Του Αλκη Καλλιαντζίδη, Οικονομολόγου, [email protected] www.kalkis.eu
Μας έχουν κατακλίσει από την περασμένη Δευτέρα τα ΜΜΕ από βίντεο που αναφέρονται στα διαχρονικά καμώματα του πανηγυρικά εκλεγέντος νέου προέδρου της ταλαίπωρης Αργεντινής Χαβιέ Μιλέι, για τον οποίο είχα γράψει εγκαίρως ένα άρθρο στις Ανιχνεύσεις στις 15-8-2023 με τον εύγλωττο τίτλο : « Όταν η απόγνωση των ψηφοφόρων από την αναξιοπιστία των πολιτικών τους οδηγεί στις αδιέξοδες ακραίες επιλογές : Η περίπτωση των Αργεντινών» ΕΔΩ
Σήμερα δεν θα με απασχολήσει εδώ ο ιδιόρρυθμος χαρακτήρας αυτού του αυτοαποκαλούμενου «αναρχοκαπιταλιστή». Θα ασχοληθώ με τα υφιστάμενα χαρακτηριστικά της βαρέως πάσχουσας αργεντινής οικονομίας την οποία υποσχέθηκε να επιδιορθώσει ο εν λόγω θριαμβευτής των εκλογών, όχι με ένα μαγικό ραβδί, αλλά με «ένα αλυσοπρίονο», όπως δείχνει και η σχετική προεκλογική φωτογραφία του. Θα βασιστώ δε στο πάρα πολύ καλό σχετικό ρεπορτάζ του François–Xavier Gomez στις 20-11-2023 της ηλεκτρονικής έκδοσης της Libération με τίτλο : «Ο Javier Milei εξελέγη στην Αργεντινή : για την οικονομία, μια θεραπεία σοκ υψηλού κινδύνου» (Javier Milei élu en Argentine : pour l’économie, un traitement de choc à haut risqué).
Για να σπάσει τον υφιστάμενο τριψήφιο πληθωρισμό (145% σε δωδεκάμηνη βάση) και για να ανταποκριθεί στις δόσεις του ασήκωτου χρέους της χώρας του, ο νέο-εκλεγείς μπουλντοζιέρης πρόεδρος έχει σχεδιάσει προεκλογικά μια μαζική μείωση (εξ ου και το αλυσοπρίονο) των κρατικών δαπανών, ιδιωτικοποιήσεις, ακόμη και τη δολαριοποίηση των οικονομικών ανταλλαγών. Τούτου δοθέντος, αν υλοποιηθούν οι υποσχέσεις, το 40,1 % των Αργεντινών που ζουν στη φτώχεια, θα είναι τα πρώτα θύματα αυτού του υπερ-φιλελεύθερου μείγματος.
Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του, ο Javier Milei απέκλεισε οποιαδήποτε οικονομική συνεργασία με δύο χώρες : τη γειτονική του Βραζιλία και την Κίνα. «Δεν θα κάνω δουλειές με κομμουνιστές. Είμαι υπερασπιστής της ελευθερίας, της ειρήνης και της δημοκρατίας», είπε, αναφέροντας τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ ως παραδείγματα αποδεκτών κρατών. Οι λίγες μέρες (που θα εγκατασταθεί στο κτήριο Casa Rosada στις 10 Δεκεμβρίου 2023) θα δείξουν επί πόσο καιρό ο νέο-εκλεγείς πρόεδρος μπορεί να παραμείνει πιστός σε αυτό του το υπερφίαλο καύχημα. Η Μπραζίλια και το Πεκίνο είναι σήμερα στην πραγματικότητα οι δύο κύριοι εμπορικοί εταίροι της Αργεντινής, και είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι μπορεί να κάνει χωρίς αυτούς. Όταν μάλιστα η Κίνα, για να ελαφρύνει το έλλειμμα σκληρού συναλλάγματος που έχει η Αργεντινή Τράπεζα, της χορήγησε πρόσφατα κινεζικά γουάν με τα οποία η Αργεντινή μπορεί να αποπληρώσει δόσεις του δανείου που έχει πάρει από το ΔΝΤ και που το οποίο αποδέχεται τα γουάν ως μέσο αποπληρωμής.
Η αντίδραση των αγορών στην εκλογή της υπερ-φιλελεύθερης παράταξης περίμενε μέχρι χθες την Τρίτη : στις 20 Νοεμβρίου, ημέρα της «εθνικής κυριαρχίας», που ήταν αργία στην Αργεντινή. Αλλά με το άνοιγμα του χρηματιστηρίου την Τρίτη, υπήρξε άνοδός του κατά 20%, όπως μετέδιδε στα Δελτία ειδήσεών του το γαλλικό κανάλι France 24.
