(Εικονογράφηση: Ben Kothe / The Atlantic)
Οι γιορτές είναι μια περίοδος αναστοχασμού, όμως τελευταία έχω αρχίσει να το παρακάνω: τις τελευταίες εβδομάδες άκουσα ξανά μια λίστα με τα κορυφαία τραγούδια μου μέσω του Spotify Wrapped, ξανακοίταξα την πολύμηνη αναζήτηση εργασίας μου στο Year in Review του LinkedIn και αναλογίστηκα τις επιδόσεις μου στα σταυρόλεξα με το Year in Games των New York Times. Το 2025 φαίνεται να υπάρχουν περισσότεροι τέτοιοι «μεταφραστές δεδομένων» από ποτέ: η υπηρεσία οργάνωσης εκδηλώσεων Partiful προσκαλεί τους χρήστες σε ένα After Party, αποκαλύπτοντας με ποιους κοινωνικοποιήθηκαν περισσότερο μέσα στη χρονιά. Το Your Year With ChatGPT μας δείχνει πόσες παύλες em ανταλλάξαμε με την τεχνητή νοημοσύνη. Υπάρχουν επίσης το Wrap-Up του PlayStation, το Year in Books του Goodreads και ετήσιες ανασκοπήσεις για το Duolingo, το Letterboxd και το Oura. Ακόμη και το Untappd, ένα κοινωνικό δίκτυο για λάτρεις της μπίρας, διαθέτει ετήσια ανακεφαλαίωση με την ονομασία Recappd.
Η παράδοση των ετήσιων ανακεφαλαιώσεων υπάρχει εδώ και χρόνια, όμως αυτό που ξεκίνησε ως ένα χαριτωμένο εύρημα μάρκετινγκ έχει πλέον εξελιχθεί σε ολόκληρη «σεζόν». Στο σημερινό διαδικτυακό τοπίο, η εξατομίκευση είναι το νόμισμα της εποχής: τα αποτελέσματα αναζήτησης, οι διαφημίσεις εντός ιστοτόπων και οι ροές περιεχομένου προσαρμόζονται με ακρίβεια στις επιθυμίες των χρηστών βάσει της συμπεριφοράς τους. Κατά την περίοδο των ανασκοπήσεων, η ίδια αυτή συμπεριφορά γίνεται το προϊόν. Δεδομένα που συνήθως προορίζονται για εσωτερικές ομάδες ανάλυσης αποκτούν ξαφνικά ενδιαφέρον από μόνα τους — και η ανασκόπησή τους μπορεί να είναι διασκεδαστική, μέχρι να θυμηθούμε πόσο στενά παρακολουθούμαστε και πόσο πολύτιμα είναι τα δεδομένα μας για τα εταιρικά κέρδη.
Επειδή η αγορά της ετήσιας οπτικοποίησης δεδομένων έχει διογκωθεί υπερβολικά και επειδή οι καταναλωτές πλέον σχεδόν αναμένουν οι ψηφιακές τους συνήθειες να συμπυκνώνονται και να επανασυσκευάζονται, προϊόντα και υπηρεσίες που δεν θα έπρεπε κατ’ ανάγκην να «τυλιχθούν» προσαρμόζονται βεβιασμένα στο φορμά. Τα τελευταία χρόνια, η Αρχή Μεταφορών της Μητροπολιτικής Περιοχής της Ουάσιγκτον εκδίδει το Metro Rewind, συγκεντρώνοντας τις δημοφιλέστερες στάσεις λεωφορείων και τρένων των επιβατών. Στόχος, σύμφωνα με δελτίο Τύπου, δεν είναι τίποτε λιγότερο από τη «μετατροπή της μεταφορικής ιστορίας κάθε ατόμου σε ένα ζωντανό, κοινοποιήσιμο στιγμιότυπο που αποτυπώνει πώς κινείται στην περιοχή». Κανένα σύνολο δεδομένων δεν είναι υπερβολικά πεζό για αυτή τη μεταχείριση: η υπηρεσία αποθήκευσης στο cloud Google One έστειλε Year in Review που ενημέρωνε τους χρήστες πόσο από τον διαθέσιμο χώρο τους έχουν καταναλώσει και πόσο καιρό είναι συνδρομητές.
