Ανάλυση του Alexandre Devecchio
Τα περιστατικά που ανέφερε ο αντιπρόεδρος – μικρός δούλεψε στο παντοπωλείο της γειτονιάς – είναι πραγματικά. Αλλά, η ελευθερία έκφρασης στην Ευρώπη είναι ο δούρειος ίππος του αμερικανικού νεοϊμπεριαλισμού;
«Ακούστε τι σας λένε οι δικοί σας», είπε ο Αμερικανός αντιπρόεδρος στους Ευρωπαίους στο Μόναχο. Ο JD Vance επεσήμανε την οπισθοχώρησης της ελευθερίας της έκφρασης στην Ευρώπη, αλλά και την διάσταση μεταξύ των Ευρωπαίων ηγετών και των λαϊκών φιλοδοξιών. Το λιγότερο που μπορεί να ειπωθεί είναι ότι η ομιλία του δίχασε τόσο την πολιτική τάξη όσο και τους παρατηρητές. Κάποιοι το είδαν ως απαράδεκτη παρέμβαση στις ευρωπαϊκές υποθέσεις. Άλλοι, μια έκκληση για δημοκρατία.
Ρήγμα ελίτ – πολιτών
Στην πραγματικότητα, ο Αμερικανός αντιπρόεδρος υιοθετεί μια διάγνωση που έγινε εδώ και χρόνια από αρκετούς διανοούμενους και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Αυτή της βαθιάς κρίσης στο δημοκρατικό μας σύστημα που προκλήθηκε από ένα ρήγμα μεταξύ των ελίτ και των πολιτών.
Στις ΗΠΑ, μπορούμε να αναφέρουμε τον Christopher Lasch*, ο οποίος ήδη από το 1994 κατήγγειλε «την εξέγερση των ελίτ» και την «προδοσία της δημοκρατίας». Ή, πιο πρόσφατα, ο Yascha Mounk: «Ζούμε σε ένα σύστημα στο οποίο πολλοί πολίτες αισθάνονται όλο και περισσότερο ότι οι φωνές τους δεν μετράνε πλέον», ανέλυσε ο ακαδημαϊκός το 2018 στο βιβλίο του The People Against Democracy, «λόγω των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και του ρόλου του χρήματος, αλλά και των τεχνοκρατικών και νομικών θεσμών. Στην Ευρώπη, αυτό έχει τη μορφή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά υπάρχει σε δημοκρατίες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, ιδιαίτερα με το Ανώτατο Δικαστήριο».
Στη Γαλλία, στο Le Nœud démocratique, ένα αριστοτεχνικό έργο που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Οκτώβριο, ο Marcel Gauchet περιγράφει επίσης το αδιέξοδο στο οποίο οδήγησε η ιεροποίηση του κράτους δικαίου, εις βάρος της λαϊκής κυριαρχίας. Από βιβλίο σε βιβλίο, ο γεωγράφος Christophe Guilluy αναδεικνύει την οικονομική και πολιτιστική, αλλά και δημοκρατική, εκποίηση της μεσαίας και εργατικής τάξης προς όφελος μιας μητροπολιτικής και παγκοσμιοποιημένης «ελίτ», αποκομμένης από την πραγματικότητα των «απλών ανθρώπων».
Ο ίδιος ο JD Vance πριν πολιτευθεί, έγινε γνωστός για το αυτοβιογραφικό του βιβλίο Hillbilly Elegy, στο οποίο έδωσε φωνή στους ξεχασμένους ανθρώπους της βαθειάς Αμερικής, θυμωμένοι με μια ένοχη και αποκομμένη άρχουσα τάξη επειδή φροντίζει τις μειονότητες.
Όλοι αυτοί οι στοχαστές, στους οποίους θα πρέπει να προσθέσουμε τον David Goodhart και πολλούς άλλους, δεν συμφωνούν απαραίτητα με τις λύσεις του JD Vance (ο Mounk εμφανίζεται ακόμη και ως αντίπαλος των «λαϊκισμών»), αλλά όλοι συμμερίζονται την παρατήρηση του Αμερικανού αντιπροέδρου. Όλοι παρατηρούν τη διαγραφή του «δήμου» από τη δημοκρατική διαδικασία. Η στροφή σε ένα σύστημα όπου οι επιλογές των λαών αγνοούνται προς όφελος μιας προοδευτικής ιδεολογίας που βασίζεται στο νόμο και τους τεχνοκράτες για να παρακάμψει τη λαϊκή βούληση. Αυτός ο μετασχηματισμός της δημοκρατίας ήταν ηθελημένος και προϊόν της πλειονότητας των «ελίτ», αλλά είναι επίσης ο καρπός ενός συνδυασμού διαφορετικών παραγόντων για τέσσερις δεκαετίες: η εξαφάνιση του εθνικού πλαισίου που συνδέεται με την παγκοσμιοποίηση, η εμφάνιση του ριζοσπαστικού ατομικισμού στο πλαίσιο της εξαφάνισης των παλαιών δομικών πλαισίων (Εκκλησία, παραδοσιακή οικογένεια, μαζικές ιδεολογίες), η μαζική μετανάστευση και η άνοδος των κοινοτικών αιτημάτων..
