του Αγαθάγγελου Γκιουρτζίδη, Ιστορικού
Η κύρια προϋπόθεση κατανόησης προβλημάτων ανθρώπινης φύσης έγκειται στο παράγγελμα Γνῶθι σεαυτόν. Βάση αυτού παρακάτω θα γίνει προσπάθεια να δοθεί απάντηση στο υπαρξιακό πρόβλημα της Νεότερης Ελλάδας.
Ακριβός αυτό έγινε όταν στην αρχή της νεότερης περιόδου ιστορίας οι πρόγονοι σημερινών Ελλήνων κλήθηκαν από τηn ιστορία να απαντήσουν στην ερώτηση – ποιοι είναι αυτοί; Ρωμαίοι; Ή Έλληνες; Δεν θα αναφερθούμε στο όνομα Γρεκός καθώς είναι εξώνυμο, ευρέως διαδεδομένο στους λατινόφωνους έως και σήμερα.
Ρωμαίος και Έλλην, και τα δύο ενδώνυμα έχουν ιστορική βάση και αντικατοπτρίζουν δυο μεγάλες περιόδους της ιστορίας του ελληνικού πολιτισμού. Ωστόσο οι πρόγονοι σημερινών Ελλήνων προτίμησαν να αποκαλούνται Έλληνες, καθώς η δόξα και το μεγαλείο της Αρχαίας Ελλάδας ήταν αυτά που πίστευαν πως θα τους αναδείκνυαν ισότιμους με ελεύθερα έθνη της Ευρώπης.
Αδιαμφισβήτητα πως το μεγαλείο του πολιτισμού της Αρχαίας Ελλάδας είναι δύσκολο να εκτιμηθεί. Είναι κοινώς αναγνωρισμένο πως ο σύγχρονος κόσμος, τα επιτεύγματά του – επιστημονικά και ανθρωπιστικά, πηγάζουν από την Αρχαία Ελλάδα. Και είναι αλήθεια πως για τον σύγχρονο Έλληνα είναι ελκυστικό να έχει στη συνείδησή του την αίσθηση κληρονόμου του Όμηρου, του Σωκράτη και του Μέγα Αλέξανδρου.
Στο σημείο αυτό πρέπει να τεθεί γενικό ερώτημα – κατά πόσο το μεγαλείο συγκεκριμένης προσωπικότητας μπορεί να ταυτίζεται με το σύνολο της κοινωνίας στην οποία ανήκει; Αδιαμφισβήτητα η σχέση προσωπικότητας – κοινωνίας είναι αλληλένδετη, καθώς η προσωπικότητα διαμορφώνεται στα πλαίσια της κοινωνίας.
Το δεύτερο ερώτημα που προκύπτει είναι κατά πόσο κληρονόμοι ενός συνόλου μπορούν να ταυτίζονται με το μεγαλείο μια προσωπικότητας; Δηλαδή κατά πόσο ο σύγχρονος Έλληνας είναι κληρονόμος του Σωκράτη; Ή μήπως ο κληρονόμος του Σωκράτη είναι οποιοσδήποτε άνθρωπος, ανεξαρτήτως καταγωγής, ο οποίος μοιράζεται την σκέψη του Σωκράτη, δηλαδή ανθρώπων οι οποίοι οικοδόμησαν τη ζωή τους στην παρακαταθήκη του Σωκράτη, όπως έκαναν πριν απ’ αυτόν και πολλοί άλλοι; Ο ίδιος ο Σωκράτης μάλλον θα αναγνώριζε ως κληρονόμους του αυτούς που τον ακολούθησαν.
Το παράδειγμα αυτό αναδεικνύει το αξιολογικό ζήτημα, αλλά και της διάκρισης. Κάτι που σημαίνει πως οι αξίες αποτελούν το κριτήριο που διακρίνουν τους ανθρώπους τόσο στα πλαίσια μιας συγκεκριμένης κοινωνίας όσο και σε γενικό σύνολο ανθρωπότητας.
Ο Σωκράτης ως σημείο αναφοράς είναι συναθροιστικό, καθώς η βίος του είναι αυτός που με τον εμφανέστερο τρόπο παρουσιάζει πως το αξιολογικό κριτήριο είναι αυτό που διακρίνει την προσωπικότητα από το σύνολο της κοινωνίας, οι οποία τον καταδίκασε σε θάνατο. Εδώ προκύπτει εύλογο ερώτημα – εφόσον ο σύγχρονος Έλληνας προσδιορίζει τον εαυτό του ως κληρονόμο της Αρχαίας Ελλάδας είναι κληρονόμος του Σωκράτη ή είναι κληρονόμος αυτών που των καταδίκασαν; Την απάντηση στο ερώτημα αυτό ο καθένας δίνει με τις πράξεις του και ο χρόνος είναι αυτός που τις αξιολογήσει.
Ωστόσο αναλογιζόμενοι την ιστορία της Νεότερης Ελλάδας είναι εμφανές πως οι νεότερη ελληνική κοινωνία είναι κληρονόμος αυτής, της κοινωνίας του θύτη του Σωκράτη, των χειρότερων παθών της, παρά του ίδιου του Σωκράτη και των αξιών του. Η προσέγγιση αυτή ίσως διασαφηνίζει και την αντίληψη των ξένων για τους σύγχρονους Έλληνες. Ενώ ο Έλληνας ταυτίζεται με τον Σωκράτης ο ξένος τον ταυτίζει με τους θύτες του.
“του Μέγα Αλέξανδρου”
ο μέγας, τού μεγάλου. Είναι ανώμαλο.
“Ενώ ο Έλληνας ταυτίζεται με τον Σωκράτης ο ξένος τον ταυτίζει με τους θύτες του”
Και ορθά κρίνει.
Μεγαλώσαμε και διδαχτήκαμε στα σχολεία τις δέκα εντολές, τις γράφαμε μάλιστα σε χαρτόνι με καλλιγραφικά γράμματα και ο δάσκαλος κρέμαγε το ωραιότερο στον τοίχο· μάθαμε τούς “μακαρισμούς”, αλλά δεν ακούσαμε ούτε λέξη για τα 147 Δελφικά Παραγγέλματα, που θα έπρεπε να διδάσκονται πρώτα απ’ όλα, διότι αυτή είναι η κληρονομιά μας, εκτός κι αν … δεν είναι.
Ο Λιαντίνης έλεγε ότι βγαίνοντας στον δρόμο ρώτα όποιον θέλεις ποιος είναι ο Ησαΐας, ο Πέτρος, η Σάρα κλπ. και θα σού απαντήσουν όλοι, ή έστω οι περισσότεροι. Ρώτησέ τους για τους Επτά Σοφούς τής Αρχαίας Ελλάδας και είναι ζήτημα αν τούς ξέρει κανείς. Αφού, λοιπόν, δεν γνωρίζομε τούς προγόνους μας και τα λόγια των, πώς έχομε την αναίδεια να θεωρούμε εαυτούς απογόνους των;
Φυσικά και δεν ακούγαμε στα Σχολεία τα 147 -πολλά ήταν- Δελφικά Παραγγέλματα ,αφού είχαμε διδαχθεί ότι στον Δωδεκαθεϊστή Ιουλιανό τον Παραβάτη η ίδια η Πυθία είπε τα εξής.
”είπατε τω βασιλεί χαμαί πέσε δαίδαλος αυλά ,ουκέτι Φοίβος έχει καλύβην ,ου μάντιδα δάφνην , ουδέ παγάν λαλέουσα .Απέσβετο το λάλον ύδωρ”.
ΦΥΣΙΚΑ ΚΑΙ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΔΩΔΕΚΑΘΕΪΣΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ,ΟΠΩΣ ΤΟΣΕΣ ΑΛΛΕΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΤΗΤΕΣ ΜΕ ΙΔΙΟΡΥΘΜΙΕΣ, ΑΛΛΑ ΜΕ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ -ΕΙΔΙΚΑ ΤΟ ΤΟΣΟ ΑΠΩΤΑΤΟ-ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΣΧΕΔΙΑΣΕΙΣ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ.
Τι σχέση έχουν αυτά που γράφεις, με το δικό μου σχόλιο; Βλέπεις τώρα, όπως το βλέπουν και όλοι που σε διαβάζουν, ότι είσαι βλάκας; Εγώ φταίω γι αυτό;