Όμως οι ετήσιες ανασκοπήσεις που φαίνεται να λειτουργούν καλύτερα είναι εκείνες που προσφέρουν στους ανθρώπους κάτι που πραγματικά θέλουν. Στην περίπτωση του Spotify Wrapped, η διαφημιστική καμπάνια αποδίδει τόσο για την εταιρεία που συλλέγει τα δεδομένα όσο και για τον χρήστη. Το Wrapped είναι ουσιαστικά μια εξωραϊσμένη διαφήμιση της ικανότητας του Spotify να αποκομίζει έσοδα από τα δεδομένα των χρηστών του, αλλά συνοδεύεται και από μια σειρά λειτουργιών που είναι πράγματι χρήσιμες. Ανυπομονώ για το Spotify Wrapped γιατί μου αφήνει μια λίστα αναπαραγωγής με τα αγαπημένα μου τραγούδια της χρονιάς και μου επιτρέπει να τα συγκρίνω με εκείνα των φίλων μου. Καθώς όμως όλο και περισσότερες εταιρείες σπεύδουν να μετατρέψουν ακατέργαστα δεδομένα χρηστών σε κάτι κομψό και κοινοποιήσιμο, η χρησιμότητα και η χαρά γίνονται δυσκολότερες να εντοπιστούν: χρειαζόμαστε πραγματικά μια απεικόνιση των στάσεων του μετρό που επισκέπτονται συχνότερα οι φίλοι μας;
Αυτό που αποκαλύπτεται δεν είναι πάντοτε ευχάριστο. Θεωρώ κάθε παραγγελία σε εφαρμογή διανομής φαγητού ως προσωπική αποτυχία, όμως το «YOUBER» του Uber Eats επιχειρεί να εξυμνήσει εκείνες τις νυχτερινές στιγμές οκνηρίας και υποχώρησης. Στην καλύτερή τους εκδοχή, οι εξατομικευμένες ετήσιες ανασκοπήσεις βρίσκουν τη διασκέδαση μέσα στα δεδομένα. Όμως η ιστορία ενός γεύματος — ακόμη κι ενός αξέχαστου που μοιράστηκε κανείς με φίλους — δεν μπορεί να ειπωθεί με επίπεδους αριθμούς. Και καλά κάνει το Year in Sport του Strava και είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές, γιατί ξέρω ότι θα ενοχλούμουν αν ερχόμουν αντιμέτωπος με όλες τις ημέρες που δεν έτρεξα φέτος.
Το Spotify λέει ότι «το Wrapped σου είναι αντανάκλασή σου: ανεπανάληπτο και αδιαμφισβήτητα προσωπικό». Όμως η ιδέα ότι τόσο περιορισμένα δεδομένα μπορούν να προσφέρουν τέτοιο βάθος πρόσβασης είναι μια βολική μυθοπλασία. Αυτές οι λειτουργίες μπορούν επίσης να αντικατοπτρίζουν αυτό που οι χρήστες θέλουν να δείχνουν: καθώς οι ανασκοπήσεις έχουν γίνει ετήσια προσδοκία, κάποιοι έχουν βρει τρόπους να αλλοιώνουν το ψηφιακό τους αποτύπωμα, επιλέγοντας προσεκτικά τα είδη μέσων (βιβλία στο Goodreads, ταινίες στο Letterboxd, μουσική στο Spotify) που θα αποπνέουν καλλιέργεια και γούστο όταν έρθει η ώρα της κοινοποίησης. «Όπως η μηχανή προσαρμόζεται σε εμάς, έτσι κι εμείς προσπαθούμε να προσαρμοστούμε σε αυτήν», έγραφε η συνάδελφός μου Nancy Walecki σε κείμενό της το 2023 για το Spotify Wrapped. Οι φανατικοί συζητούν πότε ακριβώς το Spotify σταματά να καταγράφει τη συμπεριφορά των χρηστών και ποιες εβδομάδες του έτους ίσως δεν υπολογίζονται για την επόμενη έκδοση. Φέτος, το Spotify παρακολούθησε τις ακροάσεις από τον Ιανουάριο έως τα μέσα Νοεμβρίου, πράγμα που σημαίνει ότι το διάστημα από τα μέσα Νοεμβρίου έως τον Δεκέμβριο μπορεί να είναι χρόνος χωρίς επιτήρηση. «Ασφαλείς μήνες για να ακούτε τις ένοχες απολαύσεις σας», είχε αποκαλέσει κάποτε αυτό το αόριστο διάστημα ένα άρθρο του Mashable.
Το 2025, η επιτήρηση δεν αποτελεί αποκάλυψη. Επιλέγουμε να παραχωρούμε τα πολύτιμα δεδομένα μας σε ορισμένες εφαρμογές επειδή αποδεχόμαστε ότι τα προϊόντα αξίζουν το τίμημα. Και, σε πολλές περιπτώσεις, όταν καταφθάνουν οι ετήσιες ανασκοπήσεις, τις υποδεχόμαστε ευχαρίστως. Βοηθά, όμως, όταν οι εταιρείες μας δίνουν κάτι που καθιστά αυτές τις παραχωρήσεις λίγο πιο ανεκτές. Εξ ου και η συμφωνία που συνάπτω κάθε χρόνο με το Spotify. Παρ’ όλα αυτά, απολαμβάνω όποιες λίγες ευκαιρίες μου δίνονται να ξεφεύγω από το άγρυπνο βλέμμα αυτών των συλλεκτών δεδομένων. Έχουμε ακόμη μία ολόκληρη εβδομάδα πριν ξεκινήσει η καταγραφή για τις ανασκοπήσεις της επόμενης χρονιάς — και ύστερα θα τα ξανακάνουμε όλα από την αρχή.