Ωστόσο, ο νέος λαοπρόβλητος αξιωματούχος αναμένεται να τον δούμε, από τις πρώτες του εβδομάδες στην εξουσία, σε δύο σημαντικά μέτωπα : την ικανότητά του να περιορίσει τον τερατώδη πληθωρισμό, ο οποίος αυτόν τον Νοέμβριο έφτασε στο 145% σε δωδεκάμηνη βάση (και για το τέλος του έτους προβλέπεται να φτάσει στο 185%), και την ικανότητά του να καθησυχάσει τους δανειστές ότι θα αποπληρώνει τα κολοσσιαία χρέη της Αργεντινής, χωρίς να καταφύγει στην στάση πληρωμών.
Για να τηρήσει τις προθεσμίες αποπληρωμής έναντι του ΔΝΤ (44 δισεκατομμύρια δολάρια που χορηγήθηκαν το 2018 στην Αργεντινή) αλλά και έναντι της Κίνας, ο Μιλέι σκοπεύει να περικόψει μαζικά τις κρατικές κοινωνικές δαπάνες, τις οποίες κατήγγειλε ως πελατειακές, υποστηρίζοντας ότι είχαν χρησιμοποιηθεί από την περονιστική εξουσία για να εξαγοράσει ψήφους. Αυτά το βοηθήματα, τα οποία τα μισά νοικοκυριά εισπράττουν σήμερα με διάφορους τρόπους, θεωρούνται ωστόσο απαραίτητα : σύμφωνα με την Indec (δηλαδή την Αργεντινή Στατιστική Υπηρεσία), το πρώτο τρίμηνο του 2023, το 40,1% του πληθυσμού ζούσε κάτω από το όριο της φτώχειας και το 9,3% βρισκόταν σε κατάσταση ανέχειας (δηλαδή είχαν ακραία φτώχεια). Το παράδοξο ότι πολλοί δικαιούχοι αυτών των επιδοτήσεων ψήφισαν τον υποψήφιο που ορκίστηκε να τους τις στερήσει (!) δεν αλλάζει τον κίνδυνο κοινωνικής έκρηξης, όταν στην πράξη θα καταργηθούν, αν βέβαια καταργηθούν.
Τα βιβλία του βρίθουν λογοκλοπών, λένε οι κακές γλώσσες
Η ιδιότητα του οικονομολόγου που αποδίδεται στον Javier Milei αμφισβητείται από τις κακές γλώσσες : η διατριβή του ισχυρίζονται ότι είναι ένα συνονθύλευμα ιδεών κλεμμένων από διάφορες πηγές και το ερευνητικό του έργο, που δημοσιεύεται με τη μορφή άρθρων σε πολύ λίγα ακαδημαϊκά περιοδικά. Όσο για τα βιβλία του, επίσης πλούσια σε λογοκλοπές, θεωρούνται περισσότερο ακτιβιστικά παρά σοβαρή ανάλυση. Δηλαδή «Συζητητής οικονομικών θεμάτων σε τηλεοπτικά πλατό» θα ήταν μια πιο εύστοχη περιγραφή του Javier Milei.
Για την αντιμετώπιση του υπερπληθωρισμού, το μαγικό ραβδί του Milei ονομάζεται «δολαριοποίηση». Δηλαδή το εθνικό νόμισμα, το πέσο, θα εγκαταλειφθεί υπέρ του δολαρίου. Άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής έχουν ήδη κάνει το ανάλογο βήμα, όπως το Εκουαδόρ. Όσο για την Κούβα και τη Βενεζουέλα, δεν έχουν εγκαταλείψει το νόμισμά τους, το οποίο όμως δεν έχει πλέον και μεγάλη αγοραστική αξία. Στην Αργεντινή (όπως και σε άλλες χώρες σαν την Τουρκία, το Λίβανο, κλπ), το νόμισμα των Ηνωμένων Πολιτειών χρησιμοποιείται ως ασφαλές καταφύγιο, επειδή δεν υποτιμάται, όπως το πέσο. Η μεγάλη ζήτηση διατηρεί τη μαύρη αγορά του «μπλε δολαρίου», όπως λέγεται. Το κοινό όνομα αυτού του παράλληλου δολαρίου της μαύρης αγοράς, διαπραγματευόταν την περασμένη Δευτέρα (20-11-2023) στα 930 πέσος, έναντι 351 για την επίσημη ισοτιμία που εφαρμόζουν οι τράπεζες.
Το 20% του λιθίου στον κόσμο βρίσκεται στην Αργεντινή
Θα αρκούσε η διατήρηση του δολαρίου ως του μόνου νομίσματος (αν γινόταν πραγματικότητα αυτή η πολύ προβληματική μεταρρύθμιση) για την εξάλειψη του πληθωρισμού και της μαύρης αγοράς συναλλάγματος ; Οι αληθινοί οικονομολόγοι διχάζονται επί του σχετικού ερωτήματος. Αλλά η χώρα έχει επείγουσα ανάγκη για ένα ισχυρό νόμισμα,
@ αφενός για να καλύψει τις αποπληρωμές του χρέους της και
@ αφετέρου για την εισαγωγή καταναλωτικών αγαθών ή μηχανολογικού εξοπλισμού για τη βιομηχανία και τη γεωργία της.
