της Ingrid Riocreux*
[Η Νέα Τάξη πραγμάτων περνάει μέσα από τη γλώσσα των δημοσιογράφων. Το ζήσαμε ήδη όταν πολεμικές νατοϊκές επιχειρήσεις κατά της Σερβίας βαφτίζονταν ΄΄ειρηνευτικές αποστολές’’ και σήμερα οι παράνομοι μετανάστες – επειδή παραβιάζουν τα σύνορα ενός κράτους – χαρακτηρίζονται ΄΄παράτυποι’’ μετανάστες και οι πατριώτες ‘’εθνικιστές’’. Πρόσφατο είναι το παράδειγμα της Τρόικας που μετονομάστηκε σε ‘’φορείς’’. «Αρχή παιδεύσεως, ονομάτων επίσκεψις» μας είχε προειδοποιήσει ο κυνικός Αντισθένης. Οι αλλαγές όρων συνδυάζονται με την ποιότητα των τηλεοπτικών προγραμμάτων, που πολύ απέχει από το να διαμορφώνει πολίτες, ενεργά υποκείμενα της Δημοκρατίας. Όταν βλέπεις χαρτορίχτρες και μόδιστρους να διαθέτουν πολύτιμο τηλεοπτικό χρόνο αναρωτιέσαι: για αυτή την ελευθερία έκφρασης ο πατέρας μου άφησε τα κόκκαλά του στα βουνά της Βόρειας Ηπείρου; Πρώτα εκτόπισαν από τα μέσα ενημέρωσης την αγιότητα και έπειτα τους ποιητές. Τη θέσης τους πήραν οι κομματάρχες και οι αφισοκολλητές… και μετά ήρθε ο ΣΥΡΙΖΑ και ο Καμμένος… Ε.Δ.Ν.]
Iνγκρίντ Ριοκρέ: Οι Εμποροι των Ειδήσεων. Δοκίμιο για τις ολοκληρωτικές παρορμήσεις των Μέσων Ενημέρωσης
La Nef – Αυτό είναι το δεύτερο βιβλίο που αφιερώνετε στις εκτροπές των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ): Με ποια αφορμή ξεκίνησε η έρευνά σας για αυτό το θέμα;
Ingrid Riocreux – Το ενδιαφέρον μου για το λόγο των ΜΜΕ δημιουργήθηκε κατά τη διδασκαλία μου στη Σορβόνη. Μου ανατέθηκε το μάθημα της ρητορικής στο τμήμα της Δημοσιογραφίας. Προσπάθησα οι φοιτητές μου να αποκτήσουν επίγνωση του ότι η ενημέρωση είναι πάντα ένας λόγος για την πραγματικότητα και ως εκ τούτου, αναγκαστικά, ένας τρόπος επηρεασμού της αντίληψης για τον κόσμο. Για να προετοιμάσω τα μαθήματά μου, σημείωνα φράσεις, εκφράσεις που ακούγονταν στο ραδιόφωνο ή στην τηλεόραση, σε αντιπαραβολή με μια εφημερίδα ή με ιστότοπους εφημερίδων. Επωφελήθηκα από μια άδεια γονικής μέριμνας για να δώσω σε όλα αυτά μια ολοκληρωμένη μορφή και έτσι προέκυψε Η Γλώσσα των ΜΜΕ.
Ινγκρίντ Ριοκρέ
Στη Γλώσσα των ΜΜΕ, αναλύετε τον δημοσιογραφικό λόγο διαποτισμένο από κοινοτοπίες και στερεότυπες εκφράσεις που συνιστούν ουσιώδεις πεποιθήσεις της κοινωνίας μας: μπορείτε να μας θυμίσετε ποιες είναι αυτές και τι το καινούριο φέρνει το νέο σας δοκίμιο Οι έμποροι των ειδήσεων σχετικά με αυτά τα θέματα;
Ήθελα να δείξω, ότι ο λόγος των μέσων ενημέρωσης είναι μια κωδικοποίηση του κόσμου με βάση κάποιες προϋποθέσεις, από τις οποίες η γενικότερη είναι μια μορφή ήπιας προοδευτικότητας. Οι θέσεις που υιοθετούνται ως προφανείς από τους δημοσιογράφους υπαγορεύονται από την ιδέα μιας αντίληψης της ιστορίας που ασπάζονται. Έχουν την αίσθηση ότι παρακολουθούν την αλλαγή με φυσικό και αντικειμενικό τρόπο, ότι ακολουθούν το ρεύμα της εποχής, ενώ επικροτώντας τις θέσεις ορισμένων ομάδων πίεσης ή υιοθετώντας μια κοινοτιστική ανάγνωση της κοινωνίας, δεν αρκούνται να παρακολουθούν τα φαινόμενα, αλλά τα προωθούν. Ωστόσο, παραμένουν πολύ δειλοί: ο δημοσιογράφος-πρότυπο είναι υπέρ της άμβλωσης επειδή θεωρεί ότι δεν πρόκειται για ανθρωποκτονία. Δεν μπορεί να πει “ναι, είναι μια ανθρωποκτονία, και λοιπόν; Το μόνο που μετράει είναι η ελευθερία της γυναίκας, κλπ. ». Είναι υπέρ της ευθανασίας, επειδή θεωρεί ότι είναι δικαίωμα ενός ετοιμοθάνατου· είναι υπέρ του γάμου των ομοφυλόφιλων, αλλά δεν θέλει να ακούσει για τη συναινετική πολυγαμία ή την αιμομιξία μεταξύ ενηλίκων· θέλει ελεύθερη είσοδο των μεταναστών, αλλά δεν μιλά για την κατάργηση των συνόρων.
