Η ανακοίνωση την Κυριακή από τον πρόεδρο της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς ότι η χώρα του έκλεισε νέα τριετή συμφωνία προμήθειας φυσικού αερίου με τη Ρωσία (Gazprom), προκάλεσε νέο πονοκέφαλο στη Δύση και κυρίως, στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αν και η Σερβία δεν είναι κράτος μέλος της ΕΕ, αποτελεί μέρος του σχεδίου διεύρυνσης στα Δυτικά Βαλκάνια που η Ένωση βλέπει ως κλειδί για την ευρωπαϊκή ασφάλεια, πολύ περισσότερο τώρα με τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Ειδικά η Σερβία θεωρείται κρίσιμη καθώς το μέγεθος, ο πληθυσμός και η γεωγραφική της θέση την καθιστούν γεωπολιτικά σημαντική και επιπλέον «αν θέλετε να συζητήσετε για το μέλλον της Βοσνίας ή του Κοσσυφοπεδίου, θα χρειαστείτε τη σερβική κυβέρνηση στην αίθουσα», αναφέρει χαρακτηριστικά το CNN.
Ωστόσο, η Σερβία εξαρτάται επίσης πολύ από τη Ρωσία όσον αφορά το φυσικό αέριo και επίσης συνεργάζεται στρατιωτικά με τη Μόσχα. Εν ολίγοις επωφελείται τεράστια από τη σχέση της με τη Ρωσία και ακόμη κι αν γίνει μέλος της ΕΕ στην πορεία, δεν θα θέλει να κόψει τις γέφυρες της με το Κρεμλίνο. Επίσης μπορεί να κάνει συμφωνίες με τη Ρωσία, την Κίνα και την ΕΕ ταυτόχρονα, έτσι οι Βρυξέλλες την προσέχουν ως κόρην οφθαλμού.
Θα αλλάξει στάση η ΕΕ;
Ενώ η Σερβία έχει υποστηρίξει πολλά ψηφίσματα του ΟΗΕ που καταδικάζουν τη ρωσική εισβολή, δεν έχει επιβάλει κυρώσεις στη Μόσχα ούτε έχει ευθυγραμμιστεί με τις Βρυξέλλες στο μέτωπο κατά του Πούτιν κάτι που θεωρείται αναμενόμενο από τα υποψήφια κράτη. Η νέα συμφωνία για το ρωσικό φυσικό αέριο, φοβούνται ορισμένοι αξιωματούχοι και αναλυτές της ΕΕ, μπορεί να είναι ένα πολύ μεγάλο βήμα για ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ.
«Εάν ολοκληρωθεί, η συμφωνία θα διέλυε τις ελπίδες όσων έβλεπαν την ευκαιρία να μειώσουν τη ρωσική επιρροή στην περιοχή», δήλωσε ο Φίλιπ Εϊντούς, αναπληρωτής καθηγητής διεθνούς ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου. Ο καθηγητής πιστεύει ότι ο Βούτσιτς μπορεί να επιδιώκει να έχει «και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο».
Προβλέπει ότι ο Σέρβος πρόεδρος «σίγουρα θα διαβεβαιώσει ότι η Σερβία παραμένει στο μονοπάτι της ΕΕ, ενώ ίσως ακόμη περιμένει μια καλύτερη αντιπροσφορά από τον Γερμανό καγκελάριο, Όλαφ Σολτς». Ωστόσο, προειδοποιεί ο Εϊντούς, το στοίχημα μπορεί αυτή τη φορά να αποτύχει, καθώς η ΕΕ έχει άλλες πολιτικές προτεραιότητες αυτή τη στιγμή και η εμπιστοσύνη μεταξύ των δύο μερών μπορεί να καταστραφεί οριστικά.
Το αν αυτό σημαίνει ότι οι ενταξιακές συνομιλίες σταματούν ή ότι η ΕΕ υιοθετεί διαφορετική προσέγγιση, μένει να φανεί. Ωστόσο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η συμφωνία για το φυσικό αέριο ήταν ένα ιδιαίτερα «πικρό ποτήρι» για τους αξιωματούχους και διπλωμάτες στις Βρυξέλλες.
«Ανησυχούμε. Η ευθυγράμμιση από χώρες εκτός ΕΕ είναι πιο σημαντική από ποτέ, για τις χώρες εντός του μπλοκ που προσπαθούν να διατηρήσουν μια γραμμή», δήλωσε στο CNN ένας ανώτερος αξιωματούχος της ΕΕ, αναφερόμενος συγκεκριμένα στην Ουγγαρία, το κράτος μέλος της ΕΕ που αντιτίθεται περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο σε μια σκληρή στάση απέναντι στη Ρωσία.
