Covid-19: Θεολογικές σημειώσεις για την ιικότητα, την αγριότητα και την εξημέρωση

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

Η αφετηρία της ερμηνείας μας είναι η πλέον εύλογη αυτή τη στιγμή υπόθεση για την αιτία της πανδημίας του κορονοϊού Covid-19, σύμφωνα με την οποία αυτή οφείλεται στη μη φυσική διασταύρωση των κόσμων του ανθρώπου και των άγριων ζώων, που μας μετατρέπει σε ξενιστές ιών προερχομένων από άγριες μορφές ζωής. (Βεβαίως, η ερμηνεία αυτή μπορεί να διαψευστεί στο μέλλον, αλλά σκεφτόμαστε κατ’ ανάγκη με βάση τα σημερινά δεδομένα). Η συνάντηση αυτή των διαφορετικών κόσμων προκαλείται από τη διάλυση των οικοσυστημάτων λόγω της τυφλής τάσης του αποχαλινωμένου καπιταλισμού να καθολικοποιεί την εκμετάλλευση στο σύνολο της φύσης: Η επέκταση της ανθρώπινης οικιστικής δραστηριότητας, -της «οικουμένης» για να θυμηθούμε την ετυμολογία μιας προσφιλούς μας λέξης-, η βιομηχανοποίηση της γεωργίας και της κτηνοτροφίας (intensive animal farming / factory farming), η παράδοση εκατομμυρίων στρεμμάτων στην εντατική καλλιέργεια από πολυεθνικές του αγροτοδιατροφικού συμπλέγματος (Big Farms), η αποψίλωση των δασών, οι φυτείες για φοινικέλαιο που χρησιμοποιείται σε τρόφιμα και βιοκαύσιμα έχουν συνέπειες: Όταν καταστρέφονται οικοσυστήματα, άγρια ζώα μετοικούν κοντά στις κατοικίες των ανθρώπων. Τα ζώα αυτά είναι φορείς νέων αγνώστων ιών, που συνήθως δεν είναι βλαπτικοί για τα ίδια, γίνονται, όμως, φθοροποιοί για τους ανθρώπους. Ο όρος «διάτρηση του φραγμού των ειδών» σημαίνει ακριβώς τη διάβαση ενός ιού που είναι ακίνδυνος για ένα είδος σε ένα άλλο είδος, όπου γίνεται επικίνδυνος και θανατηφόρος.

Ειδικά η βιομηχανική γεωργία και κτηνοτροφία προκαλεί τεχνητές συνυπάρξεις τεράστιων αριθμών ζώων. Η πρωτοφανής αυτή τεχνολογική εξέλιξη της εποχής μας έγινε δυνατή χάρη σε εμβόλια που καταπολέμησαν τις παλαιές επιδημίες, πλέον όμως μας κατέστησε επισφαλείς σε νέους ιούς για τους οποίους δεν υπάρχουν ήδη εμβόλια. Στην τεχνολογική αυτή εκβιομηχάνιση της ζωικότητας προστίθενται δύο ακόμη τάσεις: Πρώτον, η ακόρεστη ροπή των ανθρώπων να εποικίζουν άγριους τόπους ως «περιχωρητική αντίδοση», για να χρησιμοποιήσουμε έναν θεολογικό όρο, της ανάγκης των άγριων ζώων να μετοικούν κοντά στους ανθρώπινους οικισμούς εκτραχύνει τη σύμμειξη. Δεύτερον, η παγκοσμίωση των μεταφορών σημαίνει μια αντίστοιχη ιλιγγιώδη διάδοση των ιών. Είναι ειρωνικό ότι η πανώλη του 1347 έφτασε στην Ευρώπη διά του Δρόμου του Μεταξιού και διαδόθηκε στα λιμάνια του Εύξεινου Πόντου και της Μεσογείου, ενώ ο κορονοϊός μεταδόθηκε και πάλι τη στιγμή που η Κίνα από παγκόσμιος πάγκος συναρμολόγησης πολυεθνικών εταιρειών φιλοδοξεί να αναγεννήσει τον νέο «Δρόμο του Μεταξιού». Η «καταιγίδα» της πανδημίας ξεκίνησε από τους μεγάλους κόμβους των διεθνών ροών κεφαλαίου, καθώς η Κίνα, η Βορειοδυτική Ευρώπη και οι Η.Π.Α. και εξακτινίστηκε προς τον φτωχό Νότο. Κι επειδή ο καπιταλισμός δεν είναι ποτέ γυμνός από την ιδιάζουσα σε αυτόν επιθυμία, το σύμπτωμα του σύγχρονου ανθρώπου είναι η κατανάλωση αγρίων ζώων ως αυτοσκοπός, η πληρέστερη εσωτερίκευση της φυσικής αγριότητας στην πράξη της πέψης. Αγορές αγρίων ζώων, όπως αυτή της Ουχάν στην Κίνα εξυπηρετούν ακριβώς εστιατόρια που απευθύνονται σε νεόπλουτους χομπίστες σε εκζήτηση γαστρονομικών εμπειριών.

