Η ομιλία για την Κατάσταση της Ένωσης της φον ντερ Λάιεν θα αποκαλύψει τις διαιρέσεις στην ΕΕ

Η πρόεδρος της Επιτροπής φαίνεται να έχει ενοχλήσει τους πάντες, μετατρέποντας μια κατά τα άλλα τυπική ομιλία σε κάτι τελείως διαφορετικό.

Μόλις δέκα μήνες μετά την έναρξη της δεύτερης θητείας της στην ηγεσία, η φον ντερ Λάιεν βρίσκεται υπό έντονη πίεση.

ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ ― Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ετοιμάζεται να αντιμετωπίσει ένα θυμωμένο και απείθαρχο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο θέλει εξίσου να εκφράσει την μακροσκελή λίστα των παραπόνων του όσο και να ακούσει τα σχέδιά της για το μέλλον.

Όταν η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εκφωνήσει την πρώτη της ομιλία για την Κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης της δεύτερης θητείας της την Τετάρτη, οι επικριτές της θα την κατηγορήσουν ότι αποδυναμώνει την Ευρώπη, υποκύπτοντας στον Ντόναλντ Τραμπ μέσω μιας άνισης εμπορικής συμφωνίας με τις ΗΠΑ, ότι εγκατέλειψε τους αγρότες στηρίζοντας μια συμφωνία με τη Νότια Αμερική, ότι υπονομεύει τις πολιτικές για την κλιματική αλλαγή, και ότι σιώπησε για τη Γάζα ― για να αναφέρουμε μόνο μερικά από τα παράπονα που συσσωρεύονται.

Η ομιλία της δεν είναι τόσο μια νέα αρχή για τη νέα πολιτική χρονιά ― όσο μια προσπάθεια διάσωσης.

«Ήταν ένα κακό καλοκαίρι για την Ευρώπη», δήλωσε ο Μπας Έικχαουτ, συμπρόεδρος των Πρασίνων στο Κοινοβούλιο, μιας πολιτικής ομάδας διαφορετικής από εκείνη της φον ντερ Λάιεν, η οποία όμως ψήφισε υπέρ της τοποθέτησής της στο αξίωμα. «Αυτό που θέλουμε ξεκάθαρα ως μήνυμα από την πρόεδρο της Επιτροπής είναι ότι τα πράγματα πρέπει να αλλάξουν.»

Μόλις δέκα μήνες μετά την ανάληψη της δεύτερης θητείας της στην ηγεσία, η φον ντερ Λάιεν δέχεται έντονη πίεση ― από το δημοκρατικά εκλεγμένο Κοινοβούλιο, από το ευρύτερο θεσμικό πλαίσιο της ΕΕ, και από τις διεθνείς εξελίξεις. Πολιτικές ομάδες που εδώ και δεκαετίες υποστήριζαν φιλοκεντροδεξιούς προέδρους της Επιτροπής αμφισβητούν πλέον αυτές τις σχέσεις. Οι ανερχόμενες δυνάμεις της δεξιάς απαιτούν σκληρότερες πολιτικές για ζητήματα όπως η μετανάστευση και το περιβάλλον, και χρησιμοποιούν την ΕΕ ως βολικό αποδιοπομπαίο τράγο. Οι ηγέτες των ΗΠΑ και της Ρωσίας έχουν διαταράξει ό,τι θεωρούνταν δεδομένο για τη θέση της Ευρώπης στον κόσμο.

«Αναμένουμε ξεκάθαρη ηγεσία από την εκτελεστική εξουσία», δήλωσε η Βαλερί Χαγέρ, επικεφαλής της φιλελεύθερης ομάδας Renew Europe, στο POLITICO. «Η Ευρώπη δεν μπορεί να αντέξει θεσμική στασιμότητα ή παράλυση.»

Αυτό το φαινομενικό έλλειμμα ηγεσίας είναι που έχει απογοητεύσει πολιτικούς από όλο το φάσμα και είναι ο λόγος που είναι έτοιμοι να επιτεθούν προσωπικά στη φον ντερ Λάιεν. Μεταξύ των μελών της Επιτροπής και του Κοινοβουλίου, τα τραύματα από την πρόταση μομφής εναντίον της φον ντερ Λάιεν τον Ιούλιο παραμένουν νωπά. Ομάδες στα πιο ακραία άκρα του πολιτικού φάσματος ήδη σχεδιάζουν μια νέα πρόταση μομφής για τον Οκτώβριο ― μια πρωτοφανής επίδειξη αντίθεσης σε πρόεδρο της Επιτροπής.

