Το Ισραήλ διανύει μία περίοδο πρωτόγνωρη σε θεσμικό επίπεδο με την νέα κυβέρνηση να έχει θέσει στο στόχαστρο την δικαστική εξουσία και ιδιαίτερα το Ανώτατο Δικαστήριο, η νομολογία του οποίου επί σειρά ετών ακύρωνε νόμους και υπουργικές εγκυκλίους που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τη λύση της διένεξης με τους Παλαιστινίους επί τη βάσει «δύο έθνη-δύο κράτη» ή να παραβιάσουν δικαιώματα μειονοτήτων εθνοτικών, κοινωνικών, θρησκευτικών και έμφυλων. Το βασικό επιχείρημα της σημερινής συμπολίτευσης είναι ότι η νομοθετική εξουσία, η Κνέσετ, εκλέγεται, και επομένως έχει την δημοκρατική νομιμοποίηση να έχει τον πρώτο λόγο στην διαμόρφωση της νομοθεσίας. Επιπροσθέτως όμως, με δεδομένο ότι δεν υπάρχει Σύνταγμα, η νομοθετική εξουσία έχει το δικαίωμα να θεσπίζει νόμους με ανώτερη τυπική ισχύ, που καθορίζουν την φυσιογνωμία του πολιτεύματος. Με βάση αυτήν την επιχειρηματολογία λοιπόν, προωθείται μία νομοθετική μεταρρύθμιση, η οποία στοχεύει στην μείωση της αρμοδιότητας του Ανωτάτου Δικαστηρίου να προβαίνει στον έλεγχο συνταγματικότητας των νόμων που υπερψηφίζει το κοινοβούλιο, κατά τρόπον ώστε να τίθεται σε αμφισβήτηση η αρχή της διάκρισης των εξουσιών – αρχή η οποία αποτελεί την πεμπτουσία των σύγχρονων δυτικών κοινοβουλευτικών δημοκρατιών. Από την άλλη πλευρά, τα κόμματα της αντιπολίτευσης με επικεφαλής τον τέως πρωθυπουργό Γιαΐρ Λαπίντ, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου ότι η παρούσα κυβέρνηση προωθεί μια πολιτειακή εκτροπή κατά του δημοκρατικού πολιτεύματος. Οι διαμαρτυρίες της αντιπολίτευσης ουσιαστικά, αλλά και οι παραινέσεις που εκφράζει επανειλημμένα ο Πρόεδρος της χώρας, Ιτσχάκ Χέρτσογκ, θεσμικά δεν έχουν την δυνατότητα να επηρεάσουν ουσιαστικά τις εξελίξεις, ενώ η κυβέρνηση έχει προαναγγείλει ότι εντός των επομένων δύο εβδομάδων πρόκειται να εισαγάγει προς ψήφιση τα νομοσχέδια που θα αποψιλώνουν τις αρμοδιότητες του Ανωτάτου Δικαστηρίου και θα προσδίδουν υπερεξουσίες στην νομοθετική και στην εκτελεστική εξουσία ως προς την διαδικασία εκλογής και προαγωγής των δικαστών.
Χθες εκτυλίχθηκε ακόμα ένα επεισόδιο στην μετωπική σύγκρουση Κυβέρνησης-Ανωτάτου Δικαστηρίου, με αφορμή την έκδοση δικαστικής απόφασης που έκρινε ότι ο διορισμός του Αριέ Ντέρι, ηγέτη του υπερορθόδοξου κόμματος «Shas», σε Υπουργό Εσωτερικών και Υπουργό Υγείας είναι παράνομος, επειδή πρόσφατα είχε κριθεί ένοχος και καταδικάσθηκε σε διετή φυλάκιση και χρηματικό πρόστιμο από το Επαρχιακό Ποινικό Δικαστήριο της Ιερουσαλήμ για φορολογικές παραβάσεις κακουργηματικού χαρακτήρα – πλην όμως η υπόθεση έκλεισε με πρακτικό δικαστικού συμβιβασμού, στο οποίο, μεταξύ άλλων ο Ντέρι είχε δηλώσει ότι αποσύρεται από την ενεργό πολιτική ζωή. Η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου προκάλεσε ακόμα περισσότερες επικρίσεις κατά της δικαστικής εξουσίας εκ μέρους του Υπουργού Δικαιοσύνης και ηγετών της συμπολίτευσης. Ωστόσο, η παράταξη Νετανιάχου δήλωσε ότι θα συμμορφωθεί με την δικαστική απόφαση, εξέλιξη η οποία δίνει τη σκυτάλη σε περαιτέρω θεσμικές επιπλοκές. Συγκεκριμένα, ο πρωθυπουργός Νετανιάχου εκτιμάται ότι θα καθαιρέσει τον Αριέ Ντέρι από τα υπουργικά αξιώματα που κατέχει σήμερα και στη συνέχεια, προκειμένου να συνεχίσει να συμμετέχει στην κυβέρνηση όπως ορίζουν οι μετεκλογικές συμφωνίες συνεργασίας, εκτιμάται ότι θα πρέπει η παρούσα κυβέρνηση να διαλυθεί, να προωθηθεί – εκ μέρους της συμπολίτευσης – η ευδοκίμηση μίας εκ των προτέρων συμπεφωνημένης πρότασης μομφής, προκειμένου να προκύψει μία νέα κυβέρνηση που θα αποτελείται από τους ίδιους κομματικούς εταίρους και θα ορίζεται ότι ο Αριέ Ντέρι θα καταστεί Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, ένα αξίωμα για το οποίο ο συγκεκριμένος πολιτικός ηγέτης δεν έχει κώλυμα σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία. Αυτή η διαδικαστική περιπέτεια αναμένεται να διαρκέσει μεγάλο χρονικό διάστημα, το οποίο ενδέχεται να καθυστερήσει την ψήφιση των νομοσχεδίων της λεγόμενης ‘μεταρρύθμισης του δικαστικού συστήματος’ που προωθούν τα κόμματα της συμπολίτευσης. «Εν ολίγοις, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ισραηλινή δημοκρατία πληρώνει την επιλογή του πρώτου πρωθυπουργού της χώρας, του Δαυίδ Μπεν Γκουριόν, να μην θεσπισθεί Σύνταγμα, παρότι τότε, κατά τις αρχές της δεκαετίας του 1950, υπήρχαν πολύ συγκεκριμένοι λόγοι που απαιτούσαν κάτι τέτοιο», επισημαίνει ο κ. Χαρίτος.
Είναι ενδιαφέρον ότι η αραβική μειονότητα του Ισραήλ και τα πολιτικά κόμματα που την εκφράζουν παρατηρούν τις εξελίξεις χωρίς να λαμβάνουν δημόσια θέση. Το φαινόμενο αυτό εξηγείται κυρίως από το γεγονός ότι η νέα κυβέρνηση φροντίζει να προωθεί την θρησκευτική φυσιογνωμία του κράτους, ένα θέμα που ανέκαθεν δίχαζε την εβραϊκή κοινωνία της χώρας. Από την άλλη όμως, το ζήτημα των Ιερών Προσκυνημάτων και ειδικότερα το καθεστώς που ισχύει στο Τέμενος Αλ-Άκσα στην Ανατολική Ιερουσαλήμ θίγεται ολοένα και περισσότερο από την Ιορδανία.
Είναι χαρακτηριστικό ότι από την υπογραφή των Συμφωνιών του Αβραάμ και εντεύθεν, η Ιορδανία τηρεί αποστάσεις ασφαλείας από το νέο πλαίσιο περιφερειακής συνεργασίας Ισραήλ-Αραβικών χωρών του Κόλπου, παρότι έχει συστήσει πλήρεις διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 και ανήκει στον σκληρό πυρήνα των φιλοδυτικών αραβικών χωρών της περιοχής. Η απόμακρη ιορδανική στάση εξηγείται από τους εξής παράγοντες: Πρώτον, η πλειοψηφία του ιορδανικού πληθυσμού έχει παλαιστινιακή καταγωγή. Δεύτερον, το ειδικό καθεστώς που ισχύει στο Τέμενος Αλ-Άκσα στην Ανατολική Ιερουσαλήμ διαφυλάττεται από το Ιορδανικό Βακούφ, του οποίου προΐσταται εκάστοτε Ιορδανός Βασιλιάς, Τρίτον, σε περίπτωση κατά την οποία σημειωθεί κενό εξουσίας στην Παλαιστινιακή Αρχή με την αποχώρηση του νυν Παλαιστινίου Προέδρου, Μαχμούντ Αμπάς, μοιραίως η Ιορδανία θα κληθεί να παίξει σημαντικό ρόλο στις ενδοπαλαιστινιακές εξελίξεις. Και, τέλος, η Ιορδανική Μοναρχία αντιμετώπισε τους τελευταίους μήνες πρωτοφανείς ταραχές στο εσωτερικό της χώρας λόγω της επικείμενης αύξησης των τιμών των καυσίμων, με τους Ιορδανούς διαδηλωτές να απαντούν στον εθνικό στρατό με πυρά, σκοτώνοντας ανώτερους αξιωματούχους της αστυνομίας που κλήθηκαν να θέσουν υπό έλεγχο την δημόσια τάξη στις νότιες επαρχίες της χώρας. «Η Ιορδανική Μοναρχία αρχίζει να νιώθει την μέγγενη των πιέσεων στο εσωτερικό της χώρας», επισημαίνει ο κ. Χαρίτος σημειώνοντας ότι «με το να τονίζει την ανάγκη προστασίας του Τεμένους Αλ-Άκσα, θα καταφέρει να ενισχύσει το κύρος της και την εθνική ενότητα στο εσωτερικό της Ιορδανίας». «Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι, όπως ανακοίνωσε πρόσφατα η Εθνική Τράπεζα της Ιορδανίας, στο νέο χαρτονόμισμα των 50 δηναρίων απεικονίζεται ο Βασιλιάς Αμπντάλα με φωτογραφία του Τεμένους Αλ-Άκσα», τόνισε ο κ. Χαρίτος.
