσία επεκτεινόμενο πολύ ανατολικά. Προς απογοήτευση των Ουκρανών, αυτά τα κράτη φαίνονται να αγνοούν τα ευρείας κλίμακας βασανιστήρια και τις καταχρήσεις που διέπραξαν τα ρωσικά στρατεύματα εισβολής.
Γάζα
Η Δύση, μου είπαν οι Άραβες υπουργοί πρόσφατα σε μια σύνοδο κορυφής στο Ριάντ, έχει διπλά μέτρα και σταθμά.
«Οι κυβερνήσεις σας είναι υποκριτές», μου είπαν. Γιατί, με ρώτησαν, περιμένετε να καταδικάσουμε τη Ρωσία για τη δολοφονία αμάχων στην Ουκρανία, όταν αρνείστε την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, όπου χιλιάδες άμαχοι σκοτώνονται;
Περίπου 21.500 Παλαιστίνιοι και 1.200 Ισραηλινοί έχουν σκοτωθεί στη σύγκρουση, λένε αξιωματούχοι, στο Ισραήλ και στη Λωρίδα της Γάζας που διοικείται από τη Χαμάς
Ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς ήταν σαφώς καταστροφικός για όλους τους πολίτες της Γάζας και για όσους Ισραηλινούς επλήγησαν από τη δολοφονική επιδρομή της Χαμάς στο νότιο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου. Ήταν επίσης κακό για τη Δύση.
Έχει αποσπάσει την παγκόσμια προσοχή μακριά από τη σύμμαχο του ΝΑΤΟ, την Ουκρανία, η οποία αγωνίζεται να συγκρατήσει τις ρωσικές προόδους αυτόν τον χειμώνα. Έχει εκτρέψει τα αμερικανικά πυρομαχικά μακριά από το Κίεβο υπέρ του Ισραήλ.
Αλλά πάνω από όλα, στα μάτια πολλών μουσουλμάνων και άλλων σε όλο τον κόσμο, έκανε τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο να φαίνονται συνένοχοι στην καταστροφή της Γάζας προστατεύοντας το Ισραήλ στον ΟΗΕ.
Η Ρωσία, της οποίας η πολεμική αεροπορία βομβάρδισε το Χαλέπι στη Συρία, σημείωσε άνοδο των μετοχών της στη Μέση Ανατολή από τις 7 Οκτωβρίου.
Ο πόλεμος έχει ήδη επεκταθεί στη νότια Ερυθρά Θάλασσα, όπου οι Χούτι που υποστηρίζονται από το Ιράν εκτοξεύουν εκρηκτικά απο μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους σε πλοία, αυξάνοντας τις τιμές των εμπορευμάτων, καθώς οι μεγάλες ναυτιλιακές εταιρείες του κόσμου αναγκάζονται να εκτρέπουν το δρομολόγιό τους μέχρι το νότιο άκρο της Αφρικής.
Ιράν
Το Ιράν είναι υπό την υποψία ότι αναπτύσσει μυστικά πυρηνικό όπλο, κάτι που αρνείται. Ωστόσο, παρά τις προσπάθειες της Δύσης, απέχει πολύ από το να είναι απομονωμένο, αφού έχει επεκτείνει τα στρατιωτικά του πλοκάμια στο Ιράκ, τη Συρία, τον Λίβανο, την Υεμένη και τη Γάζα μέσω πολιτοφυλακών που χρηματοδοτεί, εκπαιδεύει και εξοπλίζει.
Φέτος, σφυρηλάτισε μια ολοένα στενότερη συμμαχία με τη Μόσχα, στην οποία παρέχει μια φαινομενικά ανεξάντλητη προμήθεια drones Shahed για εκτόξευση στις πόλεις της Ουκρανίας.
Χαρακτηρισμένο ως απειλή από πολλά δυτικά έθνη, το Ιράν έχει ωφεληθεί από τον πόλεμο της Γάζας τοποθετώντας τον εαυτό του στη Μέση Ανατολή ως υπέρμαχο της παλαιστινιακής υπόθεσης.
Σαχέλ της Αφρικής
Μία προς μία, οι χώρες της περιοχής Σαχέλ της Δυτικής Αφρικής έχουν υποκύψει σε στρατιωτικά πραξικοπήματα που εκδίωξαν τις ευρωπαϊκές δυνάμεις που βοηθούσαν στην καταπολέμηση της εξέγερσης των τζιχαντιστών στην περιοχή.
Οι πρώην γαλλικές αποικίες του Μάλι, της Μπουρκίνα Φάσο και της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας είχαν ήδη στραφεί εναντίον των Ευρωπαίων όταν τον Ιούλιο, ένα ακόμη πραξικόπημα εξεδίωξε εναν φιλοδυτικό πρόεδρο στον Νίγηρα. Τα τελευταία γαλλικά στρατεύματα έχουν πλέον εγκαταλείψει τη χώρα, αν και 600 στρατιώτες των ΗΠΑ παραμένουν εκεί σε δύο βάσεις.
Οι πραξικοπηματίες στον Νίγηρα λίγο μετά την ανάληψη της εξουσίας
Αντικαθιστούν τις γαλλικές και διεθνείς δυνάμεις οι Ρώσοι μισθοφόροι του ομίλου Βάγκνερ, ο οποίος κατάφερε να επιμείνει στις κερδοφόρες επιχειρηματικές του συμφωνίες παρά τον μυστηριώδη θάνατο του αρχηγού του, Γεβγκένι Πριγκόζιν, σε αεροπορικό δυστύχημα τον Αύγουστο.
Εν τω μεταξύ, η Νότια Αφρική, που κάποτε θεωρούνταν δυτικός σύμμαχος, διεξάγει κοινές ναυτικές ασκήσεις με ρωσικά και κινεζικά πολεμικά πλοία.
Βόρεια Κορέα
Η Λαϊκή Δημοκρατία της Κορέας υποτίθεται ότι βρίσκεται υπό αυστηρές διεθνείς κυρώσεις λόγω των απαγορευμένων πυρηνικών όπλων και του προγράμματος βαλλιστικών πυραύλων της.
Ωστόσο, φέτος, έχει σφυρηλατήσει στενούς δεσμούς με τη Ρωσία, με τον ηγέτη της Κιμ Γιονγκ Ουν να επισκέπτεται μια ρωσική διαστημική βάση, και ως συνέχεια η Βόρειος Κορέα να στέλνει ένα εκατομμύριο βλήματα πυροβολικού στις ρωσικές δυνάμεις που πολεμούν στην Ουκρανία.
Η Βόρεια Κορέα έχει κάνει δοκιμές αρκετών διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων, οι οποίοι πλέον πιστεύεται ότι μπορούν να φτάσουν στα περισσότερα μέρη των ηπειρωτικών ΗΠΑ.
Κίνα
Σε κάποιο βαθμό, το 2023 σημειώθηκε χαλάρωση της έντασης μεταξύ Πεκίνου και Ουάσιγκτον, με μια σε μεγάλο βαθμό επιτυχημένη σύνοδο κορυφής μεταξύ των Προέδρων Μπάιντεν και Σι στο Σαν Φρανσίσκο.
Αλλά η Κίνα δεν έχει δείξει κανένα σημάδι υποχώρησης στις διεκδικήσεις της στο μεγαλύτερο μέρος της Θάλασσας της Νότιας Κίνας, εκδίδοντας έναν νέο «τυποποιημένο» χάρτη που επεκτείνει τις αξιώσεις της σχεδόν μέχρι τις ακτές αρκετών χωρών της Ασίας-Ειρηνικού.
Ούτε έχει παραιτηθεί από τις διεκδικήσεις της για την Ταϊβάν, την οποία έχει δεσμευθεί να «πάρει πίσω», με τη βία αν χρειαστεί.
Λόγοι αισιοδοξίας;
Σε αυτό το ζοφερό σκηνικό για τη Δύση, είναι ίσως δύσκολο να δεις αχτίδες ελπίδας.
Αλλά το θετικό για τη Δύση, η συμμαχία του ΝΑΤΟ έχει ξεκάθαρα ξαναβρεί τον αμυντικό της σκοπό, γαλβανισμένο από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η δυτική ομοφωνία που επιδείχθηκε μέχρι τώρα έχει εκπλήξει πολλούς, αν και τώρα αρχίζουν να εμφανίζονται κάποιες ρωγμές.
Αλλά είναι στη Μέση Ανατολή όπου υπάρχει η μεγαλύτερη δυνατότητα βελτίωσης. Αυτό οφείλεται εν μέρει στην τρομακτική κλίμακα των γεγονότων που έχουν εκτυλιχθεί και στις δύο πλευρές των συνόρων Γάζας-Ισραήλ.
Πριν από τις 7 Οκτωβρίου, η αναζήτηση λύσης στο ζήτημα ενός μελλοντικού παλαιστινιακού κράτους είχε σε μεγάλο βαθμό εγκαταλειφθεί.
Ένας ορισμένος εφησυχασμός είχε εισχωρήσει στις σχέσεις του Ισραήλ με τους Παλαιστίνιους ότι αυτό ήταν ένα πρόβλημα που θα μπορούσε με κάποιο τρόπο να αντιμετωπιστεί με μέτρα ασφαλείας, χωρίς να χρειάζεται να κάνουν σοβαρές κινήσεις για να τους προσφέρουν ένα δικό τους κράτος.
Αυτή η φόρμουλα έχει πλέον αποδειχθεί ότι είναι μοιραία ελαττωματική. Ο ένας ηγέτης μετά τον άλλο έχει διακηρύξει ότι οι Ισραηλινοί δεν θα μπορούν να ζήσουν με την ειρήνη και την ασφάλεια που τους αξίζει, εκτός εάν οι Παλαιστίνιοι θα μπορέσουν να κάνουν το ίδιο.
Η εύρεση μιας δίκαιης και βιώσιμης λύσης σε ένα πρόβλημα που εκτείνεται πίσω στην ιστορία θα είναι απίστευτα δύσκολη και θα περιλαμβάνει τελικά επώδυνους συμβιβασμούς και θυσίες και από τις δύο πλευρές, εάν πρόκειται να πετύχει. Αλλά τώρα επιτέλους, έχει τραβήξει την προσοχή του κόσμου.
