David Ignatius
Παλαιστίνια παιδιά γιορτάζουν σε καταυλισμό για εκτοπισμένους στην κεντρική Λωρίδα της Γάζας την Πέμπτη, μετά την είδηση για συμφωνία κατάπαυσης του πυρός. (Eyad Baba/AFP/Getty Images)
Ένας αυταρχικός, μόνος-του πρόεδρος άκουσε άλλους και έφτιαξε τη συμμαχία που χρειαζόταν.
Το τέλος του πολέμου είναι σαν να ξυπνάς από έναν εφιάλτη. Το έβλεπες στα ανακουφισμένα πρόσωπα ανθρώπων που χόρευαν στους δρόμους στο Ισραήλ και τη Γάζα το βράδυ της Πέμπτης, γιορτάζοντας μια εκεχειρία που φαίνεται να εφαρμόζεται μετά από δύο χρόνια τρομακτικής σύγκρουσης.
Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι — και ένας κόσμος που παρακολουθεί με φρίκη — προσεύχονταν να σιγήσουν τα όπλα. Αλλά χρειάστηκε η αυταρχική, απαραβίαστη προσωπικότητα του Donald Trump για να επιβάλει μια ειρηνευτική συμφωνία. Ο νταής, ο πρόεδρος που κάνει τα πράγματα μόνος του, το πέτυχε με έναν απρόσμενο τρόπο: ακούγοντας άλλους και οργανώνοντας μια συμμαχία που, στο τέλος, περιέλαβε όλα τα κύρια αραβικά και ευρωπαϊκά κράτη, καθώς και το Ισραήλ και τη Χαμάς.
Καθώς διαδόθηκε η είδηση της συμφωνίας εκεχειρίας στη Γάζα, θυμήθηκα μια συνομιλία που είχα στο Τελ Αβίβ με έναν ανώτερο Ισραηλινό αξιωματούχο, ένα μήνα μετά την αποκρουστική τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023. «Είμαστε τόσο τραυματισμένοι από ό,τι μας συνέβη, που δεν θα πάρουμε καλές αποφάσεις για το πώς να τελειώσουμε αυτόν τον πόλεμο», μου είπε. «Χρειαζόμαστε την Αμερική να μας πιέσει να πάρουμε τις σωστές επιλογές».
Ο πρόεδρος Joe Biden, παρά όλη του την προσπάθεια, δεν κατάφερε να το κάνει αυτό. Αλλά ο Trump το έκανε. Αποφάσισε ότι ήρθε η ώρα για ειρήνη — και ότι δεν θα ανεχόταν άλλες καθυστερήσεις από τον πρωθυπουργό Benjamin Netanyahu ή τη Χαμάς. Σήμερα, το πεδίο της μάχης είναι επιτέλους ήσυχο.
Το ειρηνευτικό σχέδιο του Τραμπ μπορεί προφανώς να καταρρεύσει. Αυτή είναι η Μέση Ανατολή. Βασικές λεπτομέρειες, όπως η αποστράτευση της Χαμάς, δεν έχουν ακόμη επιλυθεί. Αλλά επιτυγχάνοντας την εκεχειρία, ο Τραμπ επέδειξε δεξιότητες και χρησιμοποίησε τακτικές που έδειξαν περισσότερη ευελιξία και συνεργασία από ό,τι είναι συνηθισμένο γι’ αυτόν. Άκουσε τις συμβουλές ειδικών και άλλαξε μερικές από τις απόψεις του. Συμμετείχε σε διακριτική μυστική διπλωματία, ιδίως με το Κατάρ.