Ασέβεια προς τους λόγους των όντων η διαπέραση του φραγμού των ειδών

Στη Νηπτική παράδοση η Χριστολογία της Χαλκηδόνος για την ασύγχυτη και αδιαίρετη ένωση των φύσεων στο Πρόσωπο του Χριστού ήταν όχι μόνο ένα μοντέλο, αλλά και ένα βίωμα που εξικνείτο από την Τριαδολογική του προϋπόθεση μέχρι την ανθρωπολογία και την κοσμολογία· δεν ήταν μόνο δόγμα, ήταν και ένας άκμονας για να ακονίζουμε την αγαπητική μας επιθυμία, διαπορθμεύοντάς την από τον Θεό ως την κτίση. Στη σκέψη λ.χ. του αγίου Μαξίμου του Ομολογητού (π. 580-662) βρίσκουμε μία σύνθεση της Χαλκηδόνος με τη θεωρία των «λόγων των όντων», που έχει μια μακρά παράδοση, καταγόμενη από τα Αρεοπαγιτικά συγγράμματα και τους Αλεξανδρινούς στοχαστές. Το επίκαιρο στο αρχιτεκτόνημα της Νηπτικής αυτής παράδοσης είναι ο συνδυασμός της φυσικής διαφοράς (λόγοι των όντων) με την προσωπική ετερότητα (τρόποι της οικονομίας / ενυποστασιασμός στο Πρόσωπο του Λόγου). Οι λόγοι των όντων σημαίνουν ότι ο Θεός θέλει και τη φυσική διαφορά, όχι μόνο την προσωπική ετερότητα, και θέλει η σχέση μας με τα όντα να είναι μια επιθυμία που ακονίζεται από τη θέση ορίων. Τα όντα της πλάσεως τελικά ενυποστασιάζονται στη θεία Προσωπική Υπόσταση του Υιού, αλλά οι πολλοί λόγοι της φύσεως επιβιώνουν ως διαφορετικοί μέσα στον Ένα Λόγο του Προσώπου. Αυτή είναι η επίκαιρη σημασία της Νηπτικής κοσμολογίας και ανθρωπολογίας για την οικολογία σήμερα. Η έννοια του λόγου συνδυάζει την οριοθέτηση με την επιθυμία, είναι ένα θέλημα του Θεού που τοποθετεί ορισμούς στη φύση σε εσχατολογική προοπτική και, ταυτοχρόνως, ακριβώς επειδή ο λόγος στην παράδοση αυτή είναι μια δυναμική που τείνει σε μια μελλοντική εκπλήρωση, διεγείρει την επιθυμία του ανθρώπου για να σχετιστεί με τα φυσικά όντα ακριβώς ως διαφορετικά.

