Corriere della Sera
Angelo Panebianco
Ένα πράγμα είναι η Realpolitik, ένα διαφορετικό πράγμα είναι οι “εκλεκτικές συγγένειες”. Και αφού οι πραγματικοί στόχοι του Τράμπ διευκρινιστούν, θα πρέπει να πάρουμε θέση.
Είναι μία από εκείνες τις στιγμές, που συμβαίνουν στην ιστορία πιο συχνά από ό, τι θέλουμε, όπου όλα μοιάζουν να εξελίσσονται σε αργή κίνηση, όλοι φαίνονται ακίνητοι, με κομμένη την ανάσα.
Ο κόσμος περιμένει τα επόμενα στάδια κλιμάκωσης της σύγκρουσης μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν (που ήδη υπάρχει πολύ πριν από τη δολοφονία του Κασέμ Σολεϊμάνι) και αναρωτιέται για τις πιθανές επιπτώσεις. Εν τω μεταξύ, μπορούν να γίνουν κάποιες αισιόδοξες παρατηρήσεις σχετικά με πράγματα που μας απασχολούν στενά. Σχετικά με την Αμερική και την Ευρώπη. Για την Αμερική, μπορεί κανείς να αναρωτηθεί πώς η επιλογή του Τράμπ να επιφέρει ένα τόσο μεγάλο πλήγμα, τόσο καταστροφικό, για τον εχθρό, το Ιράν, θα μπορούσε να επηρεάσει, αφενός, τις επερχόμενες προεδρικές εκλογές και, αφετέρου, τις εξελίξεις της στρατηγικής. Αμερικανικής στρατηγικής στη Μέση Ανατολή.
Σε πρώτο επίπεδο η αίσθηση είναι ότι ο Τράμπ, ο οποίος ήδη ξεκίνησε ευνοϊκά γι αυτόν, αύξησε το πλεονέκτημά του έναντι των δημοκρατικών αντιπάλων του. Οι τελευταίοι, επιλέγοντας να καταδικάσουν τη δολοφονία του Σολεϊμάνι, κέρδισαν σίγουρα τις ριζοσπαστικές (στην Ευρώπη λέγεται “αριστερά”) συνιστώσες του εκλογικού τους σώματος, αλλά, εύλογα, δεν έλαβαν μεγάλη συναίνεση στο εκλογικό σώμα του Κέντρου αναποφάσιστο μεταξύ Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικανών. Εάν ο δημοκρατικός πολιτικός άξονας -όπως υποδηλώνει αυτή η ιστορία- θα βρεθεί πολύ μακριά στα αριστερά, οΤράμπ πιθανότατα θα κερδίσει με τα χέρια κάτω. Αυτή δεν είναι μια καλή προοπτική για τον δυτικό κόσμο, ειδικά για την Ευρώπη. Η επανεκλογή του Τράμπ θα διευρύνει περαιτέρω την πολιτική απόσταση μεταξύ των δύο πλευρών του Ατλαντικού.
Στο δεύτερο επίπεδο – η αμερικανική στρατηγική στη Μέση Ανατολή – θα είναι θέμα κατανόησης εάν η δράση του Τράμπ (όπως μας έχει συνηθίσει από καιρό) είναι μόνο ένα χελιδόνι που δεν φέρνει την άνοιξη, μόνο μια κίνηση για να χτυπήσει έναν άνθρωπο που αντιπροσώπευε μια επικείμενη απειλή για τη ζωή των στρατιωτών και των συμφερόντων της Αμερικής, ή αν είναι ένα σημείο καμπής, ένα τέτοιο μήνυμα: η Αμερική επέστρεψε με όλη τη δύναμή της στη Μέση Ανατολή, δεν είναι πλέον πρόθυμη να αφήσει Ιρανικές ηγεμονικές ενέργειες, στον ρωσικό νεοϊμπεριαλισμό ή στην τουρκική νεο-οθωμανική νοσταλγία.
Εάν αυτή η δεύτερη πιθανότητα είναι αλήθεια (αλλά με τον Τράμπ δεν υπάρχει τίποτα βέβαιο) τότε θα ακολουθούσαν πολλές συνέπειες. Επίσης για την Ευρώπη. Με την επιδείνωση της σύγκρουσης- μεταξύ του Ιράν, της ηγετικής χώρας του σιιτικού μουσουλμανικού κόσμου, υποστηριζόμενου από τους Ρώσους- και των Ηνωμένων Πολιτειών, η Ευρώπη δύσκολα θα μπορέσει να κάνει το “ψάρι στο βαρέλι” για μεγάλο χρονικό διάστημα, όπως αυτήν τη στιγμή επέλεξε να κάνει. Οι συγκρούσεις, σταδιακά γίνονται πιο οξείες, δημιουργούν πόλωση: αν υποθέσουμε ότι δεν παίρνει τη θέση καμιάς πλευράς θα δεχθεί χτυπήματα απο όλες τις πλευρές, θα μπορούσε να καταλήξει σαν τους Μήλιους οι οποίοι επειδή επέλεξαν να μην πάρουν μέρος στον πόλεμο (του 5ου αιώνα π.Χ.) μεταξύ σπαρτιατών και αθηναίων, σφαγιάστηκαν από τους Αθηναίους.