Αυταρχική μετατόπιση;
Σε αυτό το πλαίσιο, η άνοδος των λεγόμενων «λαϊκιστικών» κομμάτων, η εκλογή Τραμπ και οι χωρίς υπονοούμενα δηλώσεις του Βανς πρέπει να εκληφθούν ως αντίδραση, εξέγερση του λαού ενάντια στην εξέγερση των «ελίτ». Υπάρχει εύλογη ανησυχία ότι η ταλάντευση του εκκρεμούς θα είναι πολύ απότομη και θα οδηγήσει σε μια αυταρχική μετατόπιση. Ο κίνδυνος είναι ότι ο Τραμπ ή ο Μασκ θα αγνοήσουν τα νόμιμα όρια που θα μπορούσαν να εμποδίσουν την εξουσία τους και ότι ένας δεσποτισμός της πλειοψηφίας θα διαδεχθεί την τυραννία των μειονοτήτων, όπως τον φοβόταν ο Τοκβίλ στην εποχή του. Αλλά δεν είμαστε ακόμα εκεί. Αντιθέτως, γινόμαστε μάρτυρες μιας ριζοσπαστικοποίησης των ελίτ. Μέχρι τότε, μπορούσαν να αγνοούν τα λαϊκά θεμέλια της δημοκρατίας, αλλά έμοιαζαν σχετικά προσκολλημένοι στην εγγύηση των ατομικών ελευθεριών. Αντιμέτωπες με την άνοδο των «λαϊκιστών», οι προοδευτικές ελίτ μπαίνουν τώρα στον πειρασμό της «άρνησης του φιλελευθερισμού» για τον οποίο μερικές φορές δικαιολογημένα κατηγορούσαν τους αντιπάλους τους.
Αυτό αποδεικνύεται από τις τάσεις λογοκρισίας που επιχείρησαν ορισμένοι Ευρωπαίοι ηγέτες, τις οποίες δικαίως κατήγγειλε ο JD Vance. Ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ εξέφρασε την ανησυχία του για την ακύρωση των εκλογών στη Ρουμανία, την οποία θεώρησε αυθαίρετη, επικαλούμενος και την περίπτωση της Μεγάλης Βρετανίας, όπου η αστυνομία πραγματοποίησε επιδρομές σε πολίτες που ήταν ύποπτοι ότι δημοσίευσαν αντιφεμινιστικά σχόλια στο Διαδίκτυο. Θα μπορούσε να είχε αναφέρει τη Γαλλία, όπου το Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο επιχείρησε να στερήσει από το δημοφιλέστερο κανάλι TΝT τη δυνατότητα εκπομπής**.
Στις ΗΠΑ, η απαγόρευση του Τραμπ από τα κοινωνικά δίκτυα, οι απόπειρες χρήσης δικαιοσύνης ή θεσμών για να τον εμποδίσουν δεν πέτυχαν. Αντίθετα, αυτό απλώς ενίσχυσε την ιδέα των υποστηρικτών της για προδοσία της δημοκρατίας και ενίσχυσε την εκλογική της ελκυστικότητα. Στην Ευρώπη, οι ίδιες αιτίες θα μπορούσαν να έχουν τα ίδια αποτελέσματα.
*Οι Ανιχνεύσεις φιλοξένησαν αναλύσεις του, το 2019 με τίτλο Η (αντ)επανάσταση των ελίτ και η προδοσία της Δημοκρατίας και το 2023 με τίτλο ΠΩΣ ΟΙ ΕΛΙΤ ΥΠΟΝΟΜΕΥΟΥΝ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
**Στις 19 Φεβρουαρίου το Συμβούλιο της Επικρατείας επικύρωσε την απόφαση του Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλιου.
Πηγή: https://www.lefigaro.fr/vox/monde/guilluy-gauchet-lasch-ces-intellectuels-qui-denoncaient-la-secession-des-elites-avant-le-vice-president-americain-jd-vance-20250217