Αυτή δεν ήταν τόσο μια διπλωματική διαπραγμάτευση όσο μια κοινοπραξία συμφωνιών. Ο ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ, Steve Witkoff, δεν ήξερε πολλά για τη Μέση Ανατολή. Αλλά αυτός και ο Τραμπ αντιλήφθηκαν ποιοι είναι οι έξυπνοι παίκτες στην αίθουσα. Η ομάδα περιλάμβανε τον Tony Blair, τον πρώην Βρετανό πρωθυπουργό με πολλές επαφές στην περιοχή και με τραμπικό ενδιαφέρον να επαναφέρει την εικόνα του, και τον Jared Kushner, γαμπρό του Τραμπ και αρχιτέκτονα των Συμφωνιών του Αβραάμ, που επιζητούσε μια νέα ευκαιρία να ολοκληρώσει τη συμφωνία Ισραήλ–Παλαιστίνης που του ξέφυγε το 2020.
Σήμερα, στις 6:13 μ.μ. EDT
Ένας τρίτος, καθοριστικός παίκτης ήταν κάποιος που μάλλον δεν έχετε ξανακούσει: ο Ali al‑Thawadi, υπουργός στρατηγικών υποθέσεων του Κατάρ. Φωτογραφίες της κατατακτικής αποστολής του Κατάρ παρουσιάζουν συνήθως τον δεξιοτεχνικό πρωθυπουργό, Mohammed bin Abdulrahman Al Thani. Αλλά ο Thawadi, όπως και ο Witkoff, είναι ένας συναλλακτικός παίκτης που προτιμά να παραμένει έξω από τα φώτα της δημοσιότητας. Είχε κρίσιμο ρόλο στη συγκρότηση της συμμαχίας για την εκεχειρία.
Αυτή η αναφορά των διαπραγματεύσεων βασίζεται σε συνομιλίες με Καταριανούς, Ισραηλινούς και Αμερικανούς αξιωματούχους. Οι Καταριανοί είχαν υπάρξει βασικοί διαμεσολαβητές από τη στιγμή της πρώτης συμφωνίας απελευθέρωσης ομήρων τον Νοέμβριο του 2023. Μπορούσαν να επικοινωνούν με τη Mossad, την υπηρεσία πληροφοριών του Ισραήλ με την οποία έχουν διατηρήσει μυστική επαφή για πάνω από μια δεκαετία, και με πολιτικούς ηγέτες της Χαμάς που ζουν στη Ντόχα. Οι Καταριανοί συνεργάστηκαν στενά με τη διοίκηση Biden, και ενίσχυσαν αυτή τη συνεργασία με την ομάδα Τραμπ, βοηθώντας στη διαμεσολάβηση στις συγκρούσεις Ρουάντα‑Κονγκό και Αρμενίας‑Αζερμπαϊτζάν. Όταν ο Τραμπ αποφάσισε ότι ήρθε η ώρα να τελειώσει ο 12ήμερος πόλεμος μεταξύ Ιράν και Ισραήλ, το Κατάρ βοήθησε να διαπραγματευτεί τη συμφωνία.
Παραδόξως, η αποκάλυψη στην αιματηρή αδιέξοδο της Γάζας ήρθε αφού το Ισραήλ επιτέθηκε σε ηγέτες της Χαμάς στο Κατάρ τον προηγούμενο μήνα. Αυτό αιφνιδίασε τους Καταριανούς, αλλά τους έδωσε μοχλό πίεσης. Απειλούσαν να τερματίσουν την προσπάθειά τους ως διαμεσολαβητές εκτός αν το Ισραήλ απολογούνταν δημόσια και οι ΗΠΑ προσέφεραν εγγύηση ασφαλείας έναντι μελλοντικών επιθέσεων. Οι Καταριανοί πήραν και τα δύο, γεγονός που τους βοήθησε να σώσουν τη φήμη τους στον αραβικό κόσμο — και ενίσχυσε το κύρος τους.