Ας το πούμε πραγματικά ότι η αμερικανική δύναμη είναι εκ νέου στο πεδίο της μάχης στην υπηρεσία μιας γενικότερης στρατηγικής που στοχεύει να περιορίσει τις φιλοδοξίες και τις ορέξεις που έχουν αναπτυχθεί στην περιοχή λόγω του κενού που έχει αφήσει για πολύν καιρό. Θα ήταν μια επιστροφή στα παλιά: στενή συμμαχία με ένα μέρος του σουνιτικού μουσουλμανικού κόσμου και μετωπική αντιπαράθεση στο Ιράν και το σιιτικό Ισλάμ. Μια αποστασιοποίηση όχι μόνο από την πολιτική του Ομπάμα (πυρηνική συμφωνία με το Ιράν), αλλά και του Τζορτζ Μπους του νεώτερου. Εισβάλλοντας στο Ιράκ το 2003, εξαλείφοντας τον έλεγχο της σουνιτικής μειονότητας έναντι της σιιτικής πλειοψηφίας, ο Μπους έκανε μια χάρη στους Ιρανούς, ώθησε το Ιράκ στην περσική επιρροή.
Ο Τράμπ είναι αντίθετος σε όλα αυτά. Δεδομένης της πολυπλοκότητας του κόσμου της Μέσης Ανατολής (όπου για οτιδήποτε κινδυνεύετε να κάνετε λάθη) μπορεί να μην έχετε άδικο. Ούτε ο Μπους ούτε ο Ομπάμα κατάφεραν να περιορίσουν τη σουνιτική τρομοκρατία (από την Αλ Κάιντα στο Ισλαμικό Κράτος). Ίσως οι ηγέτες των Σουνιτών συμμάχων της Αμερικής θα μπορούσαν να το πετύχουν. Ακόμα και στην περίπτωση αυτή, παραμένει ανοικτό για τις Ηνωμένες Πολιτείες το πρόβλημα του τι να κάνουν με την ασάφεια του τούρκου σουνίτη Ερντογάν. Πριν απο όλα, όμως, πρέπει να κατανοήσουμε εάν η ενέργεια του Τράμπ δεν ήταν μια πρόχειρη διαχείριση (όπως υπέθεσε ο Paul Berman στη χθεσινή Corriere).
Εάν η Αμερική έχει πραγματικά επιστρέψει στη Μέση Ανατολή, οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να κάνουν καλά τους υπολογισμούς τους. Θα ήταν μια ρεαλιστική επιλογή στην περίπτωση αυτή να πάρουν μια ουδέτερη θέση (που είναι ο πειρασμός πολλών Ευρωπαίων); Ή μήπως θα έπρεπε να ήταν μαζί με τους Ρώσους εναντίον των Αμερικανών (ο πειρασμός των άλλων); Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι θα γινόμαστε μάρτυρες μιας τεράστιας κινητοποίησης στην Ευρώπη όλων εκείνων που αγαπούν να κάνουν κοινωνία με σκορπιούς, μαύρες χήρες και κροταλίες, για τους οποίους ο μόνος αληθινός «κακοποιός» που περιπλανιέται στη Μέση Ανατολή (μαζί με το Ισραήλ , φυσικά) είναι ο αμερικανός Τράμπ.
Όπως συμβαίνει πάντα, διακυβεύονται τόσο τα συμφέροντα όσο και οι αξίες. Όσον αφορά τα συμφέροντα, αν και αναγνωρίζουμε πόσο κουραστικό και απογοητευτικό είναι για τους Ευρωπαίους να έχουν να κάνουν με τον Τράμπ, οι εναλλακτικές, (για παράδειγμα, η επικρατούσα ρωσική επιρροή στη Μέση Ανατολή) θα ήταν για εμάς πλεονέκτημα; Δείτε τι συνέβη στη Λιβύη. Η αμερικανική απουσία έθεσε εκτός παιχνιδιού τους Ευρωπαίους (πρώτα τους Ιταλούς): το μέλλον της χώρας βρίσκεται στα χέρια των Ρώσων και των Τούρκων. Για να μην αναφέρουμε ότι η εντατικοποίηση της σύγκρουσης Ηνωμένων Πολιτειών-Ιράν, με τους Ευρωπαίους να διστάζουν, να διαιρούνται και ίσως να στέλνουν εχθρικά μηνύματα στην Αμερική, ίσως να δώσει στο ΝΑΤΟ ένα οριστικό πλήγμα. Η Ευρώπη θα παραμείνει ανυπεράσπιστη.
Σε επίπεδο αξιών, θα ήταν πραγματικά καλύτερο για τους Ευρωπαίους να διακόψουν, εντελώς, αυτό που είναι, ένας ασθενής δεσμός με τις Ηνωμένες Πολιτείες; Δεν φαίνεται η Ευρώπη, με τις συνταγματικές της αρχές, τις ελευθερίες της και τον τρόπο ζωής της, να έχει μεγαλύτερη συγγένεια με τη Ρωσία παρά με την Αμερική, με το Ιράν παρά με το Ισραήλ. Ένα πράγμα είναι η realpolitik (η οποία υποχρεώνει, για παράδειγμα, να ασχοληθεί με τους Σαουδάραβες). Ένα διαφορετικό, πολύ διαφορετικό πράγμα είναι οι “εκλεκτικές συγγένειες”. Δεν χρειάζεται πολύ γνώση για να καταλάβουμε με ποιούς οι ευρωπαίοι έχουν τη μεγαλύτερη συγγένεια.
Το κείμενο στα Ιταλικά απο την Corriere della Sera: ΕΔΩ
Μετάφραση από την Corriere della Sera: Παντελής Σαββίδης