Μια βιωματική επανερμηνεία του νηπτικού ήθους θα σήμαινε ότι το κακό αναδύεται ακριβώς σε αυτό που ονομάζεται σήμερα «διαπέραση του φραγμού των ειδών» που σε μία θεολογική γλώσσα θα το λέγαμε «ασέβεια προς τους λόγους των όντων». (Χρειάζεται βεβαίως η διευκρίνιση ότι οι λόγοι ως θεία θελήματα είναι άκτιστοι και δεν ταυτίζονται με τα κτιστά βιολογικά είδη που μπορεί να εξαφανιστούν ακόμη και χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Ωστόσο, παραμένει το γεγονός ότι με τους λόγους ο Θεός θέλει τη φυσική διαφορά και καλεί τον άνθρωπο να εντείνει την αγαπητική του επιθυμία προς την πλάση ακριβώς μέσα από τη μαθητεία στην κατάφαση της ποικιλίας. Η φυσική διαφορά είναι κάτι που προσδοκούμε να επιβιώσει χαλκηδονείως και στα έσχατα, χωρίς να γνωρίζουμε θετικιστικά ποιες ακριβώς διαφορές θα επιβιώσουν). Ο ιός που δεν είναι κακός για κάποια ζώα (λ.χ. τις νυχτερίδες ή τους παγκολίνους ή, σε περιπτώσεις άλλων ιών, τις αφρικανικές μοσχογαλές, τους πιθήκους κ.ο.κ.) γίνεται «κακός», όταν διατρηθεί με ανθρώπινη ευθύνη ο φραγμός των ειδών και περάσει στο ανθρώπινο ζώο (και ενδεχομένως και σε μη ανθρώπινα ζώα που ζουν κοντά στον άνθρωπο).

Ιικότητα και «παρυπόστασις»

Έχει πολύ ενδιαφέρον ότι η ίδια Νηπτική παράδοση έχει ορίσει το κακό ως «παρυπόστασιν», όπως βλέπουμε λ.χ. στον άγιο Γρηγόριο Νύσσης (π. 335-395), τα Αρεοπαγιτικά συγγράμματα (π. 5ος-6ος αιώνας) και τον άγιο Μάξιμο Ομολογητή. Ο όρος «παρ-υπόστασις» σημαίνει ότι το κακό δεν εντοπίζεται στις φύσεις ή τις υποστάσεις, αλλά είναι σαν ένα παράσιτο που αναδύεται και δρα στην ενέργειά τους: το κακό δεν έχει δύναμη αφ’ εαυτού του, αλλά αντλεί τη ζωτικότητά του από τις αγαθές δυναμικές της φύσης στις οποίες παρ-υφίσταται ως παράσιτο. Για τον Νεοπλατωνικό φιλόσοφο Πρόκλο (412-485), που έδωσε τον φιλοσοφικό ορισμό, η παρυπόστασις του κακού αναδύεται όταν διασταυρωθούν ενδεχομενικώς δύο αιτιακές σειρές που είναι καθ’ εαυτές καλές. Κατά μία έννοια, ο νηπτικός όρος «παρυπόστασις» περιγράφει το γεγονός της ιικότητας, όπως το βιώνουμε και στην περίπτωση του κορονοϊού COVID-19. Η προκαλούμενη από τον άνθρωπο «διάσχιση του φραγμού των ειδών», η τόσο «βλάσφημη» έναντι των λόγων των όντων, έχει ως συνέπεια ότι κάτι που δεν είναι αφετηριακά κακό μετατρέπεται σε «φυσικό κακό», όταν παρ-υποστεί στο ανθρώπινο ενεργείν.