Ένταση και πολιτική πόλωση
Ενώ η ομιλία για την Κατάσταση της Ένωσης θεωρείται συχνά στις Βρυξέλλες μια μάλλον τετριμμένη έναρξη της πολιτικής περιόδου ― γεμάτη υπερβολές και τελετουργία, και φτωχή σε συγκεκριμένα σχέδια, καθώς η πρόεδρος της Επιτροπής απαριθμεί τα επιτεύγματα των τελευταίων δώδεκα μηνών και εκτοξεύει μεγαλεπήβολες υποσχέσεις για το μέλλον ― φέτος υπάρχει ένα υπόγειο ρεύμα που θα προσδώσει ιδιαίτερη ένταση.

«Δεν νομίζω ότι η Επιτροπή φοβάται», δήλωσε ένας καλά τοποθετημένος αξιωματούχος της Επιτροπής, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας λόγω της ευαισθησίας των εσωτερικών συζητήσεων. «Αλλά σίγουρα υπάρχει επίγνωση των πολιτικών εντάσεων στο Κοινοβούλιο και της δυσαρέσκειας των πολιτικών ομάδων ― ακόμη και εντός της πλειοψηφίας της φον ντερ Λάιεν ― απέναντι σε ορισμένες ενέργειες και πολιτικές της Επιτροπής.»

Αυτό που συνήθως είναι μια «ρουτίνα» αλληλεπίδρασης μεταξύ του Κοινοβουλίου και της Επιτροπής για τον καθορισμό των πολιτικών σχεδίων της χρονιάς, είναι πιθανό φέτος να μαστίζεται από έντονη ένταση και πολιτική πόλωση, σύμφωνα με τον Ρίτσαρντ Κόρμπετ, πρώην ευρωβουλευτή και σύμβουλο του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Η φον ντερ Λάιεν πρέπει να φροντίσει «να κατευνάσει αυτές τις διαφορετικές απόψεις στο Κοινοβούλιο», δήλωσε.

Το πρόβλημα είναι ότι δεν έχει και πολλές νίκες να επιδείξει, πέρα από ένα ταμείο 150 δισεκατομμυρίων ευρώ για την ενίσχυση της άμυνας ― και το Κοινοβούλιο προσέφυγε νομικά για αυτή την πρωτοβουλία, καθώς η Επιτροπή παραμέρισε τους ευρωβουλευτές για να την υλοποιήσει. Μπορεί επίσης να προβάλλει τη θέσπιση νόμων για τη μείωση της γραφειοκρατίας ώστε να βοηθηθεί η δοκιμαζόμενη βιομηχανία ― αλλά αυτοί συναντούν την αντίθεση μεγάλων μερίδων ευρωβουλευτών των Σοσιαλιστών, των Πρασίνων και των Φιλελεύθερων.

Παρά τις πολλές πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης ― που πυροδοτήθηκαν από μια ιστορική έκθεση του πρώην διοικητή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Μάριο Ντράγκι, πριν από έναν χρόνο ― το Κοινοβούλιο ασκεί κριτική για έλλειψη προόδου.

Μόνο η δική της πολιτική ομάδα, το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, είναι έτοιμη να τη στηρίξει με κάθε κόστος. Αλλά ακόμη και στις δικές της τάξεις, ευρωβουλευτές από τη Γαλλία, την Πολωνία και την Ιρλανδία κατηγόρησαν την Επιτροπή ως «μη διαφανή» επειδή έσπευσε να ολοκληρώσει τη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου Mercosur με πέντε χώρες της Λατινικής Αμερικής. Η Επιτροπή κατέληξε στη συμφωνία εν μέσω εμπορικής ρήξης με τις ΗΠΑ· οι επικριτές της υποστηρίζουν ότι υπονομεύει τους Ευρωπαίους αγρότες.

Μια «φάρσα»
Για πολλούς ευρωβουλευτές, η πρόταση μομφής κατά της φον ντερ Λάιεν μόλις ενάμιση μήνα πριν άνοιξε το κουτί της Πανδώρας. Με μόλις 76 υπογραφές να απαιτούνται για να κατατεθεί νέα πρόταση, παρατηρητές λένε ότι κινδυνεύει να γίνει μια τακτική πρακτική αντί για ένα εξαιρετικό εργαλείο πίεσης.

Η ομάδα της Αριστεράς ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα ότι αναζητά ακόμη 26 υπογραφές για να ξεκινήσει νέα πρόταση μομφής ήδη από τον Οκτώβριο, καταδικάζοντας τη φον ντερ Λάιεν για τη σιωπή της σχετικά με τη σύγκρουση στη Γάζα και τη συμφωνία εμπορίου με τις ΗΠΑ.

«Για ακόμη μια χρονιά, η ομιλία για την Κατάσταση της Ένωσης δεν θα είναι τίποτε περισσότερο από μια φάρσα με στόχο το γυάλισμα της εικόνας της Επιτροπής, την ώρα που η φον ντερ Λάιεν επιδεινώνει χρόνο με τον χρόνο την κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης», δήλωσε η συμπρόεδρος της Αριστεράς, Μανόν Ομπρί, στο POLITICO.

Η ακροδεξιά ομάδα Πατριωτών σχεδιάζει επίσης τη δική της πρόταση μομφής για τη συμφωνία Mercosur, δήλωσε η Μαρίν Λεπέν, μία από τις πιο προβεβλημένες εκπροσώπους της.

«Αυτού του είδους οι προτάσεις, στο πλαίσιο μιας εν εξελίξει ρωσικής επίθεσης, το μόνο που κάνουν είναι να αποδυναμώνουν την ΕΕ και να υπονομεύουν τις επενδύσεις της Ευρώπης στην κοινή ασφάλεια και άμυνα», δήλωσε ο Αντρέι Χαλίτσκι, επικεφαλής της Πολιτικής Συμμαχίας των Πολιτών της Πολωνίας εντός του ΕΛΚ ― της πολιτικής οικογένειας της φον ντερ Λάιεν.

Οι Σοσιαλιστές και οι Φιλελεύθεροι, οι οποίοι ― σε πολλές περιπτώσεις με το ζόρι ― στήριξαν τη φον ντερ Λάιεν τον Ιούλιο, τώρα αναμένουν από την ίδια να ανταποδώσει την πίστη τους με σαφείς δεσμεύσεις προς την κεντρώα πλειοψηφία, αφού κατηγόρησαν την Επιτροπή ότι συντάχθηκε με ακροδεξιές ομάδες στην προσπάθεια να τορπιλίσει ένα νομοσχέδιο κατά του greenwashing.

Οι Σοσιαλιστές, οι Φιλελεύθεροι και οι Πράσινοι ― οι οποίοι στο παρελθόν συνεργάστηκαν με το κεντροδεξιό ΕΛΚ για την προώθηση ενός μετριοπαθούς προγράμματος ― έχουν εξίσου πολλά να χάσουν από την αστάθεια στην ΕΕ όσο και η ομάδα της φον ντερ Λάιεν και δεν δείχνουν ιδιαίτερη διάθεση για νέες προτάσεις μομφής.

«Αυτό που χρειαζόμαστε είναι δράση, οπότε μια νέα πρόταση μομφής κάθε δύο μήνες δεν είναι πιθανώς ο τρόπος για να διασφαλιστεί η σταθερότητα του ευρωπαϊκού μας εγχειρήματος», δήλωσε η εκπρόσωπος της ομάδας των Σοσιαλιστών, Ούττα Τούτλις.

Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι ότι οι σύμμαχοι της φον ντερ Λάιεν χρησιμοποιούν τις προτάσεις μομφής ως εργαλείο πίεσης για να αποσπάσουν παραχωρήσεις από την εκτελεστική εξουσία. Την προηγούμενη φορά, οι Σοσιαλιστές υποστήριξαν ότι η φον ντερ Λάιεν είχε υποσχεθεί τη διατήρηση ενός κοινωνικού ταμείου στον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ, σε αντάλλαγμα για τη στήριξή τους.

Την περασμένη εβδομάδα, οι Σοσιαλιστές τάχθηκαν κατά της εμπορικής συμφωνίας ΕΕ–ΗΠΑ, εμβαθύνοντας ακόμη περισσότερο το ρήγμα με το ΕΛΚ της φον ντερ Λάιεν.

Όταν ρωτήθηκε αν οι Πράσινοι θα μπορούσαν να στηρίξουν οποιαδήποτε νέα πρόταση μομφής, ο Έικχαουτ δήλωσε ότι όλα εξαρτώνται από το τι θα πει η φον ντερ Λάιεν στην ομιλία της.

«Αν το μήνυμα την επόμενη εβδομάδα είναι “τα πάμε καλά, είμαστε σε σωστό δρόμο, συνεχίζουμε έτσι” ― νομίζω ότι κατέστησα σαφές πως αυτό δεν είναι φρόνιμο», είπε.

Politico