Η άποψη «του ξυλοκόπου με το αλυσοπρίονο» (όπως τον χλευάζουν) λέει ότι μόλις εξαλειφθεί το πέσο και επιστρέψει η εμπιστοσύνη στην οικονομία, τα πράσινα χαρτονομίσματα (τα αμερικανικά δολάρια δηλαδή), που αποθησαύρισαν τα νοικοκυριά επί πολλά χρόνια στα στρώματά τους για να σώσουν τις οικονομίες τους, θα ενταχθούν στην παραγωγική οικονομία και θα καταλήξουν στα Ταμεία του Κράτους. Η Αργεντινή «είναι η τρίτη χώρα στον κόσμο σε ποσότητα αποθησαυρισμένων φυσικών δολαρίων», διαβεβαιώνει η εν λόγω θεωρία.
Ωστόσο, η οικονομία της Αργεντινής δεν στερείται πλεονεκτημάτων για το μέλλον της. Ο κύκλος της ξηρασίας που συνδέθηκε με το φαινόμενο La Niña, και που έπληξε σκληρά τη γεωργική οικονομία, πηγή εξαγωγών της χώρας, φαίνεται να έχει τελειώσει. Η κυβέρνηση εκτιμά ότι τα 20 δισεκατομμύρια δολάρια που εξανεμίστηκαν το 2023 λόγω της έλλειψης νερού (δηλαδή το 3% του ΑΕΠ) θα επιστρέψουν στα κρατικά ταμεία.
Η χώρα διαθέτει επίσης σημαντικούς πόρους εξόρυξης και ενέργειας. Το λίθιο, του οποίου η Αργεντινή έχει το 20% των παγκόσμιων εντοπισμένων αποθεμάτων, είναι στρατηγικό επειδή ο εν λόγω «λευκός χρυσός» είναι απαραίτητος για την κατασκευή μπαταριών ηλεκτρικών οχημάτων. Ακόμα κι αν ο Milei διαβεβαιώνει ότι θα ιδιωτικοποιήσει ό,τι μπορεί να ιδιωτικοποιηθεί, το λίθιο θα πρέπει να παραμείνει προστατευμένο επειδή τους πόρους εξόρυξης τους διαχειρίζονται οι επαρχίες της χώρας, με το Κράτος να εισπράττει φόρους για την εμπορία του.
Εκμετάλλευση σχιστόλιθου
Ένα άλλο Eldorado αποτελείται από τα κοιτάσματα αερίου και του σχιστολιθικού πετρελαίου. Η Αργεντινή κατέχει την τρίτη θέση στον κόσμο μεταξύ των χωρών με πόρους σε αυτόν τον τομέα τεχνικά εκμεταλλεύσιμους, πίσω από την Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο γεωλογικός χώρος Vaca Muerta («νεκρή αγελάδα»), στη βόρεια Παταγονία, περιέχει πολύ σημαντικά αποθέματα.
Ο αγωγός φυσικού αερίου Vaca Muerta που εγκαινιάστηκε το 2023 αναμένεται να βελτιώσει την ενεργειακή ανεξαρτησία της χώρας, η οποία θα οδηγήσει σε εξοικονόμηση 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ανεβαίνουν δυναμικά οι εργασίες, υπό τον έλεγχο της κυρίως δημόσιας εταιρείας YPF, η οποία παραχωρεί δικαιώματα σε πολυεθνικές, με την αμερικανική Chevron να πρωτοστατεί, αλλά και τη γαλλική Total. Γιατί μόνο οι κολοσσοί του κλάδου μπορούν να ανταπεξέλθουν στις τεράστιες επενδύσεις που απαιτεί η εκμετάλλευση σχιστόλιθου. Το περιβαλλοντικό κόστος είναι, ωστόσο, υψηλό : η απόρριψη επιβλαβών υπολειμμάτων σε πλωτές οδούς και σε εδάφη που κατοικούνται από τις αυτόχθονες κοινότητες Μαπούτσε έχει καταγγελθεί ιδιαίτερα από την Greenpeace.
Μία από τις πιο ανησυχητικές δεσμεύσεις του Milei ήταν να πουλήσει τη Vaca Muerta σε ξένα συμφέροντα, με το κράτος να εισπράττει δικαιώματα επί των κερδών σύμφωνα με το μοντέλο του ραντιέρη που διέπει εδώ και καιρό την εκμετάλλευση των πρώτων υλών στις χώρες του Νότου. Η απόφαση αυτή θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να επικυρωθεί από την Βουλή των Αντιπροσώπων, όπου το Liberty Advance, δηλαδή το κόμμα του Milei, έχει μόνο 38 αιρετά μέλη από τα συνολικά 257. Η παραδοσιακή δεξιά της Αργεντινής, η οποία έδωσε γραμμή στους ψηφοφόρους της να ψηφίσουν στον 2ο Γύρο των εκλογών τον Milei και να καταψηφίσουν τον περονιστή Massa, ενδέχεται να μην ακολουθήσει τον Milei σε μια τέτοια επιλογή, που αφορά την εθνική κυριαρχία. Και έτσι θα υπήρχε κίνδυνος να θανατωθεί αυτή η πολλά υποσχόμενη «αγελάδα».