Από τη στιγμή της παρ-υποστάσεως στον άνθρωπο, η ιικότητα αποκτά διαστάσεις ενός θέσει «δαιμονικού» κακού, αν μας επιτρέπεται η προσωποποίηση. Ο ιός πετυχαίνει τη διάδοσή του από αυτά για τα οποία περηφανευόμαστε ως αποτελέσματα του πολιτισμού μας, όπως λ.χ. την ενοποίηση της «οικουμένης» ή ακόμη και τη δυνατότητα των ανθρώπων σήμερα να μακροημερεύουν και να μην εξοντώνονται άμεσα, χάρη στην οποία ο ιός πετυχαίνει την περαιτέρω εξάπλωσή του. Ο κορονοϊός αντλεί τη ζωτική του μετάδοση από αυτά που θεωρούμε κατ’ εξοχήν αγαθά: την ανθρώπινη επαφή, το άγγιγμα, την ενσώματη συν-ομιλία, την ένωση των Χριστιανών στην ολική ψυχοσωματική μέθεξη της Θείας Ευχαριστίας.

Η οιονεί «δαιμονική» διαλεκτική αντινομία είναι ότι ενώ η αφετηρία της κρίσης εντοπίζεται στη διαπέραση του φραγμού των ειδών λόγω νέων συνυπάρξεων που καθιστά δυνατές η τεχνολογία και η έφεση της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, άπαξ και η κρίση εγκατασταθεί, η αντιμετώπισή της περνάει σχεδόν κατ’ ανάγκη μέσα από μία αντίστροφη ροπή, που είναι η απομόνωση των ατόμων του ίδιου ανθρώπινου είδους, με τρόπους που και πάλι επιτυγχάνουν οι νέες τεχνολογίες, αλλά και εκμεταλλεύονται επιγενομένως οι κατευθυντήριες εξουσίες. Με άλλα λόγια, αρχή της κρίσης είναι η τεχνητή συνύπαρξη πολύ διαφορετικών ειδών, ενώ τέλος της είναι η επίσης τεχνητή απομόνωση και διαχωριστική ανάλυση των ατόμων του ίδιου ανθρώπινου είδους. Αν η Νηπτική παράδοση ομιλεί για φαύλο κύκλο «ηδονής και οδύνης», η σύγχρονη εκδοχή του είναι ένας φαύλος κύκλος «κατανάλωσης και απομόνωσης»: Η απληστία της κατ-ανάλωσης του φυσικού περιβάλλοντος έως τις εσχατιές της αγριότητας μας οδηγεί στην ανάγκη της τεχνητής «κοινωνικής αποστασιοποίησης» (social distancing) με την οποία ελπίζουμε να αντιμετωπίσουμε τα αποτελέσματα της καταναλωτικής ισοπέδωσης των ορίων στην οποία θα επιδοθούμε εκ νέου, μόλις πετύχουμε την προσωρινή νίκη εναντίον της πανδημίας. Κατά πολλές δυστοπικές προφητικές επιστημονικές φωνές, πάντως, ο φαύλος κύκλος έχει έρθει για να μείνει, καθώς η άρση του φραγμού των ειδών με την εντατική εκμετάλλευση της ζωικότητας μας επιφυλάσσει και άλλες ιικές εκπλήξεις στο μέλλον (κατά τρόπο δομικά παρόμοιο που οι Νηπτικοί θεολόγοι προειδοποιούσαν ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να νικήσει με την ηδονή την οδύνη ούτε με τη σεξουαλική αναπαραγωγή τον θάνατο).

Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο που βολεύει όμως τις κατευθυντήριες εξουσίες. Ακόμη κι αν ο ιός είναι «φυσικός» και όχι τεχνητός ή κατασκευασμένος, ο φαύλος κύκλος που ο ιός εγκαθιδρύει είναι δυνητικά μακροπρόθεσμα επιθυμητός από την εξουσία. Σε ένα όχι μακρινό μέλλον του φαύλου κύκλου, ενδέχεται πλάι στα μαντρωμένα πρώην άγρια ζώα της βιομηχανικής κτηνοτροφίας να έχουμε μαντρωμένους πρώην άγριους ανθρώπους που θα έχουν γίνει εξημερωμένα κατ-οικίδια της τηλεργασίας και του ολοκληρωτικού γεωεντοπισμού, κατ’ εικόνα και ομοίωσιν των δαμασμένων ζώων. Εντέλει, ηλεκτρονικά βραχιόλια, «έξυπνα τηλέφωνα» που θα κατατάσσουν τους φέροντες σε βαθμούς επικινδυνότητας, συστήματα γεω-εντοπισμού με αναγνώριση προσώπου χρησιμοποιώντας δεδομένα τα οποία υποδεικνύουν τη γεωγραφική θέση των χρηστών των κινητών τηλεφώνων (location data), σε συνδυασμό με κάμερες που υπάρχουν σε δημόσιους χώρους και με δεδομένα τραπεζικών συναλλαγών με χρεωστικές και πιστωτικές κάρτες είναι το επιχειρούμενο νέο καθεστώς. Σημειωτέον ότι ο συνταγματικός μας πολιτισμός εξασφαλίζει ότι σύμφωνα με τη νομολογία των εθνικών δικαστηρίων και των υπερεθνικών δικαιοδοτικών οργάνων η ανθρώπινη αξιοπρέπεια του προσώπου υπερισχύει της «γυμνής» ανθρώπινης ζωής (βλ. άρθρο 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου). Με άλλα λόγια, η ζωή είναι πιο σημαντική από την επιβίωση. Για αυτό λ.χ. απαγορεύονται τα βασανιστήρια από αστυνομικούς ακόμη κι αν πρόκειται να σωθεί μία ανθρώπινη ζωή, λ.χ. ενός παιδιού που έχει απαχθεί ή σε περιπτώσεις τρομοκρατίας. Όμως, η κατάσταση εξαίρεσης των πανδημιών δημιουργεί έναν «συνταγματικό μιθριδατισμό» όπου τίποτα δεν αποκλείει να επεκταθούν παρόμοια μέτρα κατ’ αρχήν σε συγγενείς ασθενούντων και εντέλει και σε εθνικούς ή πολιτικούς εχθρούς.

Η συνεπειοκρατία της ευθύνης αντικαθιστά την αμεσότητα της κοινότητας

Ειδικά για τους Ορθοδόξους η συνθήκη είναι περισσότερο τραυματική. Έχοντας συνηθίσει στη ζεστασιά των σχέσεων της κοινότητας, στη θαλπωρή είτε της Εκκλησίας, είτε  και της εθνικής κοινότητας, καλούμαστε τώρα να προτάξουμε την ευθύνη έναντι της αυθόρμητης αμεσότητας της ενσώματης αγάπης. Παραδοσιακά, η Ορθοδοξία διακρίνεται για την προνεωτερική αρεταϊκή ηθική της, βάσει της οποίας οι άνθρωποι κρίνονται για τη μόρφωση συνολικού ήθους στη βιοτή τους ή, ακόμη κι όταν αυτό αποτυγχάνει, για την απλή «διά-θεσίν» τους έναντι του πλησίον («τρόπος τῆς διαθέσεως» είναι για τον άγιο Μάξιμο Ομολογητή η διαφορά παραδείσου και κολάσεως). Η πανδημία του κορονοϊού μας καλεί κατ’ ανάγκη σε μία ηθική είτε δεοντοκρατική, όπου δηλαδή πρυτανεύει το αφηρημένο καθήκον, είτε και συνεπειοκρατική, όπου δηλαδή καλούμαστε διανοητικά να σταθμίσουμε τις συνέπειες των πράξεών μας και δη για τον άγνωστο πλησίον ή και τον «μακρινό πλησίον» (για να χρησιμοποιήσουμε μια ετυμολογικώς παράδοξη έκφραση). Στη συνεπειοκρατική ηθική, όπως εφαρμόζεται στη συνάφεια της πανδημίας, «ηθικός» μπορεί να είναι πλέον ο μισάνθρωπος, που δεν θέλει να συνυπάρξει με άλλα πρόσωπα και του είναι ευχερής η κοινωνική αποστασιοποίηση, ο «εργένης» που δεν παντρεύεται κι έτσι δεν βάζει τους καλεσμένους σε κίνδυνο, και εν γένει ο φίλαυτος, που αποσκοπώντας στην ατομική του επιβίωση, απαλλάσσει σωστικά και τους άλλους από τη δυνητική μολυσματικότητά του (ή και από τον επικίνδυνο συνωστισμό στην κηδεία του). Η  φράση του Bernard Mandeville «η ατομική κακία είναι κοινό καλό» («private vice, public benefit») είναι πολύ εκφραστική για τη συνεπειοκρατία της ηθικής σε καιρό πανδημίας, όπου η αρετή ταυτίζεται επικίνδυνα με την πεφωτισμένη φιλαυτία.