Για τον Τραμπ, επίσης, η επίθεση στο Κατάρ αποτέλεσε σημείο καμπής. Έδειξε στον Netanyahu τον Απρίλιο ότι θα ακολουθήσει τη δική του πορεία, με μια έκπληξη ανακοίνωση ενώ ήταν μαζί στο Oval Office ότι ο Witkoff θα ανοίξει πυρηνικές συνομιλίες με το Ιράν — συνοδευόμενη από έπαινο για τον Τούρκο Πρόεδρο Recep Tayyip Erdogan, έναν αντίπαλο του Ισραήλ. («Τυχαίνει να τον συμπαθώ, και ξέρω ότι κι αυτός με συμπαθεί», είπε ο Τραμπ.) Όταν ο Τραμπ έμαθε για την επικείμενη επίθεση του Ισραήλ, ο Witkoff κάλεσε τον Thawadi για να τον προειδοποιήσει — πολύ αργά, όπως αποδείχθηκε. Στην επακόλουθη πορεία, ο Τραμπ κινήθηκε προς την εκεχειρία αυτής της εβδομάδας παρά τις επιφυλάξεις του Ισραήλ.
Οι Καταριανοί έλαβαν αρκετά μέτρα που έκαναν τη διαπραγμάτευση να λειτουργεί. Πρότειναν να συναντήσει ο Τραμπ όλους τους βασικούς παίκτες των αραβικών κρατών — Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Αίγυπτο και Ιορδανία — στη Νέα Υόρκη κατά τη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών. Η ομάδα διαμόρφωσε όσα έγιναν το 20-σημείο σχέδιο του Τραμπ για μια εκεχειρία και «Συμβούλιο Ειρήνης» για να επιβλέπει τη μεταβατική πολιτική κατάσταση στη μεταπολεμική Γάζα. Οι Καταριανοί συνέστησαν επίσης να ενταχθεί στην ομάδα διαπραγματεύσεων η Τουρκία, ένα ισλαμικό κράτος με επιρροή στη Χαμάς.
Η τελική πράξη ήρθε αυτή την εβδομάδα στην Αίγυπτο, όπου ο Thawadi συναντήθηκε με τον Ron Dermer, τον πιο στενό σύμβουλο του Netanyahu, για να συζητήσουν τις εναπομείνασες λεπτομέρειες. Αν και ο Dermer μερικές φορές ήταν φλογερός αντίπαλος του Κατάρ, οι συνομιλίες ήταν ειλικρινείς και παραγωγικές, σύμφωνα με Καταριανό αξιωματούχο. Με τον Τραμπ να πιέζει σκληρά, το Ισραήλ συμφώνησε σε διαδικασίες για μια αρχική εκεχειρία και συμφωνία απελευθέρωσης ομήρων, ακόμη κι αν δεν υπάρχει ακόμη συμφωνία για το κρίσιμο ζήτημα του πώς και πότε θα αποστρατευτεί η Χαμάς.
Αυτή είναι μια συμφωνία ειρήνης με πολλές λεπτομέρειες σημειωμένες ως «TBD» (να καθοριστούν). Έτσι είναι που οι Άραβες συχνά διαπραγματεύονται, και οι Ισραηλινοί, επίσης. Οι διαπραγματεύσεις για το ακριβές σχήμα του «μεθαύριο» σχεδίου του Τραμπ θα συνεχιστούν, αλλά πλέον χωρίς Ισραηλινούς ομήρους να κρατούνται υπόγεια. Αν το Ισραήλ ή η Χαμάς εμποδίσουν μια ειρηνευτική συμφωνία που φέρει τη σφραγίδα «DJT», θα μπορούσε να υπάρξει, όπως αρέσκεται να λέει ο Τραμπ, «κόλαση να πληρώσουν».
Το να αποτυπώσεις έναν στρατηγικό απολογισμό στο τέλος ενός τέτοιου πολέμου είναι δύσκολο, όταν το ανθρώπινο κόστος είναι τόσο μεγάλο. Η διεθνής εικόνα του Ισραήλ έχει λερωθεί, αλλά οι πιο φονικοί εχθροί του — η Χαμάς, η Χεζμπολάχ και το Ιράν — έχουν πληγεί. Οι μεγαλύτεροι κερδισμένοι μπορεί να είναι τα αραβικά κράτη του Κόλπου, με επικεφαλής το μικρό Κατάρ, που έχουν βρει έναν πρωταθλητή στον Λευκό Οίκο που δεν φοβάται να στήσει όρους στο Ισραήλ.