Ο Στίβεν Μπλόκμανς, διευθυντής έρευνας στο Κέντρο Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής, είπε στο CNN ότι από την αρχή του πολέμου, η ΕΕ πιέζει τρίτες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, να έχουν παρόμοια προσέγγιση στις κυρώσεις. Αν ακόμα και χώρες που προς το παρόν προσπαθούν να ενταχθούν στην ΕΕ παρακάμπτουν τις κυρώσεις, προσδίδουν δύναμη στις ακραίες φωνές εντός του μπλοκ να αντέξουν την πίεση από τις Βρυξέλλες για μια ισχυρή κοινή θέση έναντι της Ρωσίας».
Επηρεάζει ακόμα και την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ
Οι δυσκολίες που προκαλεί η Σερβία στις Βρυξέλλες δεν τελειώνουν στις κυρώσεις. «Όλη αυτή η κατάσταση είναι μεγάλο αγκάθι για εμάς, γιατί συνδέεται με τη συζήτηση για το εάν η Ουκρανία πρέπει ή όχι να ενταχθεί στην ΕΕ», δήλωσε ανώτερος Ευρωπαίος διπλωμάτης.
Η Ουκρανία υπέβαλε επίσημα αίτηση για ένταξη στην ΕΕ στις αρχές Μαρτίου, μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει χρόνια ακόμη και στην περίπτωση που τα μέλη του μπλοκ υποστηρίζουν πλήρως την προσχώρηση της υπό ένταξη χώρας.
Πολλοί αξιωματούχοι και διπλωμάτες εξήγησαν στο CNN γιατί αυτή η συζήτηση είναι τόσο δύσκολη για την ΕΕ και τις εσωτερικές συνομιλίες για το μέλλον του μπλοκ. Ορισμένα κράτη μέλη θέλουν να επιταχύνουν τη διαδικασία για την Ουκρανία και πιστεύουν ότι η έλλειψη ευθυγράμμισης της Σερβίας με την προσέγγιση της ΕΕ σχετικά με τη Ρωσία κάνει τις χώρες που θέλουν να ευθυγραμμιστούν το συντομότερο δυνατό να τύχουν προνομιακής μεταχείρισης.
Άλλοι δεν θέλουν καθόλου την ένταξη της Ουκρανίας ή των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, φοβούμενοι ότι θα άλλαζαν την ισορροπία της ΕΕ, δίνοντας στα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης περισσότερη δύναμη σε ένα μπλοκ που ιστορικά κυριαρχείται από δυτικοευρωπαϊκές χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία.
Τέλος, ορισμένα κράτη μέλη λειτουργούν υπό το πρίσμα του ευρωσκεπτικισμού και θα καλωσόριζαν ένα άλλο κράτος μέλος λιγότερο «επιρρεπές» σε εκκλήσεις ορισμένων χωρών, όπως η Γαλλία, για πιο στενή σχέση του μπλοκ.
Η αβεβαιότητα που προκαλεί η Σερβία με φόντο τον πόλεμο
Η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία δημιούργησε μια ευκαιρία ανασχεδιασμού του χάρτη ασφαλείας της Ευρώπης. Σε κάποιο βαθμό, οι χώρες που παραδοσιακά ευθυγραμμίζονται με τις ΗΠΑ έχουν εκμεταλλευτεί την ευκαιρία να ενισχύσουν τη δυτική ασφάλεια. Η Φινλανδία και η Σουηδία φαίνεται ότι είναι έτοιμες να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ, ενώ άλλες, κυρίως η Γερμανία, έχουν δεσμευτεί για τεράστιες αυξήσεις στις αμυντικές δαπάνες.
Η Βρετανία, που δεν είναι πλέον μέλος της ΕΕ, έχει συνεργαστεί αποτελεσματικά με τους Ευρωπαίους συμμάχους της και έδειξε ότι -παρά το Brexit- μπορεί ακόμα να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο σε ένα ενωμένο ευρωπαϊκό μέτωπο.
Από την άλλη πλευρά, το χάος και η αβεβαιότητα δημιουργούν επίσης ευκαιρίες για άτομα σε θέσεις όπως του Βούτσιτς. Είναι χρήσιμος για τις Βρυξέλλες και τη Μόσχα και αισθάνεται ξεκάθαρα ότι μπορεί να συνεχίσει να «παίζει» και με τις δύο πλευρές για να κερδίσει ό,τι μπορεί.
Η ΕΕ έχει αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες από την έναρξη της κρίσης στην Ουκρανία και το να κρατήσει ενωμένα και τα 27 κράτη μέλη της δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Αλλά το γεγονός ότι η συμφωνία της Σερβίας για το φυσικό αέριο συνέβη την ίδια εβδομάδα που οι ηγέτες της ΕΕ συναντήθηκαν για να αποφασίσουν το εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο υπογραμμίζει τον βαθμό στον οποίο ορισμένα πράγματα απλώς δεν περνούν από τα χέρια των Βρυξελλών.
Όσο περνά ο καιρός, αυτό θα μπορούσε να γίνει ένα πολύ δύσκολο ζήτημα για το μέλλον του ευρωπαϊκού εγχειρήματος.