Βεβαίως, μια αγάπη που βασίζεται μονοδιάστατα στη σωματική εγγύτητα μπορεί να κρύβει πνευματικές παγίδες. Ενδέχεται να είναι ένα συναίσθημα σαρκικής οιονεί βιολογικής αμεσότητας στο επίπεδο της οικίας και της ευρύτερης ιδιωτικής οικογένειας που εμποδίζει κάποιον από το άνοιγμα στην πολιτική και τον δεσμεύει σε μια προ-πολιτική ανωριμότητα. Η διέξοδος θα μπορούσε να βρεθεί στην επαναδιατύπωση μιας φράσης δημοφιλούς στη Θεολογία της Απελευθέρωσης: «Το ψωμί μου είναι ζήτημα σαρκικό. Αλλά το ψωμί του αδελφού μου είναι ζήτημα πνευματικό». Με την ίδια έννοια, η επιβίωσή μου είναι ζήτημα σαρκικό, αλλά η επιβίωση του αδελφού μου, ακόμη και του αγνώστου πλησίον, είναι ζήτημα πνευματικό. Μόνο με βάση αυτόν τον ορίζοντα μπορεί να δοθεί μια διέξοδος εκ των ένδον της χριστιανικής παράδοσης από την αγάπη στην ευθύνη κι από εκεί πάλι στην αγάπη, σε μια αγάπη όπως αυτή του καλού Σαμαρείτη, που, ας μην το ξεχνάμε, ήταν ένας άγνωστος πλησίον εκτός κοινότητας. Με αυτήν την έννοια, και όχι λόγω κοινωνικού κομφορμισμού ή συσχηματισμού με τον κόσμο, θα μπορούσε η Εκκλησία να εξετάσει κατ’ οικονομίαν προσωρινές λύσεις.

Ο σεβασμός στην άγρια ετερότητα. 

Δίπλα στον αναγκαίο στίβο της συνεπειοκρατικής στάθμισης της «ηθικότητας» των νέων τεχνολογιών, δεν μπορούμε παρά να έχουμε το ήθος του μετανοούντος ληστή που στερείται τη δυνατότητα μιας εμπράγματης μεταστροφής, αλλά μπορεί να σωθεί από την αναγνώριση του δικαίου του πάθους του. «Εμείς είμαστε ο ιός· ο COVID-19 είναι το εμβόλιο της φύσης» λέει ένα σύνθημα ανατρεπτικής αντισπισιστικής οπτικής. Ακόμη κι αν αυτή η προσπάθεια της φύσης να σωθεί από εμάς αποδειχθεί μάταιη, καθώς η ανθρωπότητα  κατορθώνει να εφεύρει καινούργια εμβόλια για να αντιμετωπίσει και αυτήν την πρόκληση, μπορούμε να θυμηθούμε ένα σημαντικό δίδαγμα της Νηπτικής μας παράδοσης, ότι η αναίρεση της φυσικής διαφοράς οδηγεί στην ακύρωση της προσωπικής ετερότητας. Στη Χριστολογία, ο Ένας προσωπικός Λόγος σώζει ακεραιώνοντας τους πολλούς λόγους της φύσεως και το ανθρώπινο έλλογο ζώο καλείται σε εγκράτεια από την κατ-ανάλωση της βιολογικής ποικιλίας. Ο ακονισμός μιας χαλκηδόνειας ασκητικής επιθυμίας θα σήμαινε σήμερα ένα ήθος μαθητείας στον σεβασμό της αγριότητας. Το πρώτο βήμα για να αποφευχθούν μελλοντικές πανδημίες οφειλόμενες στην κατάρρευση του φραγμού των ειδών, -αν μπορούν να αποφευχθούν-, είναι η αναγνώριση ενός νέου θεμελιώδους «δικαιώματος» που βαίνει ενάντια στον δικαιωματικό πολιτισμό μας: η αναγνώριση του δικαιώματος των ζώων, ανθρωπίνων και μη, στην αγριότητα.