Είναι σαφές ότι οι ιδεολογικές εθνοθρησκευτικές τάσεις της νέας κυβέρνησης Νετανιάχου απασχολούν την Δύση και ειδικότερα τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, στο επίκεντρο της επίσκεψης στο Ισραήλ του ειδικού συμβούλου εθνικής ασφαλείας των ΗΠΑ, Τζέικ Σάλιβαν, που βρίσκεται σε εξέλιξη από χθες, φέρεται να είναι η συμμετοχή του Ισραήλ στην διάσκεψη που θα πραγματοποιηθεί αύριο στην αμερικανική βάση στο Ράμσταϊν της Γερμανίας, όπου θα συζητηθεί με ποιον τρόπο θα ενισχυθεί ο στρατός Ουκρανίας έναντι της Ρωσίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι το Ισραήλ θα συμμετάσχει για δεύτερη φορά στην συνδιάσκεψη που διοργανώνεται από το αμερικανικό Υπουργείο Άμυνας με τη συμμετοχή των χωρών-μελών του ΝΑΤΟ, αλλά και χωρών που δεν ανήκουν στο ΝΑΤΟ αλλά έχουν σαφή δυτικό προσανατολισμό. Η προηγούμενη κυβέρνηση Μπένετ-Λαπίντ είχε δηλώσει ξεκάθαρα ότι δεν προτίθεται να αποστείλει στρατιωτικές ενισχύσεις στην Ουκρανία και ότι η ισραηλινή συνδρομή θα περιορισθεί στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας και ηλεκτρονικού λογισμικού που θα προειδοποιεί τους αμάχους Ουκρανούς πολίτες να λάβουν μέτρα προστασίας ενόψει ρωσικών βομβαρδισμών. Η παρούσα κυβέρνηση Νετανιάχου «δεν έχει βρει τον χρόνο να καθορίσει ποια στάση θα ακολουθήσει στο ζήτημα αυτό», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Χαρίτος, δεδομένου ότι Νετανιάχου και Πούτιν έχουν καλλιεργήσει τα τελευταία χρόνια ένα ειδικό πλαίσιο αλληλοσυντονισμού στη Συρία και είναι αμφίβολο εάν η παρούσα ισραηλινή κυβέρνηση θα ήταν πρόθυμη να συνεχίσει τις αποτυχημένες προσπάθειες του τέως πρωθυπουργού Ναφτάλι Μπένετ να διαμεσολαβήσει μεταξύ Μόσχας και Κιέβου. Είναι πάντως ενδεικτικό, επισημαίνει ο κ. Χαρίτος, ότι τα ισραηλινά ΜΜΕ προβάλουν περισσότερο το ανοικτό ζήτημα του Ιράν ως το κύριο θέμα προς συζήτηση με τον Τζέικ Σάλιβαν, και δευτερευόντως το ζήτημα της Ουκρανίας και την ατζέντα των θεμάτων της αυριανής συνδιάσκεψης στο Ράμσταϊν.
Τέλος, καταλήγει ο κ. Χαρίτος, θα πρέπει να επισημανθεί ότι για πρώτη φορά χθες από το Νταβός της Ελβετίας ο Υπουργός Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας απευθύνθηκε εμμέσως προς την νέα ισραηλινή κυβέρνηση, αναφέροντας ότι «θα είναι προς όφελος του Ισραήλ και όλης της περιοχής» να λήξει το αδιέξοδο στην ειρηνευτική διαδικασία για την επίλυση του Παλαιστινιακού. Η σημασία της δήλωσης αυτής έγκειται στο ότι πρόκειται για την πρώτη σαουδαραβική παραίνεση που εκφράζεται δημόσια μετά τον σχηματισμό της νέας κυβέρνησης Νετανιάχου, με το Ριάντ ουσιαστικά να θέλει να δηλώσει πρόθυμο να εξομαλύνει τις σχέσεις του με το Ισραήλ εφόσον σημειωθεί πραγματική πρόοδος στην ειρηνευτική λύση της διένεξης Ισραήλ-Παλαιστινίων.