Στο Οι Εμποροι των Ειδήσεων, θέλησα να επιμείνω στον τρόπο με τον οποίο η αναπαυμένη ιδεολογική συνείδηση, η πεποίθηση ότι ενεργούμε στο όνομα του Καλού οδηγεί τα ΜΜΕ να παραιτούνται από κάθε δεοντολογία. Θέλησα επίσης να ασχοληθώ με τον τρόπο με τον οποίο τα Μέσα αυτά αντιδρούν στην αυξανόμενη δυσπιστία που αντιμετωπίζουν.
Με ποιον τρόπο τα ΜΜΕ είναι υπεύθυνα για την έλλειψη εμπιστοσύνης που εμπνέουν όλο και περισσότερο; Είναι αυτά τα Μέσα ικανά για αυτοκριτική και ως εκ τούτου για διόρθωση και γιατί ο ανταγωνισμός μεταξύ των μεγάλων Μέσων δεν επιτρέπει αυτή τη διόρθωση;
Αυτός ο συναγωνισμός δεν αφορά στο περιεχόμενο: μιλώ για το ΄΄σύνδρομο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων΄΄. Αυτή η ομοιογένεια είναι που προκαλεί τη δυσπιστία και, ταυτόχρονα, την αίσθηση ότι η ενημέρωση σχεδιάζεται με βάση τις αντιδράσεις μας. Δεν θα διστάσουν να ψεύδονται, με αναπαυμένη τη συνείδηση, εάν μας αποτρέπουν να σκεφτούμε άσχημα! Όσον αφορά την αυτοκριτική, σχεδόν απουσιάζει. Οι εκθέσεις του Παρατηρητηρίου της Δεοντολογίας της Ενημέρωσης δεν έχουν επιπτώσεις, η Acrimed (Media Critique Media) δεν έχει πρόσβαση στα ΜΜΕ και το πρόγραμμα “Stop on Images” περιορίστηκε σε ιστότοπο επί πληρωμή.
Εάν οι άνθρωποι σήμερα είναι τόσο δύσπιστοι για τα κύρια ΜΜΕ, γιατί τα ανεξάρτητα εναλλακτικά και αντίθετα στην πολιτική ορθότητα ΜΜΕ παραμένουν τόσο περιθωριακά;
Παράγουν ελάχιστη ή καθόλου συγκίνηση και υπάρχουν μόνο σε σχέση με τα κύρια ΜΜΕ, τα οποία συναγωνίζονται, αποδεδειγμένα, στην παραπληροφόρηση και τα ψέματα. Αντλούν την αξιοπιστία τους από τη δυσπιστία με την οποία αντιμετωπίζονται τα εξουσιοδοτημένα ΜΜΕ, κάτι που δεν αρκεί. Ομολογώ ότι βρίσκω καθησυχαστικό το ότι οι άνθρωποι δεν εναποθέτουν στα εναλλακτικά ΜΜΕ την εμπιστοσύνη που αρνούνται στα επίσημα ΜΜΕ. Την ίδια παραπληροφόρηση βρίσκουν και σ’ αυτά: την επωδό «σας λένε ψέματα, λέμε την αλήθεια», τη ροπή να πιστεύουμε ότι είναι αντικειμενικά, ενώ, όπως και τα άλλα, είναι εκφραστές άποψης και κάποιες φορές την τάση να μεταδίδουν χωρίς επαλήθευση πληροφορίες που τα βολεύουν ιδεολογικά, αλλά που αποδεικνύονται λανθασμένες.
Τι συνιστάτε τελικά ενάντια σε αυτή τη “Γλώσσα των ΜΜΕ”;
Μια υγιή, μόνιμη και με επίγνωση δυσπιστία.
*Η Ινγκρίντ Ριοκρέ είναι διδάκτωρ της γαλλικής γλώσσας και λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου της Σορβόνης, με εξειδίκευση στη ρητορική, το ύφος και τη γραμματική.
Μετάφραση: Ευάγγελος Δ. Νιάνιος
Πηγή: https://lanef.net/2018/11/30/les-marchands-de-nouvelles/