Επιλέγουμε το σημαίνον «αγριότητα» αντί για το παραδοσιακό χαλκηδόνειο «φυσική διαφορά», γιατί αυτό εκφράζει ορθότερα το διακύβευμα της σύγχρονης διαλεκτικής: Η καπιταλιστική κατ-αναλωτική βουλιμία δεν μπορεί να αντέξει την άγρια ετερότητα, η οποία, όμως, μας εκδικείται με το να μας μετατρέπει σε ξενιστές θανατηφόρων παρυποστάσεων. Η παραδοσιακή μας οικολογική θεολογία συχνά εξιδανικεύει τον αγροτικό πολιτισμό, που είναι ένας πολιτισμός καλλιέργειας και συμβολής σε μια καθοδηγούμενη ανθρωποκεντρική ανάπτυξη της φύσης. Δεν πρέπει, όμως, να ξεχνάμε ότι στο ζήτημα των επιδημιών ο αγροτικός πολιτισμός είναι τρόπον τινά το «προπατορικό μας αμάρτημα», καθώς οι επιδημίες είναι ένα φαινόμενο που μας παρακολουθεί από την ανάπτυξη των γεωργικών κοινωνιών της Νεολιθικής εποχής μετά την αφύσικη εξημέρωση των ζώων. Ο στόχος μας σήμερα δεν μπορεί να είναι εν προκειμένω μια επιστροφή στην παραδοσιακή αγροτική κοινωνία, στην οποία συχνά βασίζουν την οικολογική τους σκέψη οι Ορθόδοξοι θεολόγοι. Αυτό είναι όχι μόνο αδύνατο, αλλά και παραπλανητικό. Ζητούμενο είναι ένα ήθος ταπεινόφρονος εγκράτειας ως προς τον ολοκληρωτισμό του να κατ-αναλώνουμε την άγρια ετερότητα. Βεβαίως, ο κατ’ αρχήν αυτός σεβασμός μπορεί να συνυπάρχει και με μια εξημέρωση της άγριας ετερότητας, μόνο όμως μέσω της ταπεινής αναφοράς των ζώων στον Θεό. Το ήθος αυτό βλέπουμε σε πολλές ασκητικές μορφές από τα βυζαντινά συναξάρια ως τον άγιο Σεραφείμ του Σαρώφ και τον πρόσφατο άγιο Παΐσιο τον Αγιορείτη, μεταξύ πολλών άλλων αγίων. Σε παρόμοιους αγίους, που ενσαρκώνουν το ασκητικό ήθος στο οποίο μας καλεί η Εκκλησία, βρίσκουμε έναν συνδυασμό της αναγνώρισης της φυσικής διαφοράς και μιας αγίας εξημέρωσης της φύσης για να προσαχθεί στον Θεό, η οποία λαμβάνει χώρα μόνο αφού έχει εξημερωθεί πρώτα ο εαυτός του ανθρώπου από τα δικά του πάθη, ώστε το «άλογον κτήνος» να μεταποιηθεί σε «ζώον θεούμενον».

Μια πρώτη του εκδοχή είχε δημοσιευτεί στη Σύναξη (Δεκέμβριος 2020). Στην παρούσα δημοσίευση έχει ληφθει υπόψιν ο διάλογος που προέκυψε.

antifono.gr

spot_img

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα