του Γιάννη Μαγκριώτη*
Στην Ουάσιγκτον, ο Έλληνας Πρωθυπουργός, είπε αυτά που έπρεπε να πει, άκουσε ευχάριστα και μεγάλα λόγια, ειδικά με αφορμή την επανάσταση του 1821, αφού όλοι ξέρουν, ότι, οι αναβαθμισμένες διπλωματικά προσκλήσεις, από τον Λευκό Οίκο και το Κογκρέσο, από αυτό το γεγονός καθορίστηκαν.
Πίσω από αυτά όμως, υπάρχει η σκληρή γεωπολιτική πραγματικότητα, οι τακτικοί και στρατηγικοί σχεδιασμοί των ΗΠΑ, τα οικονομικά και τα κρατικά συμφέροντα δηλαδή.
Στην θέση, μιας ατέρμονης αισιοδοξίας, των προηγούμενων δεκαετιών, υπάρχει τελευταία, η αβεβαιότητα και η αγωνία, με την αρχαιοελληνική σημασία της λέξης.
Αυτό είναι αποτέλεσμα της επέκτασης της παγκοσμιοποίησης και των συχνών κυκλικών κρίσεων, του μοναδικού οικονομικού και κοινωνικού συστήματος στον κόσμο, του καπιταλιστικού. Δεν υπάρχει πλέον ένας μοναδικός αστέρας, οι ΗΠΑ, με όλες τις χώρες να περιστρέφονται γύρω, από αυτόν, λόγω της οικονομικής και στρατιωτικής ισχύος της. Δημιουργήθηκαν πλέον πολλά κέντρα, κυρίως η ΕΕ και η Κίνα, και αρκετές περιφερειακές συσπειρώσεις. Τα τελευταία χρόνια η Κίνα απέκτησε πιο ισχυρή θέση, σημαντικές συμμαχίες, και συνεχώς ενισχύεται.
Οι ανατροπές δημιουργούν τριβές και αντιπαραθέσεις.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, επιταχύνει τις εξελίξεις σχηματισμού δυο συνασπισμών, με πολλές χώρες να θέλουν να κρατήσουν αποστάσεις, αργά ή γρήγορα όμως, λόγω των μεγάλων και πολύπλευρων οικονομικών, εμπορικών και στρατιωτικών εξαρτήσεων, θα αναγκαστούν, είτε από καταναγκασμό είτε από επιλογή, να ενταχθούν, σε ένα από τους δύο, με άμεσο ή έμμεσο τρόπο.
Τα νέα στρατόπεδα χτίζονται γύρω από τις ΗΠΑ και την Κίνα. Οι ΗΠΑ, το επιδιώκουν, για να προλάβουν την ανεξέλεγκτη πλέον οικονομική και γεωπολιτική επέκταση της Κίνας, ενώ η Κίνα, θέλει να αποφύγει την άμεση αντιπαράθεση, γιατί ο χρόνος δουλεύει, για αυτήν.
Η ανατροπή θα ισορροπήσει, με οικονομική σύγκρουση, με οικονομική και πολιτική σύγκρουση ή και με στρατιωτική;
Κάτι ανάλογο, συνέβαινε στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου.
Στην σημερινή θέση των ΗΠΑ, ήταν τότε η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία, και στην σημερινή θέση της Κίνας, ήταν τότε η Γερμανία.
Οι οικονομίες των χωρών αυτών, απαίτησαν από την πολιτική των κρατών, να υποστηρίξουν τους στόχους τους, και επειδή, δεν μπορούσαν να βρουν τις νέες οικονομικές και γεωπολιτικές ισορροπίες, δια ασήμαντον αφορμή, ξεκίνησε ο πόλεμος, για να δώσει λύση. Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, είχε σαν αποτέλεσμα, να καταστραφούν οι ευρωπαϊκές οικονομίες, να διαλυθούν οι ευρωπαϊκές αυτοκρατορίες, να γίνει μια επανάσταση στην Ρωσία, και να γίνει το οικονομικό, πολιτικό και στρατιωτικό κέντρο του κόσμου, οι ΗΠΑ.
Η διάλυση της Γαλλικής Αυτοκρατορίας, γέννησε περίπου 20 εθνικά κράτη και της Βρετανίας, ακόμη περισσότερα, έφεραν βίαιες μετακινήσεις εθνοτικών ομάδων και αρκετές γενοκτονίες και εθνοκαθάρσεις.
Στις συνθήκες που επέβαλαν οι νικητές του πολέμου, με κύρια ευθύνη της Γαλλίας, υπάρχουν τα σπέρματα, του Δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, που είχε και ιδεολογικό υπόβαθρο, και εκτός από την νέα καταστροφή των κρατών της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, οργάνωσε ένα ολοκαύτωμα, αρκετές γενοκτονίες, έφερε μια επανάσταση, στην Κίνα, και δημιούργησε μια νέα υπερδύναμη, την Σοβιετική Ένωση.
Οι νεοτσαρικές φαντασιώσεις του δεσποτικού καθεστώτος του Πούτιν, με τις δυστοπικές δημοκρατίες στην Ουκρανία και όχι μόνο, αποτέλεσαν την τραγική αφετηρία, ενός καταστροφικού πολέμου, που εκτός από την ισοπεδωμένη Ουκρανία, θα την πληρώσουν, η ίδια η Ρωσία, οι χώρες της ΕΕ, και πολλές τρίτες χώρες, με πολύ χαμηλή ανάπτυξη, και μεγάλα, επισιτιστικά προβλήματα.
Υπάρχουν και χώρες όμως, όπως η Τουρκία, που μπορεί να υφίστανται και αυτές την δίνη της ενεργειακής κρίσης, η θέση τους όμως, στο νέο και συνεχώς μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό περιβάλλον, τις επιτρέπει να αποκομίζουν και οφέλη. Ουσιαστικά ο Ερντογάν, έχει ήδη πετύχει, να αναγνωριστεί η Τουρκία, ως Περιφερειακή υπερδύναμη, με μεγάλη δυνατότητα αυτόνομων επιλογών.
Το αντίθετο συνέβη με την χώρα μας, για αντικειμενικούς λόγους, αλλά και από επιλογή της κυβέρνησης. Η χώρα μας από εταίρος και σύμμαχος των Δυτικών οικονομικών, πολιτικών, και στρατιωτικών θεσμών, της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, μετατοπίστηκε στο χώρο των προθύμων, ταυτιζόμενη πλήρως με τις τακτικές και στρατηγικές επιλογές της Ουάσιγκτον.
Στην νέα γεωπολιτική πραγματικότητα, ουσιαστικά, στα νέα ψυχροπολεμικά μέτωπα που χτίζονται, εμείς δεν είμαστε απλώς εταίροι και συμμέτοχοι του Δυτικού πόλου, μετατρεπόμαστε σε εκτελεστές εντολών, του ισχυρού κέντρου, του πόλου αυτού. Μόνο που, τόσο στην σύγκρουση με την Ρωσία, η Ουάσιγκτον έχει πιο μεγάλη ανάγκη την Άγκυρα και, αυτή ξέρει να το αξιοποιεί, όσο και στο πιο μεγάλο μέτωπο απέναντι στην Κίνα.
Το αίτημα του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ, προς το Κογκρέσο: «να αρθούν οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις», για την πώληση, σύγχρονου στρατιωτικού εξοπλισμού στην Τουρκία και την Ινδία, για να μην χαθούν, με την οριστική μετακίνησή τους προς την Μόσχα, αλλά και οι θέσεις του, για την άμεση επίλυση των διαφορών, μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, χωρίς να κατονομάζει, ποιες είναι αυτές και ποιος τις δημιουργεί, για να ενισχυθεί το ΝΑΤΟ στην περιοχή, δείχνει τις πάγιες, αλλά και τις τακτικές επιλογές των ΗΠΑ. Δυστυχώς δεν είναι και πολύ διαφορετικές οι τακτικές και οι στρατηγικές, κυρίως για οικονομικούς λόγους, των περισσότερων χωρών της ΕΕ.
Δυστυχώς, διαβλέπω στην χώρα μας, μια άγονη, εκτός ουσίας, κομματική αντιπαράθεση, αντί για βαθύ αναστοχασμό, για να κατανοηθούν οι καταλυτικές εξελίξεις που τρέχουν και να συγκροτηθεί μια νέα εθνική στρατηγική, για να αντιμετωπισθούν οι κίνδυνοι για τα εθνικά μας συμφέροντα, που διαγράφονται στον κοντινό χρονικό ορίζοντα.
*Διετέλεσε υφυπουργός εξωτερικών